Staatsinrichting Examentraining

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

Staatsinrichting Examentraining

Overzicht van vandaag: 

Koninkrijk vanaf 1815 tot en MET Grondwet 1848 + vragen

Politieke stromingen  + vragen

Sociale kwestie, verzuiling & Schoolstrijd + vragen

Pacificatie + vragen

1815: Verenigd Koninkrijk der Nederlanden

• Napoleon verslagen bij Waterloo

• Congres van Wenen: Grootmachten besluiten over machtsbalans Europa, herstel (absolute) vorsten, anti-revolutionair

• Zoon van prins Willem V wordt koning Willem I

1815: Verenigd Koninkrijk der Nederlanden

• Nederland krijgt een grondwet en een tweekamerstelsel

• Verenigd Koninkrijk der Nederlanden: Nederland, België en Luxemburg

Belgische Revolutie

1830

Tijdens de viering van de verjaardag van koning Willem I in Brussel, 

slaat de vlam in de pan en komt het volk in opstand.

Ruim een maand later roepen de Belgen hun onafhankelijkheid uit

Video

High Speed History:

Wanneer werd België onafhankelijk?

1840-1848: 

Koning Willem II

• Conservatief: geen ruimte voor veranderingen

• Regeert, min of meer, als absoluut vorst

• Wilde niets weten van democratie

• Moeizame relatie met zijn vader

Revolutiejaar 

1848

• De ‘erfgenamen van de Franse Revolutie’, de Liberalen, komen tot de conclusie: "Alles is weer hetzelfde als vóór de Franse Revolutie!"
• Overal zitten er weer koningen op de Europese tronen en ondanks 'een grondwet' is er maar weinig democratie.

Nieuwe Grondwet

1848

Gevolgen

• De leider van de Nederlandse Liberalen: Johan Rudolf Thorbecke maakt een nieuwe grondwet:
  

1. Koning is onschendbaar
2. Ministeriële verantwoordelijkheid

• Dit betekent: de ministers zijn verantwoordelijk voor de daden van de regering (ook voor de daden van de koning)
  

Gevolgen 

• Parlementaire democratie (=parlement heeft het laatste woord)

• Constitutionele monarchie (=koning moet zich aan de grondwet houden)

• Verandering van het parlementaire stelsel ("Hoe wordt het parlement gekozen?", "Wie heeft welke macht?")

Trias Politica

(Driemachtenleer)

Hoe zag het bestuur 

van Nederland er 

vanaf 1848* uit?

*de meeste onderdelen zijn vandaag nog steeds geldig

Benoemt

Kiest

Verantwoording

Maken opdracht 1 t/m 3

Politieke Stromingen

Liberalen

Socialisten

Confessionelen

Liberalen

• Rijke burgers, eerste politici
• Thorbecke
• Politieke partij: Liberale Unie.
• Overheid moet zich zo min mogelijk met het land bemoeien, alleen zorgen voor veiligheid. Zeker niet met de economie.

Socialisten

• SDAP
• Pieter Jelles Troelstra
• Opkomen voor fabrieksarbeiders.
• Gelijkheid

Confessionelen

• Twee stromingen: Katholieken en protestanten.
• Beleid moet zijn volgens christelijke leer.
• Beiden willen dat overheid ook bijzondere scholen (christelijke scholen) betaald.
• Beiden zijn tegen socialisten en revolutie.

Protestanten

• Eerste politieke partij van Nederland: ARP (1879).
• Abraham Kuyper, 
• Stemmers: "Kleine Luyden": arbeiders die hard werkten: winkeliers, schoolmeesters, boeren.
• Kuyper wil dat zijn achterban mag stemmen.  

Katholieken

• RKSP & KVP
• Herman Schaepman
• Achtergestelde groep (alleen veel katholieken in het Zuiden). Willen zelfde rechten als protestanten.

Indeling meningen politieke partijen

- Gelijkheid

- Collectief belang

- Actieve rol overheid

- Economische vrijheid

- Individueel belang

- Passieve rol overheid

Links

Rechts

Stroming

Groep mensen die hetzelfde idee heeft over de samenleving

Ideologie

Groep ideeën over de samenleving die bij elkaar horen

Progressief

Veranderingsgezind en vernieuwend.

 Persoonlijke vrijheid is belangrijk bij morele en ethische kwesties.

Conservatief

Behoudend en traditioneel. 

Traditionele waarden en normen zijn belangrijk. 

Stromingen

Waarde

Socialisme

Sociaaldemocratie

Christendemocratie

Liberalisme

Conservatisme

Vrijheid

Economische vrijheid

Naastenliefde, Gemeenschapszin

Gelijkheid

Maken opdracht 4 

Wat is de Sociale Kwestie? 

• Een kwestie is een probleem
  

• De slechte woon- en werkomstandigheden van de arbeiders zijn duidelijk zichtbaar.
  

• Eind 19e eeuw.

• Vooral in de steden.
  

Wat is de Sociale Kwestie? 

• ‘De rijken worden rijker, de armen worden armer’

• Alleen ‘de rijken’ mogen stemmen

• Hierdoor blijven ‘de rijken’ aan de macht

Wie helpt de arbeiders? 

• Sommige fabrikanten gaven de arbeiders wél wat extra's (soms ook uit eigen belang: een fittere arbeider werkt harder...)

• Arbeiders gaan staken: dit werkt alleen als iedereen gaat staken, en dat was moeilijk vol te houden

• Arbeiders gaan samenwerken in vakbonden.

Wie helpt de arbeiders? 

• Nederland kent drie grote politieke groepen: socialisten (links), confessionelen (midden) en liberalen (rechts)

• Deze politieke groepen hebben allemaal een andere oplossing voor de Sociale Kwestie, maar ook allemaal eigen belangen

Liberalen

• Nachtwakersstaat: overheid zorgt alleen voor orde en veiligheid

• Economie helemaal vrij laten

• Sociale wetten kosten teveel geld

Socialisten

• Overheid moet er alles aan doen om arbeiders te beschermen

• Betere arbeidersomstandigheden (o.a. meer loon)

• Om dit te bereiken: strijd voor algemeen kiesrecht (ook met stakingen en demonstraties)

Confessionelen

• Confessie=geloof (Protestant/Rooms-katholiek)

• Ongelijkheid omdat God het zo wil

• Goede christenen helpen elkaar

• Werkgevers en werknemers moeten er samen uitkomen

Van liefdadigheid naar sociale wetten

• 'Kinderwetje van Van Houten' (1874)
  

• Leerplichtwet (1900), 
• Woningwet (1901),
• Ongevallenwet (1901)

• Let op: Meestal waren de uitkeringen erg laag en voor korte tijd

De verzuiling van Nederland

Aan het einde van de 19e eeuw richtten protestanten eigen kranten, universiteiten, politieke partijen etc op.

     --> Meer invloed in de samenleving

     --> De andere groepen volgden het voorbeeld.

Zo ontstond de verzuiling van Nederland.

In de politiek

• De leiders van de zuilen hadden wel contact met elkaar, vooral in de politiek.
• In de oorlog werkte alle zuilen samen tegen de Duitsers, dit hoopten ze voort te zetten na
  WO II: de doorbraakgedachte.
• Toch bleven mensen tot ver in de jaren '60 trouw aan hun zuil.

ONTZUILING

JONGEREN:

• Hogere opleiding
• Ontkerkelijking
• Doen hun "eigen ding"
• Meer geld
• Meer ontspanning

Ontzuiling vanaf jaren '60

• Ontzuilde partijen (D66)

• Samenwerking katholiek en protestant (CDA)

• Ontzuilde kranten 

• Ontzuilde omroepen (RTL)

• Ontzuilde docenten in christelijk onderwijs

• Ontzuilde vakbond (FNV)

• Ontzuilde werkgeversorganisaties (VNO-NCW)

Maar: zuilen blijven bestaan...

• Nog steeds verzuilde partijen (VVD, SGP, SP, CU, PvdA)
• Nog steeds verzuilde omroepen (KRO, VPRO, EO)
• Opkomst islamitische zuil
• Speciaal onderwijs (Katholiek, protestant, islamitsch)

Schoolstrijd

- Schoolstrijd: liberale regering stichtte openbare scholen --> voor iedereen toegankelijk

- katholieken en protestanten wilden bijzondere scholen = katholieke en protestantse scholen.

- regering wilde deze scholen niet subsidiëren --> schoolstrijd --> liberalen en socialisten <--> katholieken en protestanten

                                                  (confessionelen)

Anti -Revolutionaire Partij

Protestanten:

Abraham Kuyper

Kleine luyden

Katholieken

• Herman Schaepman  katholiek

• Rooms-Katholieke Staatspartij (RKSP) 

• Baseerde zich op Bijbelse normen, volgens de katholieke leer

• eerste priester als volksvertegenwoordiger in 1880 

Maken opdracht 5 t/m 11

                                                                          pacificatie 1917 

                                                                      maken afsluiting.

Pacificatie 1917

Belangrijkste gevolgen van de Pacificatie (1)

• Er komt een einde aan de Schoolstrijd: zowel Openbaar- als Bijzonder onderwijs krijgen nu geld van de overheid

• Er komt Algemeen Kiesrecht voor mannen (vanaf 23 jaar)

• Er komt kiesrecht voor vrouwen (1917: passief kiesrecht, 1919: actief kiesrecht)

Belangrijkste gevolgen van de Pacificatie (2)

• Er komt een verandering van het kiesstelsel: het districtenstelsel wordt vervangen door evenredige vertegenwoordiging. Dit hebben we tegenwoordig nog steeds.

• Einde van de politieke macht van de Liberalen: pas in 2010 komt er weer een Liberale minister-president, Mark Rutte

Maken opdracht 12