VWO 5 week 21

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4,5

VWO 5 

Oefenen voor proefwerk

Een bewering:

Tussen de industrialisatie van de westerse wereld en de manier waarop in de twintigste eeuw de twee wereldoorlogen zijn gevoerd, bestond een causaal verband.

2p Leg met een voorbeeld uit welk verband daartussen bestond.

Kern van een juist antwoord is:

Door de industrialisatie was het mogelijk de enorme aantallen wapens

(bijvoorbeeld tanks/vliegtuigen/munitie/duikboten/bommen) te produceren

die de moderne oorlogvoering kenmerkte / konden nieuwe wapens worden

ontwikkeld (bijvoorbeeld gifgas/de (atoom)bom) die leidden tot

massavernietiging en verwoesting op grote schaal / werd de betrokkenheid

van de burgerbevolking bij de oorlogvoering meer totaal. 

Enkele gegevens:

1 De Nederlandse communiste Hannie Schaft was tijdens de Tweede Wereldoorlog een actieve verzetsstrijder. Zij, “het meisje met het rode haar”, pleegde verschillende aanslagen op de Duitse bezetter en Nederlandse collaborateurs. Daarnaast hield zij zich bezig met het verspreiden van illegale kranten. Enkele dagen voor het einde van de oorlog werd zij geëxecuteerd.

2 In 1946 kreeg zij postuum het Verzetskruis en de Amerikaanse Medal of Freedom.

3 In 1951 werd de jaarlijkse herdenking van haar dood onmogelijk gemaakt door de politie van Haarlem.

4 In 1983 werd in het Kenaupark in Haarlem een monument ter ere van Hannie Schaft onthuld.

3p Leg uit dat het vanuit politiek oogpunt verklaarbaar is dat Hannie Schaft:

zich als communiste verzette tegen de nationaalsocialistische bezetter en
door de naoorlogse Nederlandse regering onderscheiden werd voor haar activiteiten, maar tussen 1950 en 1980 in Nederland haar publieke herdenking gevoelig lag. 

Het is vanuit politiek oogpunt verklaarbaar dat Hannie Schaft:

• als communiste tegen het nationaalsocialisme was, omdat het communisme uitgaat van de gelijkheid tussen mensen, terwijl het nationaalsocialisme de ongelijkheid (zoals van het joodse deel van de bevolking) als uitgangspunt heeft 1

• door de naoorlogse regering onderscheiden werd voor haar activiteiten omdat zij zich actief had ingezet om de bezetter te bestrijden 1

• vanaf de jaren 1950 publieke herdenking van haar dood gevoelig lag, omdat Nederland verwikkeld was in de Koude Oorlog waarbij zij als communiste als vijand werd gezien 1

Tijdens de Tweede Wereldoorlog bombardeerden Britse en Amerikaanse bommenwerpers op grote schaal Duitse industriesteden. Doelwit daarbij waren niet alleen de fabrieken, maar ook de woonwijken van de Duitse steden. 

2p 22 Geef aan:

 − bij welk kenmerkend aspect van de eerste helft van de twintigste eeuw deze strategie paste en 

− welk politiek motief de Britten en de Amerikanen hadden om na de oorlog de schade van deze bombardementen in hun bezettingszones snel te herstellen.

1. maximumscore 2

Kern van een juist antwoord is:

• De verwoesting van Duitse steden paste bij 'verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens' / 'de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering' / 'het voeren van twee wereldoorlogen' 1

• Een politiek motief voor Britten en Amerikanen was de aantrekkingskracht van het communisme te verminderen / WestDuitsland te versterken als buffer/bondgenoot tegen de Sovjet-Unie 1

Op 4 mei 1968 wordt Alexander Dubček, de leider van de communistische partij van Tsjechoslowakije, door de partijleiding van de Sovjet-Unie naar Moskou geroepen voor overleg. De Nederlandse tekenaar Eppo Doeve maakt hierover deze prent:

Op de trui van de man links staat CCCP (de afkorting voor Sovjet-Unie) en Brezjnev (Leonid Brezjnev is in 1968 de partijleider van de Sovjet-Unie). Op de trui van de man rechts staat CSSR (de afkorting voor Tsjechoslowakije) en

Dubček. Beide mannen zijn gekleed als ijshockeyspeler; in de Sovjet-Unie en in Tsjechoslowakije is ijshockey een populaire sport.

Stel, tijdens een spreekbeurt over de Praagse Lente bespreek je deze prent. Er ontstaat discussie over wat Brezjnev in de prent doet met de veters van Dubček: maakt hij ze los of knoopt hij ze juist vast?

3p Beredeneer met een historisch argument of Brezjnev de veters van Dubček losmaakt of vastknoopt.

Los of vast?

1. Los
2. Vast

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• Eppo Doeve laat Brezjnev Dubčeks veters aan elkaar vastknopen 1

• zodat de wedstrijd niet eerlijk gespeeld kan worden / zodat Dubček zal struikelen, want in de onderhandelingen met de Sovjet-Unie gaf Brezjnev de Tsjechoslowaakse partijleiding geen eerlijke kans om het communisme in Tsjechoslowakije te hervormen (zodat de Praagse Lente uitliep op een mislukking) 2

Gebruik bron 10.

Een interpretatie:

De tekenaar gebruikt een historische West-Europese tegenstelling om de Sovjetvisie op de toetreding van West-Duitsland tot de NAVO weer te geven.

4p Licht deze interpretatie toe door, telkens met een verwijzing naar de bron,

aan te geven:

− welke historische tegenstelling de tekenaar laat zien en

− welke mening over de West-Duitse toetreding tot de NAVO in de prent

wordt weergegeven. 

Kern van een juist antwoord is:

• Door het afbeelden van Frankrijk dat zorgelijk kijkt naar de Duitse

Wehrmacht (hond) 1

• laat de tekenaar de traditionele Frans-Duitse tegenstelling zien / laat

de tekenaar de Franse angst (sinds de Frans-Duitse oorlog) voor een

militair sterk Duitsland zien 1

• Door het afbeelden van de ketting die de Duitse Wehrmacht in

bedwang moet houden met papieren schakels (waarborgen) 1

• laat de tekenaar zien dat Duitsland nog steeds gevaarlijk is 1

of

• Door het dollarteken dat de hond aan de leiband houdt 1

• laat de tekenaar zien dat dit een Amerikaans plan is waarbij de Duitse

herbewapening niet in de hand kan worden gehouden / waarbij

Amerikaanse (kapitalistische) belangen een rol spelen 1

Kern van een juist antwoord is:

• Door het afbeelden van Frankrijk dat zorgelijk kijkt naar de Duitse

Wehrmacht (hond) 1

• laat de tekenaar de traditionele Frans-Duitse tegenstelling zien / laat

de tekenaar de Franse angst (sinds de Frans-Duitse oorlog) voor een

militair sterk Duitsland zien 1

• Door het afbeelden van de ketting die de Duitse Wehrmacht in

bedwang moet houden met papieren schakels (waarborgen) 1

• laat de tekenaar zien dat Duitsland nog steeds gevaarlijk is 1

of

• Door het dollarteken dat de hond aan de leiband houdt 1

• laat de tekenaar zien dat dit een Amerikaans plan is waarbij de Duitse

herbewapening niet in de hand kan worden gehouden / waarbij

Amerikaanse (kapitalistische) belangen een rol spelen 1

Gebruik bron 11.

President Kennedy hield zijn beroemde Ich bin ein Berliner-toespraak kort na de bouw van de Muur in Berlijn.

President Reagan houdt zijn toespraak in Berlijn vele jaren later, als de internationale verhoudingen sterk veranderd zijn.

3p Plaats beide toespraken in hun eigen tijd door:

− de Oost-Westverhouding omstreeks 1963 en omstreeks 1987 te typeren en

− een verklaring te geven voor de verandering in de

Oost-Westverhouding die blijkt uit de toespraak van Reagan. 

Kern van een juist antwoord is:

• Omstreeks 1963 was de internationale verhouding gespannen door de bouw van de Berlijnse Muur / door de Cuba-crisis 1

• Omstreeks 1987 is er meer toenadering/ontspanning tussen Oost en West na het aan de macht komen van Gorbatsjov 1

• wat verklaard kan worden doordat duidelijk is dat de Sovjet-Unie de wapenwedloop niet kan volhouden (en daarom wel moet meewerken aan internationale ontspanning/verandering / en daarom Oost-Europa moet loslaten) 1