Kubisme en Futurisme

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Les 3: Beeldende kunst

Kubisme en Futurisme

Kubisme

Hoe heeft de kunstenaar Cezanne deze
afbeelding geabstraheerd?

Dit schilderij is van de kunstenaar
George Braque. Hij werkte een tijd volgens de
ideeën van de Fauvisten. Welke kenmerken
van het Fauvisme herken je?

George Braque

• Cezanne
• 2-dimensionaal
• Picasso

De jonge Fauvist George Braque zag dit werk van Cezanne op een tentoonstelling in 1907 en was er door geraakt. Cézanne was toen al overleden.

Braque besloot om in de voetsporen van Cézanne te treden en liet die zomer Parijs achter zich om naar de Provence te trekken. 

Net als Cézanne wilde Braque de illusie van diepte wegnemen, en de toeschouwer laten zien wat er te zien was, niet een raam waar je doorheen keek in de diepte, maar een tweedimensionaal, verticaal doek dat voor ons hangt.

In hetzelfde jaar dat Braque het werk van Cézanne op een tentoonstelling zag en hierdoor geïnspireerd raakte, werd hij op een andere manier geraakt door het werk van een tijdgenoot. 'Les Demoiselles d'Avignon' een radicaal, vernieuwend werk van Pablo Picasso.

Net als veel tijdgenoten vond hij het werk verschrikkelijk. Desalniettemin bleef het werk door zijn hoofd spoken. 

Het linker schilderij is van Cezanne, de
rechter van Braque. Welke
overeenkomsten zie je?

Picasso

• Al op jonge leeftijd zeer getalenteerd
• Parijs
• Blauwe periode
• Roze periode

Dit werk maakte de Spaanse kunstenaar Pablo Picasso toen hij 11 jaar was. Hij was toen net begonnen met lessen op de kunstacademie, waar hij door zijn vader naartoe werd gestuurd omdat hij al snel zag dat zijn zoon enorm getalenteerd was.

Toen hij 15 jaar oud was maakte hij een van zijn eerste grote schilderijen. Zoals hij zelf ooit zei na een tentoonstelling met kinderschilderijen te hebben bekeken:

'Toen ik zo oud was kon ik schilderen als Rafael, maar het heeft me een heel leven gekost om te leren schilderen zoals zij'.

 

In het jaar 1900 ging Picasso naar Parijs om daar de wereldtentoonstelling te bezoeken. Parijs was aan het begin van de twintigste eeuw het wereldcentrum van de moderne kunst. Picasso wilde met zijn vriend Carlos Casagemas in Parijs nieuwe ervaringen op gaan doen.   Enkele maanden later ging hij terug naar Parijs. Hij vond een kleine woning in de buurt Montmartre, de wijk van de bohémiens, waar veel kunstenaars woonden.

Picasso maakte in Parijs een snelle artistieke ontwikkeling door, maar het was ook een moeilijke periode. Blauw werd vanaf 1901 voor drie jaar de overheersende kleur en daarom wordt deze tijd ook wel zijn Blauwe Periode genoemd. Picasso raakte ontmoedigd en miste zijn geboorteland. Hij keerde voor een korte periode terug naar zijn familie in Barcelona. Zijn vriend Carlos Casagemas pleegde in deze periode in Parijs zelfmoord vanwege een liefdesaffaire.

In 1904 ontmoette hij Fernande Olivier (1881-1966) op Montmartre. De onstuimige relatie hield ongeveer zeven jaar stand.

Door zijn verliefdheid veranderde zijn koloriet. Picasso gebruikte nu veel roze in zijn schilderijen: de Roze Periode. In deze jaren schilderde hij veel circusscènes, maar nieuw was dit onderwerp niet voor Picasso. Hij schilderde ook al harlekijnen in zijn Blauwe Periode. Picasso kwam vaak terug bij een ouder onderwerp.

Dat brengt ons bij het werk dat Braque zo verafschuwde. In 1908 schilderde
hij 'Les demoiselles d'Avignon. Het verwijst naar een straat in Barcelona,
de Carrer d'Avinyó, en we kijken hier naar een scéne in een bordeel.

Picasso liet zich bij dit werk eveneens inspireren door het werk van
Cezanne. Leg uit hoe je dat terug kunt zien in dit werk

Daarnaast liet Picasso zich, zoals veel kunstenaars uit zijn tijd, inspireren
door zogenaamde 'primitieve kunst', in dit geval uit Afrika.
Leg uit waar je dat in di schilderij terugziet.

Braque en Picasso

• 'Les demoiselles d'Avignon' = begin kubisme
• Samenwerking

'Les demoiselles d'Avignon' wordt vaak gezien als een kubistisch werk. Dat was het echter nog niet, maar het stond wel aan het begin van een samenwerking tussen twee kunstenaars die samen het kubisme ontwikkelden.

Toen Braque terugkwam uit de Provence, zocht hij Picasso op en zette zijn ideeën uiteen. Picasso en Braque werkten vervolgens vanaf 1908 tot het begin van de WOI in 1914 samen. Ze bezochten elkaars studio bijna dagelijks. Hun samenwerking was zo innig, dat zelfs experts soms moeite hebben om werk van de twee uit deze periode uit elkaar te houden.

Kubisme

• Oervormen (kegel, bol, piramide)
• Onderwerp van meerdere kanten bekeken
• Analytisch kubisme

Paul Cézanne (stelde dat alle vormen in de natuur in feite gebaseerd zijn op drie oervormen: bol, kegel en piramide. Zijn revolutionaire manier om te schilderen werd in Frankrijk verder ontwikkeld door Picasso en Braque.

Hoewel een kubistisch werk er op het eerste gezicht abstract en geometrisch uitziet, verbeeldt zo'n schilderij toch bestaande voorwerpen. Maar de kubist laat verschillende kanten van één en hetzelfde ding tegelijkertijd zien. Kubistische kunst geeft dus geen illusie van een ruimtelijk voorwerp, maar vertaalt ruimtelijke, driedimensionale voorwerpen naar de mogelijkheden van het tweedimensionale doek. Men wilde van het onderwerp alle facetten weergeven.

Deze eerste jaren van het kubisme noemen we het Analytisch kubisme. Men wilde immers voorwerpen uit de dagelijkse werkelijkheid analyseren.

Deze werken kenmerken zich door ingetogen kleuren (bruin/grijstinten) en zien er gefragmenteerd uit. Soms zie je nog herkenbare elementen van voorwerpen.

De kubisten, zoals Braque, experimenteerden vooral met.....

1. Kleur
2. perspectief
3. onderwerp
4. materiaal

Welk woord moet er ingevuld worden?

Braque en Picasso gebruikten _________ vormen om hun onderwerpen weer te geven.

1. realistische
2. organische
3. gestroomlijnde
4. gefragmenteerde

Waar of niet waar?
De kubisten probeerden hun onderwerpen volledig visueel te doorgronden, en dit over te brengen op een tweedimensionaal doek.

1. Waar
2. Niet waar

Ontwikkelingen binnen het Kubisme

• Analytisch kubisme
• Collage
• Synthetisch kubisme

Vanaf 1908 tot aan het begin van 1912 werkten Braque en Picasso samen aan het kubisme. Omdat het hierbij vooral om het analyseren van vorm ging, wordt deze periode vaak aangeduid met de term 'Analytisch Kubisme'. 

Maar dan, tijdens de zomer van 1912, vertrekt Braque wederom uit Parijs, richting de Provence. Tijdens zijn verblijf hier, loopt hij op een gegeven moment een winkel binnen en hij vindt daar een rol linnen tafelzeil. Het zeil heeft een houtmotief. Hij valt voor dit patroon, omdat hij dan net met een kubistisch werk bezig is waarin een gitaar voorkomt, en hij de structuur van het hout met potlood probeerde te benaderen. In plaats daarvan, knipt hij een stuk uit het tafelzeil en plakt dit op het doek. Deze 'collage' veranderd de richting van het kubisme en heeft een enorme invloed op de kunst in de komende 100 jaar. 

Zoals je misschien al had verwacht, volgt Picasso al snel zijn voorbeeld en voegt ook tafelzeil, en andere materialen toe aan zijn werken.

Deze 'nieuwe vorm' van kubisme wordt het Synthetisch kubisme genoemd. 

Futurisme

Futurisme

• Technologische vooruitgang
• Italiaanse jonge kunstenaars
• Snelheid, beweging en industrialisatie

Kun je je voorstellen dat je zo enthousiast bent over technische snufjes dat je je dochter 'Propeller' noemt?

Vandaag de dag is technologische vooruitgang voor veel mensen bijna vanzelfsprekend, maar aan het begin van de vorige eeuw zorgden uitvindingen en ontdekkingen als electriciteit, X-rays, radiogolven, auto's en vliegtuigen voor veel opwinding.

Aan het begin van deze eeuw kwam een groep jonge, rebelse Italiaanse kunstenaars en schrijvers samen, vastbesloten deze vooruitgang te vieren.

Ze waren gefrustreerd door de achteruitgaande positie van hun thuisland, en er van overtuigd dat het 'Machine tijdperk' voor nieuw glorie en zelfs een totaal nieuw bewustzijn zou zorgen. 

Filippo Tommaso Marinetti, de 'leider'van de groep, noemde deze beweging Futurisme. Met hun kunst wilden ze het moderne in beeld brengen en verheerlijkten ze de schoonheid van snelheid, beweging en de industrialisatie.

 

Futurisme

• Futuristisch manifest
• Internationale beweging
• Inspiratie in kubisme

In 1909 lanceerde Marinetti het Futurisme met de publicatie van zijn 'Futuristisch manifest, op de voorpagina van de Franse krant Le Figaro. 

In dit manifest haalde Marinetti fel uit naar culturele tradities, en riep op tot de vernietiging van musea, bibliotheken, en het feminisme.

Al snel werd het Futurisme een internationale beweging en werden er manifesten gericht op bijna elke andere vorm van kunst - schilderkunst, beeldhouwkunst, architectuur, muziek, fotografie, film, zelfs mode- opgesteld.

De Futuristische schilders - Umberto Boccioni, Carlo Carrà, Luigi Russolo, Gino Severini en Giacomo Balla (die zijn dochter dus Elica - Propellor noemde!) tekenden hun eerste manifest in 1910.

Futuristische schilderkunst richtte zich in eerste instantie vooral op kleur, en optische experimenten, maar in het najaar van 1911 bezochten Marinetti en de Futuristen de Salon 'd'Automne in Parijs en kwamen daar oog in oog te staan met werk van de kubisten.

Het kubisme maakte veel indruk op de futuristen. 

Je ziet hier 'Materia', een werk gemaakt door Umberto Boccioni in 1912. Leg uit hoe je aan dit werk ziet dat hij beïnvloedt werd door het kubisme.

Je ziet hier het werk 'Dynamiek van een hond aan
de lijn' Van Giacomo Balla uit 1912. Leg uit hoe je
aan dit werk kunt zien dat Balla bekend was met
het werk van Marey.

Leg uit waarom de uitvinding van de fotografie
en de ontwikkeling hiervan door Muybridge en
Marey van groot belang waren voor het Futurisme.

Futurisme

• Kunst en politiek
• Verheerlijking van destructie en oorlog
• Fascisme

Het Futurisme is één van de meest politiek engageerde kunstbewegingen van de 20e eeuw. Kunst en politiek smolten samen, om zo verandering teweeg te brengen in Italië en de rest van Europa. 

De futuristen hielden zogenaamde serate futuriste, Futuristische avonden, waar poëzie werd gereciteed, kunst werd getoond, maar ook politieke verhandelingen werden voorgedragen in de hoop het publiek op te ruien. De futuristen geloofden dat, voordat Italië tot een sterker land kon uitgroeien, er eerst totale destructie nodig was.

Dit verklaart ook waarom de Futuristen de oorlog die op komst was verheerlijkten. 

Na de oorlog sloten veel Futuristen zich, geleid door hun sterke nationalistische gevoelens aan bij Mussolini en zijn Nationaal Fascistische Partij. 

Expressionsime

Kubisme

Futurisme