les 13: herhaalles exogene krachten

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Herhaalles exogene processen

Instructie

zelf lesson up

les 13

 herhaal info bekijken + 

vragen stellen

CE-vraag maken

CE-vraag bespreken

atlassen nodig

Lesdoelen

- Je hebt de exogene processen herhaalt en waar nodig extra uitleg gevraagd.

- Je weet welke onderwerpen je voor je SE thuis nog extra moet leren.

- Je hebt geoefend met een CE-vraag op niveau.

Exogene processen

De 3 exogene processen

Verwering

= uit elkaar vallen van steen

2 hoofdtypen

1. chemisch

2. mechanisch

Erosie

= afslijten

4 krachten

1. rivier

2. zee

3. wind

4. gletsjer

Sedimentatie

= neerleggen

4 krachten

1. rivier

2. zee

3. wind

4. gletsjer

Leren

Leer uit je hoofd!

Verwering en erosie

Bij verwering valt een stuk steen uit elkaar.

Op zijn eigen plek.

Er is geen sprake van transport (verplaatsing)

Bij erosie wordt een gesteente afgesleten.

Er is transport van sedimenten nodig (verplaatsing)

beiden zijn exogene processen die zorgen voor het afbreken van een landschap

2 hoofdsoorten verwering.

Elke hoofdsoort kent weer verschillende voorbeelden.

Chemische verwering

Het gesteente valt uit elkaar doordat de chemische structuur verandert.

Waardoor: 

- Oplossen van gesteenten in zuur (grond-/regen)water

- Oxideren (roesten) van gesteente

Fysische verwering

(mechanische verwering)

Het gesteente valt uit elkaar, maar behoudt dezelfde structuur.

Waardoor:

- grote temperatuurverschillen,

- vorst

- wortels van planten

- plotseling drukverschil 

Hoe zie je in deze grafiek dat chemische verwering vooral afhankelijk is van neerslag.

 

Terwijl bij mechanische verwering

de temperatuur vooral sturend is?

Het klimaat bepaalt grotendeels welke vorm het meest plaatsvindt. 

Welke grafiek hoort bij chemische verwering en welke bij mechanische verwering?

???

???

Het klimaat bepaalt grotendeels welke vorm het meest plaatsvindt.

De 3 exogene processen

Verwering

= uit elkaar vallen van steen

2 hoofdtypen

1. chemisch

2. mechanisch

Erosie

= afslijten

4 krachten

1. rivier

2. zee

3. wind

4. gletsjer

Sedimentatie

= neerleggen

4 krachten

1. rivier

2. zee

3. wind

4. gletsjer

Leren

Leer uit je hoofd!

erosie = afslijten

sedimenten/materiaal wordt verplaatst

Kusterosie

door de zee

andere eroderende krachten zijn:

- landijs/gletsjers

- rivieren

- wind

erosie = afslijten

winderosie

andere eroderende krachten zijn:

- landijs/gletsjers

- rivieren

- zee

Wind met zandkorrels schuren langs een steen.

Paddenstoelrots.

Vooral in droge (aride) klimaten

erosie = afslijten

erosie door landijs/gletsjers

andere eroderende krachten zijn:

- rivier

- wind

- zee

In ijstijd schuurt een gletsjer een U-dal uit.

IJs smelt

U-dal blijft zichtbaar.

erosie = afslijten

erosie door rivieren

andere eroderende krachten zijn:

- landijs/gletsjers

- wind

- zee

rivier stroomt snel

snijdt zich in

er ontstaat een V-dal

Fjord 

= U-dal aan zee.

Vol gelopen met zeewater.

De 3 exogene processen

Verwering

= uit elkaar vallen van steen

2 hoofdtypen

1. chemisch

2. mechanisch

Erosie

= afslijten

4 krachten

1. rivier

2. zee

3. wind

4. gletsjer

Sedimentatie

= neerleggen

4 krachten

1. rivier

2. zee

3. wind

4. gletsjer

Leren

Leer uit je hoofd!

sedimentatie in monding rivier: deltamonding

Steeds lagere stroomsnelheid.

Fijner materiaal gesedimenteerd.

Vruchtbaar

Sedimentatie door wind.

Wind legt het zand ergens neer.

Sedimentatie door de zee

Golven leggen het zand op het strand

Sedimentatie door gletsjers

vorstverwering zorgt voor puin

gletsjer neemt puin mee

legt het neer aan de zijkanten + onderaan.

(zijmorene + eindmorene)

Sedimenten als waaier neergelegd door rivier 

=

puinwaaier

= een gebeurtenis waarbij door zwaartekracht een grote hoeveelheid grond plotseling in beweging komt en langs een helling omlaag beweegt.

 Bijv. modderstroom / aardverschuiving 

Massabeweging

Verwering + zwaartekracht =

 massabeweging

puinhelling

4 voorbeelden van massabeweging

vallend gesteente: losse stenen of rotsblokken vallen vrij loodrecht naar beneden 

een grote rotsmassa glijdt over een helling naar beneden

puinlawines: losse stenen van verschillende omvang rollen en glijden naar beneden

modderstroom  bestaande uit zand en klei dat verzadigd is  met water en de helling af stroomt

Welke landschapsvormen ontstaan er door

erosie, sedimentatie of massabeweging?

erosie rivier

erosie zee

erosie gletsjer

erosie  wind

massabeweging

sedimentatie door rivier

klifkust

U-dal

V-dal

puinhelling

puinpuinwaaier

paddenstoelenrots

c - b - d - a

Als door het weglaten van één foutief geplaatste letter een verder complete en foutloze reeks ontstaat, wordt 1 scorepunt toegekend. 

hint

Er is erosie en verwering.

Wat verandert er daardoor in het gebied? (=oorzaak)

Wat is het gevolg daarvan waardoor het gebied niet lager komt te liggen? (=gevolg)

Een juiste uitleg is

• de aardkorst / gesteentelagen worden door erosie en verwering lichter (oorzaak) 1

• waardoor de aardkorst omhoog komt / gesteentelagen ook weer

worden opgeheven (en het gebied dus niet lager komt te liggen)

(gevolg) 1

Opmerking

Aan antwoorden die ingaan op het feit dat de opheffing sneller gaat dan de afbraak door erosie 1 scorepunt toekennen. 

Golf van California

Opmerking

Antwoorden die verwijzen naar de Grote Oceaan zijn onjuist. 

2 klimaatkenmerken

Uit het antwoord moet blijken dat de temperatuurverschillen tussen de

winter en de zomer groot zijn en dat er weinig neerslag valt

beschrijf in 2 stappen

- Het klimaat in Utah wordt in tegenstelling tot het klimaat in Virginia

nauwelijks beïnvloed door de gematigde invloed van zee/kent nauwelijks bewolking 1

- waardoor de temperaturen in Utah (in tegenstelling tot Virginia)

overdag heel hoog kunnen oplopen, maar ’s nachts ook weer (relatief)

snel kunnen dalen

Lesdoelen

- Je hebt de exogene processen herhaalt en waar nodig extra uitleg gevraagd.

- Je weet welke onderwerpen je voor je SE thuis nog extra moet stampen.

- Je hebt geoefend met een CE-vraag op niveau.