V5, P1, sprint 3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

4 . Aan de slag:

-Ga naar  63 in je hb 

- Lees de tekst

- Maak opdracht 1 

- Lees de theorie op blz. 64 & 65

- Maak opdracht 2 t/m 4

Binnen = Beginnen

1. Jassen uit en in de kluis.

2. Telefoon in de telefoontas.

3. Ga rustig zitten  

4. boeken en schrift op tafel, pen in de aanslag

HB: blz. 95 t/m 97

WB: maken 

- opdracht 17, 18 & 21 (blz. 83 - 84) 

Geschiedenis klas 5

D1: Slavernijverleden 5 t/m 8 

Voorbereiding:

nvt. 

In de les: 

- binnen = beginnen: opdrachten maken 

- Bespreken  opdrachten/huiswerk + uitleg. 

- het verhaal van Nederland

- afsluiting: 

Huiswerk volgende les: 

Thema Slavernij & Burgers in de lage landen

1

Het verhaal van Nederland. 

1

Geschiedenis klas 5

D1: Slavernijverleden 5 t/m 8 

Voorbereiding:

nvt. 

In de les: 

- binnen = beginnen: opdrachten maken 

- Bespreken  opdrachten/huiswerk + uitleg. 

- Praktische opdracht: 

- afsluiting: 

Huiswerk volgende les: 

Thema Slavernij & Burgers in de lage landen

2

4 . Aan de slag:

-Ga naar  63 in je hb 

- Lees de tekst

- Maak opdracht 1 

- Lees de theorie op blz. 64 & 65

- Maak opdracht 2 t/m 4

Binnen = Beginnen

1. Jassen uit en in de kluis.

2. Telefoon in de telefoontas.

3. Ga rustig zitten  

4. boeken en schrift op tafel, pen in de aanslag

25HB: blz. 210-212

WB: maken 

- opdracht 23, 26 & 8(blz. 83 - 84) 

Hoe kon de Republiek zo machtig groeien in tijden van oorlog? 

Bestuur in de Republiek

De stadhouder van Holland was ook de stadhouder van Utrecht, Zeeland, Gelderland en Overijssel........

In 1648 was dat Prins Willem II

De raadspensionaris van Holland was hoogste en machtigste ambtenaar. 

Holland was het rijkste gewest....

'groot Desseyn' 

Het 'groot desseyn' bestond uit het vervangen van het Spaanse en Portugese handelsrijk in het Westen door die van de Republiek. 

Doel; veroveren slavenforten in Afrika en plantages in midden/Zuid-Amerika 

Dertigjarige oorlog (1618-1648)

Oorlog tussen protestantse en katholieke vorstendommen in m.n. Duitse rijk waarbij veel Europese landen betrokken waren.

Veel vluchtelingen naar Republiek op zoek naar werk en veiligheid.

   >> Grote bevolkingsgroei Amsterdam, Duitse vluchtelingen hier groot aandeel in.

   >> Met name ingezet voor ongeschoold werk.

Dertigjarige Oorlog (1618 - 1648)

(aantekening)

Binnen het Heilig Roomse Rijk ontstonden opnieuw spanningen tussen vorsten die katholiek en vorsten die protestants waren. In het conflict werden meerdere Europese grootmachten betrokken en gevechten vonden zelfs plaats in Amerika en Afrika. 

Voor de Republiek een uitgelezen kans om munt te slaan uit de wapenhandel en, aangezien de nijverheid in de oorlogsgebieden werd verwoest, ook in de handel van textiel etc. 

Opkomst Engeland en Frankrijk

1648: Vrede van Münster

1e stadhouderloze tijdperk: 1650-1672 --> geen stadhouder meer benoemd; raadspensionaris machtigste man in Republiek

Na 1648 stabiliteit in Engeland en Frankrijk --> centraal geregeerde staten door (absoluut) vorst

Economisch beleid van mercantilisme

Regenten: terugtrekking uit handel --> geld uitlenen

mercantilisme = economisch beleid om rijkdom land te vergroten door import te minimaliseren (door heffingen of verboden) en export te maximaliseren

P.O. sprint 3.1 (economische impact)

Onderzoek naar slavenhandel: 

- maak de opdrachten 1  t/m 7 op blz. 93 in duo's. 

- Verwerk jullie antwoorden in een tekst (300 woorden). 

      - Wat was het Nederlandse aandeel in de slavenhandel? 

      - Wat was het aandeel van andere Europese landen in de slavenhandel? 

      - Welke routes werden er gevaren? 

      - Hoe is deze database tot standgekomen en hoe betrouwbaar is de         informatie? 

1

Aan boord van een slavenschip

• Vervoer en behandeling van de tot slaaf gemaakten was vreselijk
• Ze werden vaak naakt en geketend aan elkaar vervoerd
• Onhygiënische en ziekmakende omstandigheden leidden vaak tot de dood
• Dode tot slaaf gemaakten werden, zonder enige vorm van respect, overboord gegooid.
• Een slavenschip kon je soms op 5 zeemijlen (9 kilometer) afstand ruiken

Slavenmarkten

• De tot slaaf gemaakten die het overleefden werden verkocht op slavenmarkten
• Daar werden de tot slaaf gemaakten 'opgepoetst' om er goed uit te zien.
• Ze waren niet goedkoop: ongeveer 200 gulden. Dat zou tegenwoordig ongeveer €2000 zijn. Voor die tijd waren dit enorme bedragen.
• ...maar eigenlijk kocht je dus een mens voor een paar duizend euro...

Fort Elmina in Ghana, Afrika, was het fort waar vanuit Afrikaanse slaven werden 'ingekocht' en 'verscheept' naar Zuid-Amerika. 

Op de plantages

• Tot slaaf gemaakten moesten hard werken onder vreselijke omstandigheden
• Regelmatig werden ze mishandeld en/of misbruikt
• Ze werden soms gebrandmerkt, net zoals dat bij vee gebeurt. Hiermee kon iedereen zien wie de eigenaar van de tot slaaf gemaakte was
• De meeste plantagehouders hadden blanke opzichters in dienst, maar er waren ook zwarte opzichters: de basja’s. 

Een halsklem en handboeien waarmee de slaven gevangen worden gehouden.

Opstanden

• Slavenopstanden kwamen maar weinig voor. Dit kwam omdat:

1. de slavenhouders de tot slaaf gemaakten geboeid hadden
   
2. de slavenhouders goed bewapend waren
3. de tot slaaf gemaakten uit verschillende delen van Afrika kwamen en elkaar daardoor niet goed begrepen. Ze konden zich daardoor niet organiseren
4. sommigen bewust voor de dood kozen bijvoorbeeld door verhongering

Er is een aantal slavenopstanden geweest, bijvoorbeeld die onder leiding van Boni in Suriname (1757-1793) en die van Tula op Curaçao (1795)

Op de foto zie je Desenkadena ('verbreken van de ketenen'), ook wel het Tula monument genoemd. Het staat op de plek waar de opstand begon.

Europese slaven

• Tussen 1600 en 1800 zijn, naast de Afrikaanse slaven, ook rond de 1 miljoen tot slaaf gemaakten uit Europa verhandeld.
  
• Sommigen waren bijvoorbeeld gevangen genomen door piraten.
• Deze blanke christenslaven hadden overigens wel een beter bestaan dan de meeste Afrikaanse tot slaaf gemaakten, en werden vaak ook vrijgekocht

Steden & Burgers in de Lage landen

Tijdvak 4 - introductie

Kenmerkende aspecten: 

- Opkomst van handel en ambachten die de basis legden voor het herleven van de agrarisch-urbane samenleving 

- De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van de steden. 

Steden & staten: Vlaanderen vs. Italië 

Arras (Atrecht)

Brugge

Gent

Venetië

Genua

Milaan

Florence

De opbloei van de handel

• Door handel  verwerkte producten zorgden voor extra handel.
• Handel werd ook internationaal.
  

1. Vanuit Italië naar Byzantium en het Midden-Oosten.
   
2.  Vanuit Italië door Frankrijk naar Vlaanderen en Engeland.
   
3.  Rondom de Oostzee ontwikkelden/ organiseerden zich de Hanzesteden. Ook langs de Noordzeekust/ havens bloeiden de steden.
   

Aan de slag

Maken: 

Opdracht 3 t/m 7

Huiswerk volgende les:

 

Voorbereiding HC S&B 1 (lessonup) bekijken en vragen beantwoorden. 

 

Geschiedenis klas 5

E1: Steden & Burgers

Voorbereiding:

In de les: 

- binnen = beginnen: opdrachten maken 

- Bespreken opdr. + huiswerk & video

- Slavernij, horigheid en lijfeigenschap. 

- Zelfstandig werken: toepassing

- afsluiting: 

Huiswerk volgende les: 

Voorbereiding HC S&B 1 bekijken en vragen beantwoorden

Historische context: Steden & Burgers. 

2

4 . Aan de slag:

-Ga naar  63 in je hb 

- Lees de tekst

- Maak opdracht 1 

- Lees de theorie op blz. 64 & 65

- Maak opdracht 2 t/m 4

Binnen = Beginnen

1. Jassen uit en in de kluis.

2. Telefoon in de telefoontas.

3. Ga rustig zitten  

4. boeken en schrift op tafel, pen in de aanslag

HB: blz. 200 t/m 205

WB: maken opdracht 1 t/m 10 (blz. 202) 

Steden & Burgers in de Lage landen

Tijdvak 4 - introductie

Vragen uit de video: 

- Welke grote veranderingen vanaf de 11e eeuw maakten de ontwikkeling naar een agrarisch-urbane samenleving mogelijk? 

- Wat maakte de opkomst van de stedelijke burgerij (1050 - 1302) mogelijk? 

Steden & staten: Vlaanderen vs. Italië 

• Handelsstromen
• Gilden
• Geld- en Beurshandel
• Stadsrechten

Guldensporenslag (1302)

- Vlaamse burgers vs. Franse ridders

- Symbolisch voor zelfstandigheid van de steden

en de neergang van de adel, 

opkomst burgerij. 

- Spanningen Fra & Eng. 

En hoe zat dat ook alweer met slavernij (in de middeleeuwen; +/- 500-1500 )?

- Slavenhandel rond Middellandse Zee bleef bestaan. 

- Iberisch schiereiland (Spanje en Portugal)

- Vikingen & Oost-Europa

- "Verdween" slavernij & vrijheid met de neergang van het Romeinse rijk (+/- 500) in Noord-West Europa? 

- Horigheid, lijfeigenschap & (economische en

sociale) afhankelijkheid. 

- Wat is het verschil tussen horigheid, lijfeigenschap

en slavernij? 

Wat is het verschil tussen horigheid, lijfeigenschap en slavernij? (gebruik evt. blz. 60 in je boek)

4 . Aan de slag:

-Ga naar  63 in je hb 

- Lees de tekst

- Maak opdracht 1 

- Lees de theorie op blz. 64 & 65

- Maak opdracht 2 t/m 4

Einde van de les

1. Ruim rustig je spullen op.

2. Zet de tafels en stoelen recht en in de juiste opstelling. 

3. Schuif je stoel aan. 

4. Pak je telefoon en verlaat rustig het lokaal. 

Huiswerk volgende les:

Voorbereiding S&B 1 & 2 in lessonup maken

Geschiedenis klas 5

E1: Steden & Burgers

Voorbereiding:

In de les: 

- binnen = beginnen: opdrachten maken 

- Bespreken opdr. + huiswerk & video

- Slavernij, horigheid en lijfeigenschap. 

- Zelfstandig werken: toepassing

- afsluiting: 

Huiswerk volgende les: 

Voorbereiding HC S&B 1 bekijken en vragen beantwoorden

Historische context: Steden & Burgers. 

3

4 . Aan de slag:

-Ga naar  63 in je hb 

- Lees de tekst

- Maak opdracht 1 

- Lees de theorie op blz. 64 & 65

- Maak opdracht 2 t/m 4

Binnen = Beginnen

1. Jassen uit en in de kluis.

2. Telefoon in de telefoontas.

3. Ga rustig zitten  

4. boeken en schrift op tafel, pen in de aanslag

HB: blz. 200 t/m 205

WB: maken opdracht 1 t/m 10 (blz. 202) 

Bourgondisch 

Nederland 

•  Nederland bestond uit gewesten.

           - Eigen rechten
           - Eigen bestuur
           - Eigen wetten en 
           regels

           - Eigen munten

Filips de Goede (1396-1467)

Hertog van Bourgondië vanaf 1419. Erfde en veroverde een flink gebied, waaronder het merendeel van de latere Nederlanden (Bourgondische Nederlanden).

• Centraliseerde de macht n Brussel
• Liet voor het eerst de Staten-Generaal bijeen roepen (1464).

Gebruik je boek en het internet: Wat is de overeenkomst tussen horigheid, lijfeigenschap en slavernij op sociaal gebied?

Gebruik je boek en het internet: Wat is de overeenkomst tussen horigheid, lijfeigenschap en slavernij op economisch gebied?

Slavernij in West- en Noord-Europa lijkt te verdwijnen 

- vanaf +/- 1000

- (Westers) Eurocentrisme? 

- Wat was de rol van de steden? 

- Wat was de rol van de 

   opkomende handel en nijverheid? 

Horigheid & Lijfeigenschap

Vrije boer

Horige: "halfvrije" boer

Lijfeigene: "onvrije" boer

Horigheid & lijfeigenschap (economisch) 

- Economische verbondenheid met de heer van

het domein

- Autarkisch systeem (economisch zelfvoorzienend)

- Afhankelijkheid van arbeid, niet van kapitaal. 

Horigheid & lijfeigenschap (sociaal) 

- Standenmaatschappij

- Hiërarchische indeling met eigen taken. 

- Horigheid en lijfeigenschap verschilt per regio: 

     - Straffen

     - toestemming voor huwelijken

     - Gebonden aan de grond? 

     - In hoeverre konden de horigen hun eigen land

        bezitten? 

     

Vergelijking van slavernij: Economische & Sociale impact

- Welke (economische) rol speelden slaven? 

- Hoe kwam 

- In hoeverre was het mogelijk om uit slavernij te komen? 

Christenslavernij: 

- Verdienmodel met vrijkopen

- Onderdeel van het leven

Trans-Atlantische slavenhandel: gesloten systeem

4 . Aan de slag:

-Ga naar  63 in je hb 

- Lees de tekst

- Maak opdracht 1 

- Lees de theorie op blz. 64 & 65

- Maak opdracht 2 t/m 4

Einde van de les

1. Ruim rustig je spullen op.

2. Zet de tafels en stoelen recht en in de juiste opstelling. 

3. Schuif je stoel aan. 

4. Pak je telefoon en verlaat rustig het lokaal. 

Huiswerk volgende les:

Voorbereiding S&B 1 & 2 in lessonup maken

Geschiedenis klas 5

E1: Steden & Burgers

Voorbereiding:

In de les: 

- binnen = beginnen: stelling & video

- Instructie P.O. sprint 2

- Zelfstandig werken aan praktische opdracht 

- afsluiting: 

Huiswerk volgende les: 

Voorbereiding HC S&B 1 bekijken en vragen beantwoorden

Historische context: Steden & Burgers. 

4

4 . Aan de slag:

-Ga naar  63 in je hb 

- Lees de tekst

- Maak opdracht 1 

- Lees de theorie op blz. 64 & 65

- Maak opdracht 2 t/m 4

Binnen = Beginnen

1. Jassen uit en in de kluis.

2. Telefoon in de telefoontas.

3. Ga rustig zitten  

4. boeken en schrift op tafel, pen in de aanslag

HB: blz. 208 t/m 210

WB: maken opdracht 16 t/m 20 (blz. 202) 

1585 De val van Antwerpen

• In de Nederlanden (nog onderdeel van Spanje) is Antwerpen de belangrijkste handelsstad. 
• Maar na 1585 wordt dat Amsterdam. 

Gevolgen val van Antwerpen

Val van Antwerpen.Blokkade van de Schelde

Migranten

• Val van Antwerpen
• Hugenoten (Frankrijk)
• Joodse bevolking (vervolgingen)
• Seizoensarbeiders uit Duitsland 

§ 5.1 De renaissance

• 
  

Migratie naar de Republiek

1584 Beleg van Gent

1585 Val van Antwerpen

Hanze steden (Oostzeehandel)

De Oostzeehandel

Ook wel ''De Moedernegotie''

Handel in graan

Amsterdam als stapelplek vol pakhuizen

Oostzeehandel

• Door de Hanze en Oostzeehandel werd Nederland vanaf 1500 al welvarend

Naar Oostzeegebied:Kaas, boter, textiel

 Naar Nederland: Graan en hout

Wat overbleef ging naar Spanje

Wat ze mee terugnamen: Wijn en Olie

Praktische Opdracht Slavernijverleden der Nederlanden (Sprint 0 )

- Werk in tweetallen

- mindmap met daarin de begrippen “Slavernij” & “Nederland”

- Groepeer politiek, economisch, cultureel of sociaal

- Geef aan welke woorden en begrippen een generieke betekenis hebben en welke een unieke.

-  Lijst met zoveel mogelijk (entertainment-) bronnen (films, series, games, documentaires, boeken, musea, etc…) 

Inleveren via de ELO 5 september. 

P.O. sprint 1: 

- Werk in viertallen (twee duo's)

- Verdeel literatuurbronnen over groepsgenoten.

- Presentatie literatuurbron (individueel)

- Presenteren in de les 12 september

- Chronologie van slavernij

- Analyse uniek of generiek.

Inleveren via de ELO 19 sept. 

Eisen:

1. Oplevering in één document (min. 500, max. 1000 woorden)

2. Alle onderdelen van sprint 0 bijgevoegd (van beide duo’s)

3. Link naar gecombineerde presentatie over de literatuurbronnen van de ELO.

4. Chronologie van het begrip slavernij met aandacht voor de vragen hierboven.

5. Analyse over het begrip slavernij met aandacht voor de vragen hierboven.

6. Taalverzorging in orde.

7. Bronvermelding in orde (voetnoten op de juiste manier)

8. Ingeleverd via de ELO op 19 september.

P.O. sprint 2: 

1. Kies één deelvraag. 

2. Kies minimaal 2 bruikbare bronnen voor jouw onderzoek uit de lijst (zie opdracht ELO)

3.  Lees deze twee bronnen goed door.

4. Beantwoord jouw deelvraag in ongeveer 300 woorden met behulp van de bronnen.

5. Vermeld je bronnen correct via voetnoten.

Eisen:

- 300 woorden

- Minimaal twee bronnen gebruikt.

- Bronnen vermeld via voetnoten.

- Deadline: 7 oktober

- Samengevoegd met informatie uit sprint 0 en sprint 1. 

Deelvragen: 

1. Wat zijn de verschillen tussen horigheid, lijfeigenschap en slavernij in middeleeuws Europa?

2. Hoe ontstond horigheid en lijfeigenschap in middeleeuws Europa?

3. Wat zei het christendom in de middeleeuwen over slavernij?

4. Welke invloed had de opkomst van de geld- en beurshandel en de stadsrechten op de ontwikkeling van horigheid, lijfeigenschap en slavernij in de late middeleeuwen?

5. Was er sprake van slavenroutes of slavenhandel in (West-) Europa in de (late) middeleeuwen?

6. Welke rol speelden de Vikingen, Krimtartaren, Moslims en het Byzantijnse rijk bij de instandhouding van slavernij en slavenhandel in Europa?

Bronnen

o Wilschut, A., Van Straaten, D., Van Riesen, M., Forum; Geschiedenis bovenbouw VWO, Boom voortgezet onderwijs, Groningen, 2019

o Alle vier de literatuurbronnen uit sprint 1

o https://historiek.net/slavernij-in-de-antieke-wereld-en-het-vroege-christendom/146167/

o https://historiek.net/slavenhandel-in-oost-europa/147150/

o https://historiek.net/slavenhandel-vikingen-slavernij/136709/

o https://historiek.net/horigen-horigheid-lijfeigenschap-betekenis/128695/

o https://historiek.net/herendiensten-onbetaald-werk-de-middeleeuwen/144860/

o https://historiek.net/schutterij-schuttersgilde-betekenis/82016/

o https://historiek.net/stadsrechten-betekenis-geschiedenis/81884/

o https://historiek.net/rotterdam-stadsrechten-7-juni-1340/142565/

Bourgondisch 

Nederland 

•  Nederland bestond uit gewesten.

           - Eigen rechten
           - Eigen bestuur
           - Eigen wetten en 
           regels

           - Eigen munten

Filips de Goede (1396-1467)

Hertog van Bourgondië vanaf 1419. Erfde en veroverde een flink gebied, waaronder het merendeel van de latere Nederlanden (Bourgondische Nederlanden).

• Centraliseerde de macht n Brussel
• Liet voor het eerst de Staten-Generaal bijeen roepen (1464).

4 . Aan de slag:

-Ga naar  63 in je hb 

- Lees de tekst

- Maak opdracht 1 

- Lees de theorie op blz. 64 & 65

- Maak opdracht 2 t/m 4

Einde van de les

1. Ruim rustig je spullen op.

2. Zet de tafels en stoelen recht en in de juiste opstelling. 

3. Schuif je stoel aan. 

4. Leesboeken en portfolio's inleveren

4. Pak je telefoon en verlaat rustig het lokaal. 

Huiswerk volgende les:

1. Vul hier het antwoord op jullie deelvraag in

Aan de slag

Eind van deze les:  inleveren sprint 0 via de ELO

Huiswerk volgende les:

Lezen paragraaf 2 & 3: Slavernij en slavenhandel in Afrika

12 september:

literatuurbron gelezen (individueel) + presentatie gemaakt.