4.3: Een wankele balans

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

4.3: Een wankele balans

H4: De Koude Oorlog

Leerdoelen

1. Je kunt de oprichting van de NAVO en het Warschaupact verklaren.

2. Je kunt het proces van destalinisatie beschrijven.

3. Je kunt uitleggen waarom de Berlijnse Muur werd gebouwd.

4. Je kunt verklaren waarom de Cubacrisis wordt gezien als een gevaarlijk moment in de Koude Oorlog.

5. Je kunt de relatie tussen de twee oorlogen in Azië en de Koude Oorlog beschrijven.

Wapenwedloop

Landen uit het Westblok besloten om militair samen te werken tegen een eventuele communistische aanval. In 1949 werd daarom de NAVO opgericht. 

De Sovjet-Unie zag dit als een bedreiging en richtte in 1955 het Warschaupact op. Dit was een militair bondgenootschap tussen landen uit het Oostblok. 

Landen uit beide blokken begonnen met het uitbreiden van hun legers en het moderniseren van hun wapens. Er kwam een wapenwedloop. 

Sleep de woorden naar de juiste kolom:

Het Warschau-pact

De NAVO

satellietstaten

Oostblok

BRD

DDR

Het Westen

Kapitalisme

Vrijemarkteconomie

Destalinisatie 

De Russische leider Stalin overleed in 1953. Uiteindelijk werd Nikita Chroesjtsjov benoemd tot opvolger. 

Hij leverde kritiek op de persoonsverheerlijking van Stalin. Ook vond Chroesjtsjov dat Stalin het land slecht bestuurd had. Alle standbeelden en plaatsnamen die naar Stalin verwezen, werden verwijderd. Dit noem je destalinisatie.

Hongaarse opstand

Hongarije lag in de invloedssfeer van Rusland. Het ging erg slecht met hun economie en de leefomstandigheden waren slecht. Kritiek op de communistische regering was verboden en er was sprake van censuur. 

Door de destalinisatie zagen veel Hongaren de kans om meer vrijheid te krijgen. In 1956 gingen mensen massaal protesteren. Deze Hongaarse Opstand werd met geweld neergeslagen. 

Twee uitspraken:

1. Het Stalinisme (1924-1953) onder leiding van J. Stalin is een extreme vorm van het communisme.

2. Hongarije is tijdens de Koude Oorlog een satellietstaat van de Sovjet-Unie (nu: Rusland)

1. Alleen uitspraak 1 is juist
2. Alleen uitspraak 2 is juist
3. Beide uitspraken zijn juist
4. Beide uitspraken zijn onjuist

Russische leiders vonden het belangrijk dat communistische landen een goed ontwikkelde industrie hadden. Veel kleine boerderijen werden samengevoegd tot grote gemeenschappelijke boerderijen (collectivisatie).

De grote boerderijen moesten de landbouwopbrengst vergroten. In vijfjarenplannen werd door de overheid bepaald wat er per gebied geproduceerd moest worden. Dit zorgde echter voor een groot tekort aan producten en voedsel.  

Veel hoogopgeleide mensen wilden het Oostblok ontvluchten. Hierdoor werd de grens steeds beter bewaakt met prikkeldraad, wachttorens en mijnenvelden. Het IJzeren Gordijn werd steeds dichter. 

De Berlijnse Muur

Een plek waar je nog redelijk makkelijk kon vluchten was Berlijn. Dit lag in de DDR, maar West-Berlijn hoorde nog bij de BRD. 

Tussen 1949 en 1961 vluchtten 3 miljoen Oost-Duitsers naar het westen. De Oost-Duitse regering wilde dit niet en hierom begonnen ze in 1961 met de bouw van de Berlijnse Muur. 

West-Duitsland kon niets doen tegen de bouw van de muur, omdat deze op Oost-Duitse grond stond.

Hiernaast zie je een kaart van Duitsland over de periode 1945-1989.

Sleep de woorden naar de juiste plek.

Let op: er blijft 1 woord over!

Hierna: een poll-vraag.

IJzeren gordijn.

Dodendraad

Berlijnse muur

BRD

DDR

Cubacrisis

In 1962 bereikte de Koude Oorlog het hoogtepunt. Het eiland Cuba was in de invloedssfeer van de Sovjet-Unie gekomen en de Russen wilden daarom daar een raketbasis. 

Cuba ligt dicht bij de VS en daarom werd dit als bedreigend gezien.  

Door het optreden van de Amerikaanse president Kennedy en Chroesjtsjov liep de Cubacrisis uiteindelijk niet uit op een directe confrontatie.

Een oude examenvraag: hiernaast zie je een prent over de Koude Oorlog.

In de tekstballonnen staat: Help, ik word achtervolgd.
Op het bordje op de grond naast de liggende man staat: Stop.

Welke beschrijving hoort bij de prent?

1. Door de afnemende wapenwedloop ontstond de Koude Oorlog.
2. Door de bestaande vijandbeelden ontstond een wapenwedloop die niet te stoppen was.
3. Door de nieuwe vijandbeelden kwam er een einde aan de wapenwedloop.
4. Door de toenemende wapenwedloop kwam er een einde aan de Koude Oorlog.

Hiernaast zie je een politieke prent (1962).

De persoon links is Chroesjtsjov en de persoon rechts is Kennedy.
Op de linker H-(waterstof)bom staat USA (= Verenigde Staten), op de rechter H-bom staat USSR (= de Sovjet-Unie).

Welke twee begrippen passen bij de bron?

1. Cuba-crisis en Hongaarse Opstand
2. wapenwedloop en Berlijnse muur
3. Hongaarse Opstand en glasnost
4. Cuba-crisis en wapenwedloop

In 1954 had Hongarije een heel goed nationaal voetbalelftal. De spelers werden de ‘Magische Hongaren’ genoemd. Maar door een historische gebeurtenis in 1956 konden enkele spelers niet meer in het Hongaarse elftal spelen.

Welke historische gebeurtenis wordt bedoeld?

Een oude examenvraag: Hiernaast zie je een krantenkop uit 1962.

Over welke gebeurtenis gaat de bron?

Tijdens de Koude Oorlog werd in opdracht van de regering van de DDR in Berlijn een muur gebouwd. Als officiële reden werd genoemd dat de muur bescherming bood tegen de gevaren van het kapitalistische westen. De westerse landen protesteerden wel tegen de bouw, maar ze grepen niet in om de bouw van de Muur tegen te houden.

Geef de werkelijke reden waarom de Muur werd gebouwd. Geef ook een verklaring waarom de westerse landen niet ingrepen.

Werktijd

Stap 1

Stap 2

Klaar? 

Lees de teksten van de paragraaf goed door. 

Maak de volgende opdrachten van paragraaf 4.3:

1 - 11

Nakijken via Tijd voor GS. 

4.3: Een wankele balans

H4: De Koude Oorlog

Leerdoelen

1. Je kunt de oprichting van de NAVO en het Warschaupact verklaren.

2. Je kunt het proces van destalinisatie beschrijven.

3. Je kunt uitleggen waarom de Berlijnse Muur werd gebouwd.

4. Je kunt verklaren waarom de Cubacrisis wordt gezien als een gevaarlijk moment in de Koude Oorlog.

5. Je kunt de relatie tussen de twee oorlogen in Azië en de Koude Oorlog beschrijven.

Wat weet je nog van
de vorige les?

NAVO/Warschaupact

Destalinisatie

Hongaarse Opstand

Collectivisatie/vijfjarenplan

Berlijnse Muur

Cubacrisis

Spanning in Korea

De Koude Oorlog was ook voelbaar in Azië. Hier probeerde de VS namelijk ook het communisme in te dammen. 

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werd Korea namelijk in 2 delen gesplitst. Het noorden werd bezet door Sovjettroepen met een communistisch bestuur. Het zuiden werd bezet door Amerikaanse troepen en kreeg een kapitalistisch bestuur. 

Bekijk hiernaast een screenshot van 0:50. Welke fout staat hierin?

1. De namen van de hoofdsteden moeten worden omgedraaid.
2. Het getal 38° moet een ander getal zijn.
3. De vlaggen van de Verenigde Staten en de Sovjet-unie moeten worden omgedraaid.
4. Er staat helemaal geen fout in de print screen.

Twee uitspraken:

1. Hiernaast je Kim Jong-un, momenteel de communistische dictator van Zuid-Korea.

2. De streep van de 38e breedtegraad die ooit random is getrokken, is momenteel uitgegroeid tot een van de meest beladen grenzen ter wereld.

1. Alleen uitspraak 1 is juist
2. Alleen uitspraak 2 is juist
3. Beide uitspraken zijn juist
4. Beide uitspraken zijn onjuist

Korea-oorlog

In 1950 viel Noord-Korea, gesteund door de Sovjet-Unie, het zuiden aan. Onder leiding van de VS stuurden landen uit het westblok een troepenmacht. 

Ook probeerde Amerika Noord-Korea onder druk te zetten door grootschalige napalmbombardementen. 

Napalm is benzine gemengd met een chemische stof die het klevering maakt. Brandende spetters napalm blijven makkelijk plakken, waardoor vuur sneller verspreidt. 

Dominotheorie

In de Verenigde Staten was men bang dat als Korea communistisch zou worden, andere landen in Azië snel zouden volgen. 

Dit wordt de dominotheorie genoemd. Pas na het overlijden van Stalin in 1953 kwam het tot een wapenstilstand.

Oorlog in Vietnam

Toen Vietnam na de Tweede Wereldoorlog geen kolonie van Frankrijk meer wilde zijn, brak hier ook een oorlog uit. Frankrijk vocht tegen de legers van de communist Ho Chi Minh. Eigenlijk was de VS tegen kolonies, maar ze wilden Frankrijk niet verliezen als bondgenoot tegen Rusland. 

Daarom werd Frankrijk gesteund met militairen. De Sovjet-Unie steunde de communisten van Ho Chi Minh. Zo werd de oorlog in Vietnam steeds meer een oorlog tussen de 2 grootmachten. De Amerikaanse troepen konden de Vietcong (een rebellengroep) niet aan en zo kreeg Vietnam een communistisch bestuur.

Twee uitspraken:

1. De dominotheorie (zie plaatje) is meer van toepassing op de Korea-oorlog dan op de Vietnamoorlog.

2. Momenteel is Noord-Korea communistisch en Zuid-Korea kapitalistisch

1. Alleen uitspraak 1 is juist
2. Alleen uitspraak 2 is juist
3. Beide uitspraken is juist
4. Beide uitspraken zijn onjuist.

Veel Aziatische landen waren tot de Tweede Wereldoorlog gekoloniseerd door een Europees moederland.
Zo was Indonesie (Nederlands-Indie) gekoloniseerd door Nederland.

Maar door welk Europees land is Vietnam gekoloniseerd?

1. Engeland
2. Japan
3. Frankrijk
4. Geen van de genoemde landen is juist.

Waardoor zijn de Korea-oorlog en de Vietnam-oorlog ontstaan?

1. Vanuit sociale redenen
2. Vanuit economische redenen
3. Vanuit culturele redenen
4. Vanuit politieke redenen

1. Momenteel is de grens tussen Noord-Korea en Zuid-Korea een van de strengst bewaakte grenzen ter wereld (zie plaatje). Dit is een oorzaak / gevolg van de Korea-oorlog.

2. Veel Zuid-Vietnamen vluchtten met boten de zee op. Dit is een oorzaak / gevolg van de Vietnamoorlog.

1. 1. oorzaak, 2. oorzaak
2. 1. gevolg, 2. gevolg
3. 1. oorzaak, 2. gevolg
4. 1. gevolg, 2. oorzaak

Sleep onderstaande gebeurtenissen naar de juiste oorlog:

Korea-oorlog

Vietnamoorlog

In deze oorlog hebben zo'n 5000 Nederlandse soldaten meegevochten.

De Verenigde Staten heeft deze oorlog verloren.

Een kenmerk van deze oorlog is het gebruik van napalm.

In kapitalistische landen (ook in Nederland) gingen mensen op straat protesteren tegen deze oorlog.

Deze oorlog is officieel nog steeds niet afgelopen.

Werktijd

Stap 1

Stap 2

Klaar? 

Lees de teksten van de paragraaf goed door. 

Maak de volgende opdrachten van paragraaf 4.3:

1 - 11

Nakijken via Tijd voor GS.