Max Havelaar - Saidjah en Adinda

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

                        Ook gratis te beluisteren via bv. Storytel

Doel:

- Je kent de strekking van het verhaal van Saïdjah en Adinda.

- Je kunt het verhaal in de context plaatsen.

Ophalen voorkennis

Door Marita Mathijsen, gepensioneerd hoogleraar moderne Nederlandse letterkunde aan de UvA (ca. 6min.).

realisme - romantiek

dubbelroman

buitenliterair effect

cultuurstelsel

tegen uitbuiting of tegen kolonialisme?

Intro Max Havelaar (1860)

Introductie Max Havelaar - 1

Introductie Max Havelaar - 2

- Onderdeel van de raamvertelling van de 'Max Havelaar'

- Parabel = gelijkenis: kort, eenvoudig verhaal dat een moreel of filosofisch idee illustreert.

- De laatste les op school (toen de wereld nog een paradijs was) zijn jullie begonnen met het lezen van dit verhaal + het beantwoorden van de vragen op een werkblad. Antwoorden werkblad = Classroom.

Saïdjah en Adinda

- De buffel van Saidjahs vader wordt afgenomen, door een inlands districtshoofd. -> cultuurstelsel geïnd door Indische leiders, die voor zichzelf extra belasting hieven.

- Geen buffel: (1) hongersnood, (2) geen belasting kunnen betalen.

- Sterk verhaalelement: persoonlijke reden: band tussen kind (Saïdjah) en de buffel. 

Saïdjah en Adinda

- De 9-jarige Saïdjah werkt op het land.

- 'De buffel ving hem op zijn hoornen, en verloor slechts wat vlees dat de tijger hem uitsloeg aan de hals. De aanvaller lag daar met opgescheurde buik en Saïdjah was gered. Wel was er oentoeng geweest in de oeser-oeseran van die buffel! Toen deze buffel aan Saïdjahs vader was afgenomen en geslacht...'

Saïdjah en Adinda

- Herhaling als stijlmiddel.

- 'Ik heb u gezegd, lezer, dat mijn verhaal eentonig is...'  Doel?

  -> 'Ik ben makelaar in koffie aan de Lauriergracht no. 37.'

  -> Samson (PvdA-leider) in 2012. Framing met 'Nu doet u het weer'.

  -> Herman Pleij tegen Christiaan Weijts over de waarde van 'Max Havelaar' (DWDD, 2016)

Saïdjah en Adinda

- Gevolg cultuurstelsel. Vader Saïdjah vlucht en sterft. Gezin valt uiteen.  

- Saïdjah (nu 15 jaar) wil naar Batavia om geld te verdienen en dan te trouwen met Adinda. 'Wacht me bij het djati-bos, onder de ketapan (houtsoort) waar je mij de melati (jasmijn, geluksbloem) hebt gegeven. Ik zal driemaal twaalf manen wegblijven. Kerf streepjes in je rijstblok.'

- Saïdjah gaat naar Batavia: zingt lied, vooruitwijzing naar het vervolg.

Saïdjah en Adinda

Lied van Saïdjah

- Terugkomst.

- Ook Adinda's gezin is beroofd van buffels en verhuisd. 

- Saïdjah hoort nu pas van de dood van zijn vader voor zijn vlucht/belastingontduiking.

- Hervindt het rijstblok: 'Tweeëndertig ingekorven strepen.'

- Reist Adinda achterna en vindt het gezin.

Saïdjah en Adinda

'...en vond het lijk van Adinda's vader met een klewang-bajonetwonde in de borst. Naast hem zag Saïdjah de drie vermoorde broers van Adinda, jongelingen, bijna kinderen nog, en een weinig verder lag het lijk van Adinda, naakt, afschuwelijk mishandeld... Er was een smal strookje blauw lijnwaad gedrongen in de gapende borstwond die een eind scheen gemaakt te hebben aan lange worsteling...' Saïdjah pleegt zelfmoord.

Saïdjah en Adinda

'En weinig tijd later was er te Batavia groot gejubel over de nieuwe overwinning die weer zoveel lauweren had gevoegd bij de lauweren van 't Nederlands-Indisch leger. (...) En waarschijnlijk stegen er in de zondagskerk of bidstond uit de harten der vromen dankgebeden ten hemel, bij 't vernemen dat 'de Heer der heirscharen' weer had meegestreden onder de banier van Nederland.'

Saïdjah en Adinda

- Is het verhaal feit of fictie?

- Wat verdichtsel is in 't bijzonder, wordt waarheid in 't algemeen. (blz. 63)

Multatuli ontkent andere interpretaties: 'En aan sommigen die misschien beweren dat ik Saïdjah en zijn liefde heb geïdealiseerd, moet ik vragen hoe ze dit weten kunnen.

Slot

- Nu zelf uitlezen: H10/H11 (10 min.). 

- Daarna maken uit Laagland: (blz. 158-160)

- Ik blijf aanwezig in Google Meet (met microfoon en camera uit). Je kunt vragen over de stof stellen via de chatfunctie.  We sluiten de les af met wat interactieve kennisvragen. 

Aan de slag (20 min.)

Wat betekent de pseudoniem Multatuli?

1. Ik heb veel geleden
2. Ik heb mijn doel bereikt
3. Ik ben onterecht ontslagen
4. Ik heb veel gedragen

Met welke figuren kan Multatuli zich niet identificeren?

1. Max Havelaar
2. Batavus Droogstoppel
3. Stagiair Stern
4. Sjaalman

Wanneer is het boek 'Max Havelaar' verschenen?

1. 1855
2. 1860
3. 1865
4. 1870

Wat is de hoofdgedachte van het boek?

1. Max Havelaar verkocht eerlijke koffie
2. Droogstoppel is een nette handelaar
3. De Javanen worden mishandeld
4. Het kolonialisme moet stoppen

Waarom schreef E.D. Dekker geen (politiek) pamflet, maar een roman?

1. Om de boodschap extra hard en onverwacht aan te laten komen
2. Om de verkoop van het boek te stimuleren
3. Om de werkelijkheid zo goed mogelijk weer te geven
4. Omdat hij goed was in het schrijven van romans

Het boek werd en plein public besproken tot in de Tweede Kamer toe. Hoe noem je dat?

1. Een politiek gevolg
2. Een extern effect
3. Een literair-realistisch gevolg
4. Een buitenliterair effect

In het slot noemt Multatuli nog een doel van het boek. Welk citaat is juist?

1. "Ik wil geloofd worden."
2. "Mijn naam moet gezuiverd worden."
3. "Ik wil gelezen worden."
4. "Ik wil misstanden aan de kaak stellen."

Aan wie draagt Multatuli in het slot het boek op?

1. De Javaan
2. Koning Willem II
3. Koning Willem III
4. Koningin Wilhelmina

In welk jaar werd het cultuurstelsel afgeschaft?

1. 1860
2. 1870
3. 1880
4. 1890