6.3.2 Het leven van boeren op een domein

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 6

6.3 Horigen en ridders

6.3.2 Het leven van boeren op een domein

Tijd van monniken en ridders (500 - 1000)

In het wit zie je een helm, zoals ridders die droegen. Op de achtergrond zie je een deel van een klooster. Ridderschap en de christelijke kerk horen bij de Tijd van monniken en ridders.

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je uitleggen hoe edelen hun grondgebied organiseerden en bestuurden, en hoe het leven van de boeren er uit zag.

Onrustige tijden in Europa

• Na de val van het Romeinse Rijk werd het erg onveilig: het Romeinse leger en de beveiliging bij de grens was weg.
• Handel en geldverkeer kwam stil te liggen.
• Stadsbewoners trokken naar het platteland om als boer te gaan werken.
• Ze werden autarkisch 

Autarkie= Zelfvoorzienende landbouw

Hofstelsel

• Een dorp met landbouwgrond heette een domein

• De heer, bijvoorbeeld een ridder, was de baas van een domein: alle grond was van hem.

• Hij woonde soms in een donjon, een soort kasteel en soms in een vroonhof, de grote boerderij van de heer in het dorp

Hofstelsel 

• Boeren werden horigen genoemd.

• Horigen mochten de akkers bewerken om voor hun eigen voedsel te zorgen, daarvoor betaalden horigen pacht aan de heer in de vorm van een deel van de opbrengst van de grond.
• Verder moesten horigen gratis herendiensten verrichten op het land van de heer

Herendiensten= Klussen die voor de heer gedaan werden

Pacht= De 'huur' van het land van de heer

Horigen= Boeren die verplicht woonden en werkten op een stuk land dat eigendom was van een heer

Is het Hofstelsel hetzelfde als het Leenstelsel?

1. Ja
2. Nee

Een donjon, of mottekasteel, was een versterkte wachttoren. Hier woonde de heer als er gevaar was.

Het gebied buiten het domein bestond uit de grond van de vrije boeren en de woeste gronden, onontgonnen gebied en bossen.

De vrije boeren moesten tijdens een oorlog wél meevechten met de heer. De wapenuitrusting moesten ze zelf betalen.

De akkers van de heer werden bewerkt door horigen. Er waren akkers waarbij de volledige opbrengst naar de heer ging, en er waren akkers waarbij een deel van de opbrengst voor de horige boeren was. Overigens moesten ze hun pacht ook weer van deze opbrengst betalen.

Het vroonhof was de boerderij (hoeve) van de heer. Hier woonde de heer als er geen gevaar was. De opbrengsten van zijn akkers werd in schuren opgeslagen. In woningen naast een vroonhof woonden de horige boeren in geval van gevaar, zoals oorlog.

Bij het vroonhof waren stallen voor de dieren en boomgaarden.

Horigen woonden in vredestijd buiten het vroonhof

Met het hofstelsel bedoelen we het hele systeem (stelsel) van heren en horigen, inclusief de pacht en de herendiensten.

Het drieslagstelsel

• Als landbouwgrond elk jaar wordt gebruikt, dan wordt de grond onvruchtbaar, waardoor de oogst steeds minder werd.
• Met het drieslagstelsel werd de grond verdeeld in drie stukken, 
• waarbij elk jaar één stuk grond niet gebruikt werd (braak). 

• Hierdoor kon de grond herstellen en werd de opbrengst hoger.
  

Braak

🐄

Zomergraan

🏖

Hoe werkt het drieslagstelsel?

Jaar 1 

Jaar 2 

Jaar 3 

Wintergraan

☃️

Zomergraan

🏖

Braak

🐄

Wintergraan

☃️

Braak

🐄

Wintergraan

☃️

Zomergraan

🏖

Veel plichten,

weinig rechten

• Iedereen op het domein van de heer hoorde bij het domein
• De boeren waren horigen van de heer: ze moesten gehoorzaam zijn
• Om op de grond van de heer te kunnen wonen, moest je pacht betalen.
• De horigen waren ook verplicht om herendiensten, klusjes, te doen.
• Een horige moest overal toestemming voor vragen, ook om te trouwen
• Een gevluchte horige was na een jaar en een dag een vrije boer.

Teken het drieslagstelsel

Teken op een papiertje hoe het drieslagstelsel werkt. Ik ga aan een aantal leerlingen vragen om mij het drieslagstelsel uit te leggen.

Welk stelsel wordt hier afgebeeld?

1. Het hofstelsel
2. Het leenstelsel
3. Het drieslagstelsel

Welk stelsel wordt hier afgebeeld?

1. Het hofstelsel
2. Het leenstelsel
3. Het drieslagstelsel

Welk stelsel wordt hier afgebeeld?

1. Het hofstelsel
2. Het leenstelsel
3. Het drieslagstelsel

Huiswerk!

6.3.2 Het leven van boeren op een domein

In stilte ( timer)

Vraag vinger omhoog

Klaar? Inleveren en nakijken