Ontwikkeling van de kleuter

• Opvoedkunde
• Secundair onderwijs

Welkom terug!

Reflectie stage

De kleuter

Zijn jullie al eens in aanraking gekomen met kleuters? Zo ja, hoe? (via familie, babysitten..)

Kleuter versus peuter

• Maak groepjes van 3 of 4
• Wat brengt het woord kleuter in je naar boven?
• Welke verschillen zijn er tussen peuter en kleuter?
• Noteer ze samen op een mindmap.
• Klassikale bespreking

Inleiding kleuter (pag. 2)

• Kleuter = leeftijd tussen 3 en 6 jaar
• Kenmerken einde van de kleutertijd: 

       bewuster, realistischer,                                                                                                                 abstracter denken 

Toetsvraag: Wat is de leeftijd van een kleuter?

Lichamelijke ontwikkeling van de kleuter   (pag. 2)

Vooral lengtegroei en spiergroei

1. Van 3 tot 4 jaar: 8 tot 10 cm per jaar
2. 3 kg per jaar aan gewichtstoename
3. Kind wordt slanker en de verhoudingen komen meer in proportie

4. een deel van het gebit wisselt: melktanden maken plaats   voor het definitieve gebit

Toetsvraag: Geef 4 lichamelijke kenmerken van de kleuter

Slaappatroon van de kleuter (pag. 3)

• 11 tot 12 uur per nacht
  
• geen middagslaapje meer (varieert van kind tot kind)

Toetsvraag: hoeveel uur slaapt een kleuter?

Motorische ontwikkeling van de kleuter

• leert fietsen zonder zijwieltjes
• verdere ontwikkeling fijne motoriek:                                                                                 1. veters leren strikken                                                                                                           2. potlood vasthouden                                                                                                             3. gedetailleerde tekeningen maken              

Toetsvraag: geef 3 kenmerken van de ontwikkeling van de fijne motoriek

Belangrijk aspect is de handvoorkeur (= wordt het kind links of rechtshandig?)

Toetsvraag: geef een belangrijk aspect van de motorische ontwikkeling van de kleuter.

00:46

Welke fase heb je nog tussen de loopfiets en de fiets met pedalen?

01:20

Tussen welke leeftijd kan je beginnen oefenen met een fiets zonder steunwieltjes?

1. 4-5 jaar
2. 2-3 jaar
3. 3-4 jaar
4. 5-6 jaar

02:47

Waarom kunnen kleuters steeds beter fietsen?

1. Hun hoofd wordt kleiner in verhouding tot hun lichaam.
2. Ze krijgen meer evenwicht
3. Hun fijne motoriek gaat vooruit
4. Ze hebben meer beheersing over hun spieren

Cognitieve ontwikkeling van de kleuter

             Peuter                                                                    Kleuter                                 zelfbewustzijn                                         identificatie: kleuter                                                                                            begint zijn eigen ik in te                                                                                      vullen

                                                                               jongens versus meisjes

                                                                               taakbesef

             Peuter                                                                   Kleuter 

        van zodra toezicht is                        kleuters hebben de normen

        verdwenen, zijn ze de                      verinnerlijkt: ze zijn

        regels vergeten                                  inwendig overtuigd van wat

                                                                           mag en niet mag

Cognitieve ontwikkeling kleuter

• al spelend leert de kleuter nieuwe dingen
• in zijn 'denken' is hij meer geordend 
• nog geen sprake van objectief en logisch denken
• het denken wordt beheerst door wat de kleuter waarneemt
• de kleuter is leergierig en graag bezig met taakjes

Toetsvraag: geef 4 kenmerken van de cognitieve ontwikkeling                                                       

conservatieproef door waarneming

conservatieproef bij aantal

Taalontwikkeling (pag. 4)

• differentatiefase
• de kleuter kent de basisregels van de taal
• zijn woordenschat wordt groter en zijn zinnen ingewikkelder
• de kleuter krijgt interesse in lezen en schrijven 

Toetsvraag: omschrijf de taalontwikkeling van de kleuter

er zit meer in een prentenboek dan je denkt

Fantasie

• erg typerend voor de kleuterfase
• kan nog geen onderscheid maken tussen fantasie en werkelijkheid
• gelooft in Sinterklaas, sprookjes 

Toetsvraag: kan de kleuter een onderscheid maken tussen fantasie en werkelijkheid?

Sociaal-emotionele ontwikkeling

1. Samen spelen en samen delen
2. Sterke identificatie
3.  Begin van intern geweten

Samen spelen en samen delen (pag. 4)

• Egocentrisme verdwijnt langzaam, sociaal gedrag komt naar voor .Het kind ziet alles vanuit het eigen standpunt, kan zich nog niet in een ander verplaatsen.
• Vervolgens kan hij meeleven met anderen
• Samen leren spelen
• Anderen helpen en iets delen met anderen

Sterke identificatie (pag. 4)

• imitatie is erg belangrijk in de kleuterfase
• de kleuter bootst gedrag na om erbij te willen horen
• hij identificeert zich (meisje doen vaak moeder na, jongens papa) 

Begin van intern geweten (pag. 5)

• het kind krijgt besef van wat goed en fout is, lief en stout, juist of onjuist           ontstaan van schuldgevoel
• verwerft een zelfbeeld en eigen geweten
• vaak is de kleuter ook nog impulsief waardoor hij vaak in de fout kan gaan

Schoolrijpheid

Wat is schoolrijpheid?

Betekent: de overstap kunnen maken naar het eerste leerjaar, zonder al te veel problemen:

Spelenderwijs kennismaken met lezen, rekenen, schrijven.

Niet alle kinderen zijn klaar voor het eerste leerjaar.

Opdracht:

Bekijk de video en vul de vragen in op pagina 5 en 6 in de cursus

Opdracht schoolrijpheid pag. 5&6

Vraag 1: neen, een doktersattest is verplicht vanaf het 1ste leerjaar

Vraag 2: Je mag bijleren en van alles leren, maar je mag ook fouten maken. Je mag soms ook nog eens spelen.

Vraag 3: een mapje met werkblaadjes maken, getalbeelden gebruiken die terugkomen in het 1ste leerjaar, de banken opstellen en eerste leerjaar spelen, ...

Vraag 4: schoolrijpheid is een proces. Het is geen momentopname. Kinderen groeien er geleidelijk in.

Vraag 5: Stimuleer het kind op alle mogelijke manieren. Een vraag die het kind stelt beantwoorden met een wedervraag. Het kind stimuleren om zelf te zoeken, te denken en zelf plannen te maken.

Vraag 6: Schoolrijpheidstesten: toetertest of contrabastest. Deze meten hoe het staat met de vaardigheden die het kind nodig heeft in het 1ste leerjaar. Er kan door de juf extra aandacht gegeven worden aan wat niet zo vlot gaat.

Vraag 7: 

1. Wat vind het kind zelf? (wat wil en kan het kind?)
2. Het gevoel van de ouders
3. Het buikgevoel van de juf
4. Schoolrijpheidstesten

Toetsvragen schoolrijpheid:

• Wat doen juffen van de 3de kleuterklas als voorbereiding op het 1ste leerjaar?
• Welke test neemt het CLB af en hoe heten deze testen?
• Welke 4 punten zijn belangrijk om te mogen overstappen naar het 1ste leerjaar?

Wat is schoolrijpheid nu precies?

Schoolrijpheid omvat de vaardigheden en houdingen die een kind nodig heeft om de overgang te maken naar het eerste leerjaar. 

Het is een voorwaarde om goed te kunnen starten met: lezen, schrijven & rekenen

Toetsvraag: wat is schoolrijpheid?

Elk kind ontwikkelt op zijn eigen tempo

Niet alle domeinen ontwikkelen even snel, dat is een heel normale evolutie.

Sommige kinderen ontwikkelen zich snel, andere kinderen ontwikkelen zich met sprongetjes.

Hoe wordt schoolrijpheid getest? 

(pag. 7)

De toetertest

Bestaat uit 4 onderdelen:

1. visueel gedeelte (zien)
2. auditief gedeelte (gehoor)
3. rekenen
4. visuomotoriek

Toetsvraag: uit welke 4 onderdelen bestaat de toetertest?

Visueel gedeelte (pag. 7)

Verschillen zien, richtingen, voorwerpen, ...

Detail

Richting

Visueel geheugen: wat heb je gezien?

Auditief gedeelte (pag. 8)

Eerst luisteren en dan de opdracht uitvoeren vb: rijmen, verhaal in de juiste volgorde vertellen, verschillende lettergrepen tellen…

Auditief geheugen: er wordt een verhaal verteld, de kleuter moet achteraf de tekeningen in de juiste volgorde zetten:

Visuo-motorische coördinatie: 

teken de figuur na van het linkervak

Schrijfmotoriek 

(=visuo-motorische coördinatie)

Rekenen: tellen tot 10                                    (pag. 9)

Kritische blik op schoolrijpheid (pag. 9)

• Men gaat na over welke vaardigheden het kind bezit (leren lezen, schrijven, rekenen)
• Men meet dus het cognitieve, maar niet de gevoelens van het kind en ook niet hoe het sociaal functioneert
• Men geeft ook geen informatie over de motoriek 

ouders VZ moeten helpen bij het schoolrijp maken: 

positief stimuleren, laten deelnemen aan het gewone leven

Belangrijker is:

• Dat het kind zelf naar het 1ste leerjaar wil
• Het buikgevoel van de ouders
• Het buikgevoel van de juf

De toetertest is alleen een bevestiging van de 3 bovenstaande factoren.

De ouders moeten helpen bij het schoolrijp maken

positief stimuleren, laten deelnemen aan het gewone leven

Inspelen op de ontwikkelingskenmerken van de kleuter

Even herinneren: wat doe je met peuters?

• Kleuren
• Knippen
• Plakken
• Boekjes "lezen" (veel vertellen & vragen stellen)
• Materiaal ter beschikking stellen voor het doe-alsof spel)
• Sorteren & groeperen 

Inspelen op de ontwikkelings-kenmerken van de kleuter             (pag. 9)

1. Belevingen en waarnemingen
2. Taalactiviteiten
3. Bewegingsactiviteiten
4. Muzikale vorming
5. Andere 

1. Belevingen & waarnemingen

• Opbouw van lichaamsbewustzijn
• Beleving van het milieu:

               - Dieren                                                                                                                       - Bloemen/planten

               - Personen/beroepen                                                                                           - Gebouwen                                                                                                             - De straat

Belevingen en waarnemingen:

• Waarneming van groenten/fruit
• Kleding/schoeisel
• Huishoudelijke voorwerpen
• Geluiden, klanken, ritmes

Welke activiteiten rond belevingen en waarnemingen?

• een wandeling
• een uitstap
• een tentoonstelling
• naar het museum
• naar het theater
• feestvieren 

2. Taal                                    Activiteiten

• gesprek voeren                                           - Verhaal verzinnen
• kunnen vertellen                                        - Poppenkast
• voorlezen                                                       - Rollenspel                                                                                                         - Versjes                                                                                                               - Kringgesprek                                                                                                   

3. Beweging

• evenwicht
• uithouding
• snelheid
• instructie begrijpen
• leren winnen en verliezen
• vaardigheden leren: bal werpen, vangen, rollen, ... 

Bewegings-activiteiten

• tikspel
• geleid spel
• nabootsingsspel
• omnisporten
• rondedans
• kringspel
• zweminitiatie 

4. Muzikale vorming

• Klanken herkennen
• Klanken nabootsen
• Ritme
• Muziek beluisteren 

Muzikale activiteiten:

• liedjes zingen
• dansen
• muziek spelen en er vragen over stellen
• muziek beluisteren en er vragen over stellen 
• bewegingsspelletjes
• experimenteren met instrumenten

5. Andere

• Verkeersopvoeding
• Gezondheidseducatie
• Milieu-educatie
• Zelfredzaamheid
• Wiskunde initiatie  

Andere

activiteiten:

• Rollenspelen
• Oefenblaadjes
• Met de fiets rijden en een aantal regels respecteren
• Proeven
• ... 

Hoekenwerk in de kleuterklas

Hoeken in de kleuterklas

• De inrichting van de kleuterklas is erg belangrijk
• Kleuters houden van verandering, nieuwe dingen en nieuwe uitdagingen
• Hier wordt in de kleuterschool op ingespeeld 
• Hoeken worden doorheen het jaar af en toe veranderd (in thema's)
• Structuur blijft belangrijk!

• De kleuterleidster zal individueel de kleuters ondersteunen of in kleine groepjes werken
• Hoekenwerking in de 1ste kleuterklas is anders opgebouwd dan in de 3de kleuterklas 

Opdracht pag. 11

Probeer in potlood zelf de naam van de hoek in te vullen aan de hand van de omschrijving

Daarna overlopen we ze klassikaal.

1. Voelhoek

Allerlei voorwerpen uit verschillende materialen: hard, zacht, ruw, vezelig, sponsachtige, glazen, houten, metalen, plastieken, schuimrubber, ...

2. Meethoek

Kleuters gaan actief aan de slag met meters, weegschalen, gewichten, maatbekers, uurwerken, chronometers, ...

3. Verkleedhoek

Een koffer of rek met verkleedkledij en een spiegel waarbij de kleuters zich van kop tot teen kunnen spiegelen.

4. Poppenhoek

Naast poppen zijn er ook knuffels (dieren).

De kleuterleidster observeert hoe de kleuter zijn gevoelens uit tijdens het spel met de klasgenootjes.

5. Keukenhoek

Een aanbod van voedingswaren nagemaakt in plastic: groenten, fruit, vlees, vis, brood, eieren, kaas, ...

6. Winkelhoek

Aanbod van plastic fruit, groenten, doosjes, ...

Het materiaal wordt vaak afgewisseld en aangepast aan een thema. Vb. apotheek met spuitjes, tabletten, ...

7. Ontdekhoek

Voel -en ontdekdozen met allerlei spulletjes in.

Kleuters vinden het fantastisch om nieuwe dingen te ontdekken.

8. Computerhoek

Wordt gebruikt bij kleuters vanaf 4 jaar. Naast cognitieve stimulatie ook stimulatie van de fijne motoriek door pijltjestoetsen, computermuis, ...

9. Bewegingshoek

Indien het een ruim lokaal is kan er een afgesloten hoek voorzien worden waarbij kleuters bv. een bal in een emmer kunnen gooien, klimmen, springen, klauteren, ...

10. Bouwhoek

Bouwen en constructues, experimenteren, timmeren. 

De kleuters kunnen hier hun creativiteit gebruiken.

Toetsvraag: je kent 5 hoeken en kan telkens 2 concrete voorbeelden geven.

Opdracht:

Ontwerp in Canva je eigen kleuterklas.

• wees creatief!
• maak een moodboard
• werk met een plattegrond en afbeeldingen
• maak een presentatie
• dien in via Google Classroom
• deadline: 15 december 2022

Kringgesprek met kleuters:

• Vaardigheden om te leren luisteren en spreken
• Je kiest een thema en brengt eventueel attributen mee
• Je stelt duidelijke regels & afspraken: niet door elkaar praten, hand opsteken, kijken naar wie je praat, luisteren naar elkaar, we worden niet boos, ...

Toetsvraag: geef 4 mogelijke regels van een kringgesprek 

Voorlezen aan kleuters

• Geef een inleiding: vandaag gaan we lezen over (titel)
• Toon de kaft, laat kleuters raden waarover het gaat
• Gebruik gebaren, geluiden
• Leg moeilijke woorden uit
• Laat kleuters gerust reageren
• Breng een verhaal interactief: stel vragen, bied een doe-activiteit aan rond het boek 

Voorlezen aan kleuters:

Toetsvraag: waarom is voorlezen in de kleuterklas van groot belang?

Door het verhaal doet een kind informatie op en wordt de basiskennis uitgebreid. Door verhalen ordenen kinderen de wereld.

00:29

Wat wordt bedoeld met interactief voorlezen?

01:00

Hoe maakt juf Sarah het verhaal interactief?

02:27

Welke voordelen heeft voorlezen in kleinere groepjes?

10 goede voorleestips bij kleuters:

1. Weet wat je leest!
2. Maak een eigen voorleesritueel
3. Bekijk samen de kaft                                   (maak ze nieuwsgierig)
4. Laat de kinderen vertellen                        ( betrokkenheid)
5. Speel in op reacties                                     ( verhalen van de                                                                                                kleuters zijn leuk)
6. Voorspel samen het verhaal                   (oplossingen zoeken)

7. Besteed aandacht aan           (bijleren nieuwe woorden)

     moeilijke woorden                                 

8. Maak het levendig                  (het verhaal wordt                                                                           duidelijker)

9. Praat na over het boek           (kleuter zal het verhaal                                                                  beter begrijpen)

10. Lees het boek meerdere           (ze leren er elke keer 

      keren voor.                                    iets nieuws uit)

Toetsvraag: geef 5 voorleestips

Soorten spelen

Mogelijke spelvormen bij kleuters:

1. Oefenspel
2. Experimenteerspel
3. Constructiespel
4. Rollenspel
5. Regelspel
6. Receptief spel 

1. Oefenspel

Bewegingen, motorische ontwikkeling

Voorbeeld: springen op 1 been in hoelahoep, van de glijbaan glijden, ...

2. Experimenteerspel

Ontdekken van eigenschappen van zichzelf, andere mensen, dieren of dingen.

Voorbeeld: experimenteren met water, zand, ...

3. Constructiespel

Vervormen, samenvoegen, groeperen van materiaal. De kleuter krijgt zicht op ruimtelijke verhoudingen

Voorbeeld: klei, blokken, ...

4. Rollenspel

De kleuter leert hoe hij zich in een bepaalde situatie moet gedragen. Inzicht in gedrag van mensen en situaties. Kan door imitatiespel

Voorbeeld: dokter/patiënt, politie, juffrouw, ...

5. Regelspel

Gecoördineerde groepsspelen met regels en afspraken. Leren van regels toepassen en samenwerken.

Voorbeeld: voetbal, slagbal, schipper mag ik overvaren, ...

6. Receptief spel

Verwerken van informatie vanuit de buitenwereld

Voorbeeld: poppenkast, verhaal voorlezen (vb. Anna poetst haar tanden)

Maak de opdracht op pag. 15 (tabel)

Toetsvraag: Welke spelvormen zijn er en geef telkens 1 voorbeeld

Goed speelgoed

• Hou rekening met de leeftijd van het kind
• Het speelgoed is veelzijdig:                                                                                       - het speelgoed is leuk                                                                                   - het speelgoed groeit mee                                                                         - je kan er verschillende dingen mee doen
• Het speelgoed is veilig 

Zinvol en goed speelgoed =

1. Rekening houden met de leeftijd
2. Het kind krijgt speelruimte aangeboden bij de fantasie
3. Meerdere mogelijkheden aan een stuk speelgoed
4. De kleuter kan de inhoud van het spel begrijpen (niet te ingewikkeld)
5. Rekening houden met hoeveelheid en verscheidenheid
6. Het materiaal (veilig, overeengestemd met de leeftijd) 

7. De kleuren van het speelgoed (aantrekkelijk maar             niet storend)

8. Duurzaamheid (bestand tegen slijtage)

9. Veiligheid

10. De prijs moet in verhouding zijn tot de speelwaarde.

Toetsvraag: geef 4 kenmerken van goed en zinvol speelgoed.

Opdracht: mijn kleuterklas

• Maak in Google Classroom de opdracht: mijn kleuterklas
• Deadline: vrijdag 3 december 2022
• Je krijgt hier lesuren voor 

Opdracht: goed speelgoed

https://www.kindengezin.be/nl/thema/spelen-en-bewegen/speelgoed

Vragen?

Welke fase heb je nog tussen de loopfiets en de fiets met pedalen?

Tussen welke leeftijd kan je beginnen oefenen met een fiets zonder steunwieltjes?

1. 4-5 jaar
2. 2-3 jaar
3. 3-4 jaar
4. 5-6 jaar

Waarom kunnen kleuters steeds beter fietsen?

1. Hun hoofd wordt kleiner in verhouding tot hun lichaam
2. Ze krijgen meer evenwicht
3. Hun fijne motoriek gaat vooruit
4. Ze hebben meer beheersing over hun spieren

Bespreking filmpje: 

Hierin wordt duidelijk dat kleuters hun cognitieve ontwikkeling nog volledig ontwikkelt is. Ze hebben nog geen inzicht. 

Nadien zelfstandig deeltje in laten vullen en verbeteren. 

Hoofd schouder knie en teen - Juf roos: https://www.youtube.com/watch?v=7mCeMURjldE

Visje in het water: https://www.youtube.com/watch?v=yc1q2lt3Otc 

Sofie de krokodil:

https://www.youtube.com/watch?v=RYsBFdJ6XoA

Juf Roos: super leuk om te gebruiken op stage, zelf al in het kinderdagverblijf! Heeft veel verschillende liedjes. 

Hoe verloopt de eerste schooldag?

De ouders geven aan dat hun kinderen klaar zijn voor de kleuterklas! 

Hoe merk je dat?

Zindelijkheid - STELLINGEN

Je mag naar school als je niet zindelijk bent!

Het kind moet zindelijkheid eerst begrijpen vooraleer ermee te starten.

Hoe kunnen we een kind voorbereiden op school?