Opkomst van handel en ambacht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

De Middeleeuwen

Opkomst van handel en ambacht

     Onderwerpen:

• Opkomst van handel
• Opkomst steden

Planning

Begrippen: 

• Autarkisch 
• Drieslagstelsel
• Agrarisch-urbane samenleving 

• Leerdoelen
• Uitleg 
• Zelfstandig werken

Wat verwachten jullie?

Wat zou je graag terug willen zien in mijn les?

Leerdoelen

• Je kunt de opkomst van handel en het ontstaan van steden beschrijven.
• Je kunt verschillende verbeteringen in de agrarische samenleving beschrijven vanaf het jaar 1000.
• Je kunt verschillende handelssteden in zowel Zuid-Europa als Noord-Europa noemen.

Tijd van steden en staten 

Elk tijdvak heeft een beeldmerk. Elk beeldmerk heeft twee plaatjes.

Kun je zien wat ze betekenen?

Tijd van Grieken en Romeinen

(500 v. Chr. - 500 n. Chr.)

Tijd van Monniken en Ridders

(500-1000)

(Vroege Middeleeuwen)

Tijd van Steden en Staten

(1000-1500)

(Late Middeleeuwen)

1492: Columbus 'ontdekt' Amerika

(Einde van de Middeleeuwen)

⚓️

476: Val van het West-Romeinse Rijk

(Begin van de Middeleeuwen)

🔥

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

(1500-1600)

Tijd van Regenten en Vorsten

(1600-1700)

Tijd van Pruiken en Revoluties

(1700-1800)

      Het verval van de handel en de steden

• De samenleving was autarkisch. 
• Werkten als boer voor de heer (hofstelsel)
• Niet gespecialiseerd in ambacht omdat er bijna geen handel was. 

Oorzaak: 

• Onveiligheid, geen goede bescherming en slecht onderhouden wegen.  
• Veel kennis over de landbouw was verloren gegaan.  

Opkomst van handel

De opkomst van de handel heeft drie oorzaken: 

1. Toename van veiligheid 
2. Vorsten krijgen meer controle over hun gebied. 
3. Verbeteringen landbouw

Toename veiligheid en controle vorsten 

• De invasies stopten.
  
• Bijna heel Europa was christelijk.
  
• Goed georganiseerde koninkrijken.
  
• Handel bevorderen zodat ze ambtenaren in konden huren.

Dit is een plattegrond van Zwolle in de Middeleeuwen

Verbeteringen in de landbouw

Rond het jaar 1000

• Drieslagstelsel
  
• IJzeren ploeg
• Halsjuk

-De ijzeren ploeg

-Het Arabisch halsjuk

Het drieslagstelsel

• Als landbouwgrond elk jaar wordt gebruikt, dan wordt de grond onvruchtbaar, waardoor de oogst steeds minder werd.
• Met het drieslagstelsel werd de grond verdeeld in drie stukken, 
• waarbij elk jaar één stuk grond niet gebruikt werd (braak). 

• Hierdoor kon de grond herstellen en werd de opbrengst hoger.
  

Braak

🐄

Zomergraan

🏖

Hoe werkt het drieslagstelsel?

Jaar 1 

Jaar 2 

Jaar 3 

Wintergraan

☃️

Zomergraan

🏖

Braak

🐄

Wintergraan

☃️

Braak

🐄

Wintergraan

☃️

Zomergraan

🏖

Steeds meer handel

• Verbeteringen in de landbouw leveren meer oogst op
  
• Overschotten worden verkocht of geruild op markten 
• Geld wordt steeds meer gebruikt als (handig) ruilmiddel

Steden ontstaan

• Handelaren komen vaak op dezelfde plek: om te overwinteren en hun spullen op te slaan.
• Deze plekken liggen op een goede plek: kruispunten van wegen en/of rivieren, meestal in de buurt van een kasteel of klooster

Steden ontstaan

• Op deze plekken waren vaak al jaarmarkten
• Langzaam ontstaan hieruit nederzettingen, die uitgroeien tot steden.

Video

De markt als middelpunt

Specialisatie 

• Overschotten in de landbouw leiden tot specialisatie (ambachtslieden)
• Voorbeeld: bakker of smid. 

De Hanze

• De meeste steden hadden een plein, waarop markten werden gehouden.
• De belangrijkste markt was de jaarmarkt, die een paar weken duurde.
• Veel handelaren reisden van jaarmarkt naar jaarmarkt.

Dit is een plattegrond van Deventer, een van de Hanze-steden.

De Hanze

• Een groep steden in Europa werkte samen om meer handel te krijgen. 
• Ze noemden hun vereniging de Hanze.

Dit is een plattegrond van Deventer, een van de Hanze-steden.

Kaart waarop alle Hanze-steden te zien zijn. De steden van de Hanze lagen vooral in Duitsland. Hier in Nederland waren onder andere de IJsselsteden Kampen en Deventer lid van de Hanze. 

Handelaren van Hanzesteden hadden allerlei voordeeltjes als ze handelden in elkaars steden. Ze betaalden bijvoorbeeld minder tol en belasting. 

Video

Canonclips: De Hanze

0

Rond het jaar 1000 groeiden de oogsten snel. Welke oorzaak had dat?

1. De boeren hadden geleerd het land te bemesten.
2. De boeren lieten hun kinderen meehelpen op het land.
3. Er kwamen steeds meer boeren, omdat de mensen in steden ook moesten eten
4. De boeren gebruikten betere werktuigen.

Een boer is een ambachtsman

1. Waar
2. Niet waar

Een timmerman is een ambachtsman

1. Waar
2. Niet waar

Mysterie Hanze

De Kampense schipper Didric Brandt stierf op 7 september 1368. Zijn lichaam is met veel pracht en praal in de St-Olafskerk te Skanör bijgezet. Jullie gaan uitzoeken hoe een burger van Kampen in Zweden

terecht kwam en wat de Hanze daarmee te maken had. 

Met behulp van 26 bronnen moeten jullie antwoord geven op verschillende vragen.