1.3 B Het begin van de Opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

1.3 Het begin van de Opstand

Leerdoelen

1. Je kunt uitleggen waarom Willem van Oranje en de watergeuzen belangrijk waren voor het begin van de opstand.

De opstand begint (1)

• Na de beeldenstorm: Hertog van Alva.
  
  
• Rechtbank: bloedraad & tiende penning.
  
  
• Willem vlucht, Alva pikt bezittingen in. 

- Willem wordt ontslagen als stadhouder.

• Vanuit Duitsland aanval op Alva.
  
  
• 1568: Begin opstand: Willem valt, met Watergeuzen, de Spanjaarden aan. 

De opstand begint (2)

• Willem haalde zijn eerste succes bij Den Briel (1572).
  
  
• Hulp van de watergeuzen:  protestantse vluchtelingen 
  
  
• Steeds meer burgers kwamen in Opstand
  
  
• Tweedeling: katholieken (Spanjaarden) tegenover protestanten (Nederlanders). 
  
  

Leerdoelen

2:Je kunt uitleggen op welke manier de bewoners van de Nederlanden zich tegen de Spanjaarden verzetten. 

Beginjaren van de strijd

• Spanje en Alva: gebruiken huurlingen uit heel Europa, maar die moeten wel betaald worden.....
  
• Soldaten gaan steden plunderen

1. Watergeuzen voerden geen veldslagen maar voerden kleine aanvallen uit.
2. Steken dijken door om gebieden onder water te zetten

• Bevrijding van Alkmaar en Leiden

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe de Nederlanden uiteenvielen in de Noordelijk en Zuidelijke Nederlanden. 
  

De Nederlanden raken verdeeld (1)

• 1579: Unie van Utrecht: Noordelijke gewesten in strijd tegen Spanjaarden.  
• Geboorte van Nederland
  
• Plakkaat van Verlatinghe 1581
• Noordelijke Gewesten zetten Filips II af als koning-->
• "Als een vorst zijn plichten niet nakomt, maar, zijn onderdanen probeert te onderdrukken als slaven, dan is hij geen vorst, maar een tiran. Dan mogen we  hem afzweren en een andere leider kiezen".

Willem van Oranje groeide op samen met Filips en zou kunnen beschouwen als vrienden...

...Totdat Filips II en Willem tegenover elkaar komen te staan als het gaat om godsdienst...

Moord op Willem van Oranje

• Nadat uitgerekend Willem van Oranje de leider van de Opstand is geworden, laat Filips II Willem in 1580 'vogelvrij' verklaren. 
• Wie hem doodt krijgt 25.000 geldstukken.
  
• 71 kilo goud = 5,7 miljoen euro (11-2024)
• Iedereen staat het vrij om Willem van Oranje te vermoorden. 
• In 1584 schiet Balthasar  Gerards Willem dood in Delft. 

Terechtstelling van Balthasar Gerards op de Markt; gravure van Frans Hogenberg, 16e eeuw. 

Kogelgaten van de moord op Willem van Oranje in 1584

den voornoemden Balthazar Gerardt, gevangen,

gecondemneert hebben ende condemneren by

desen geleyt te worden op het schavot, alhier

voor ‘t stadthuijs opgerecht omme aldaer eerst

zijn rechter hant, daer hij ‘t voorsseide

verradisch, moordadige feyt mede bedreven

heeft, met een gloijende, toesluytende ijser

geschroeyt ende affgebrant te worden ende dat

daernae met gloeijende tangen tot ses reysen

ende verscheyden plaetsen plaetsen 

de voorgenoemde Balthazar Gerardt gevangen, 

veroordeelt hebben en veroordeelt

door

deze naar het schavot te begeleiden, hier

voor het stadhuis weggezet om daarna eerst

zijn rechterhand, omdat hij het voorbereide

verradige, moorddadige feit mee verricht

heeft, met een gloeiend, dichtsluitend ijzer

geschroeit en afgebrand dient te worden en

dat

daarna met gloeiende tangen tot 

en naar verschillende plaatsen te verplaatsen

-soe aen armen, beenen ende d’ gijen 

daer sijn lichaem

meest met vleijsch becleet is- het vleisch

Uuijtgebrant ende affgenepen sal worden ende

dat hy daernae levendich aen vier quartieren

gehouden sal worden, beginnende van onderen

ende ten laesten hem den buijck opgesneden

ende zijn hart levendich uuijtgenomen ende in

sijn ansichte geworpen ende daernae zijn hooft

affgehouden zal worden ende dat zijn vier

quartieren opten bolwercken van der 

door zijn armen, benen en (.....)

doordat zijn lichaam

vooral uit vlees bestaat - het vlees 

uitgebrand en afgeknepen zal worden

en

dat hij daarna levend in vier kwarten

gehouden zal worden, beginnend van

onderen

en als laatst wordt zijn buik opengesneden

en zijn hart levendig uitgenomen en in

zijn aan(gezicht) geworpen en daarna zijn

hoofd

afgehakt zal worden en dat zijn vier

kwarten op de bolwerken van de 

Haechpoorte, Oostpoorte, Ketelpoorte ende

Waterslootsche-poorte deser stede

uuijtgehangen ende zijn hooft opte Schooltoorn

achter het logement des voornoemden heeren

Prince op een staecke gestelt, sullen worden,

verclarende alle syne goeden geconfisqueert ten

proffijte van den Heer. Aldus gepronunchieert

op ‘t Stadthuijs der stadt Delff, den 14den dach

Julii anno 15 honderd vijer ende tachtich.

Haagpoort, Oostpoort, Ketelpoort en de 

Waterslootsepoort van de stad

opgehangen en zijn hoofd op de 

Schoolpoort

achter het huis van de voorgenoemde heer

Prins op een staak gespiest, zullen worden, 

verklaart dat al zijn goederen ingenomen zullen worden ten profijt van de Heer (de kerk). Aldus uitgesproken op het Stadhuis van de stad Delft, op de 14e van de maand

Juli van het jaar 15 honderd vijf en tachtig.

De Nederlanden raken verdeeld (2)

• Zuidelijke Gewesten bleven trouw aan Spaanse koning. 
  
  
• Protestanten uit het zuiden vluchtten naar het noorden 
• Katholieken uit het noorden vluchtten naar het zuiden. 

• Spanje boekt veel overwinningen 
• 1585 val van Antwerpen.
  
• Een duidelijke tweedeling. 

Maak de opdrachten van 1.3

Al af? 

Maak de test jezelf!