V4 Erfelijkheid 5.4 Heb je het begrepen + uitleg 5.4 deel 2

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

5.4 deel 2 + 5.5

Huiswerkcontrole

Vragen bij de uitleg van dihybride kruisingen

Uitleg 5.4 deel 2 en 5.5

Zelf werken

Huiswerkcontrole 5.4!
Lever foto's in van je (nagekeken) huiswerk

Hoeveel verschillende gameten zijn er mogelijk bij niet-gekoppelde overerving?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Hoeveel verschillende gameten zijn er mogelijk bij gekoppelde overerving?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

B: Licht toe waardoor er soms toch meer dan 2 verschillende gameten kunnen ontstaan bij gekoppelde overerving.

Welke fenotypen verwacht je in de F1,

 en in welke verhouding?

Zet je antwoord in de vraag 

op de volgende dia

Welke kleuren komen in de F1 voor en in welke verhouding?

Men kruist een homozygoot zwart-ruwharig konijn met een wit-gladharig konijn. Het allel voor zwart haar is dominant over dat voor wit haar. Het allel voor ruw haar is dominant over dat voor glad haar. Bij kruising van individuen uit de F1 ontstaat een F2 waarin ongeveer 75% van de nakomelingen
zwart-ruwharig is.
Welke van de onderstaande beweringen is hiermee in overeenstemming?

1. De allelen voor wit en glad haar liggen op hetzelfde chromosoom
2. De allelen voor wit en ruw haar liggen op hetzelfde chromosoom
3. De allelen voor zwart en ruw haar liggen op verschillende chromosomen
4. De allelen voor wit en glad haar liggen op verschillende chromosomen

Beheers je leerdoel 9?
Je kunt een di-hybride kruising uitvoeren en resultaten interpreteren voor zowel gekoppelde als ongekoppelde genen.

1. Ja hoor, dat kan ik
2. Dat lukt me meestal wel
3. Ik kan het soms maar nog niet zo goed
4. Het lukt me niet

Leerdoelen

5.4

9) Je kunt een di-hybride kruising uitvoeren en resultaten interpreteren voor zowel gekoppelde als ongekoppelde genen.

10) Je kunt uitleggen hoe genetische modificatie en gentherapie worden toegepast

5.5

11) Je leert wat de invloed van het milieu en van het genotype is op het tot stand komen van eigenschappen.

12) Je kunt epigenetische overerving uitleggen en daar voorbeelden van geven.

Genen beïnvloeden

Klassieke veredeling:

Planten/ dieren die een gunstige combinatie van allelen hebben met elkaar kruisen (bij dieren heet dat fokken)

Genetische modificatie:

een stukje DNA van een ander organisme inbrengen in het DNA van een organisme: transgene organismen.

GMO's

GMO's (Genetically Modified Organisms) zijn genetische gemodificeerde organismen. Bijvoorbeeld mais/ soja.

Ze zijn gemaakt omdat ze betere eigenschappen hebben dan het origineel.

Veel discussie over: wat mag wel en wat mag niet.

Ethische kwesties.

Organismen aanpassen

Genetische modificatie:

aanbrengen van gewenste erfelijke eigenschappen in een organisme

-> transgeen 

Nieuwe techniek:

Crispr-cas: brengt specifieke wijzingen aan in genen van organismen (=gene editing)

Genetische modificatie

-Voor GM worden vaak micro-organismen gebruikt, soms ook planten/dieren

Toepassing GMO's: geneeskunde, landbouw, industrie, milieu 

Crispr-Cas

Wat: Mechanisme is oorspronkelijk van bacteriën

Hoe: 'Cas' kan specifiek een stukje DNA 'zoeken', het enzym 'Crispr' kan deze er vervolgens uit 'knippen'

Resultaat: gen wordt weggehaald of vervangen

Toepassing: Gentherapie (=kapotte genen repareren)

Gebruik van genen van andere soorten wordt vervangen door Crisprcas

Gentherapie

Voorzichtig met gentherapie

Gentherapie is niet erg precies. Het kan dus fout gaan, bijvoorbeeld omdat het nieuwe DNA op de verkeerde plek in het DNA terecht komt en schade toebrengt. 

Dankzij de nieuwe technologie CRISPR/Cas kan DNA preciezer geknipt worden. Dit kan worden ingezet voor gentherapie. 

Waarom is een virus zo geschikt om gentherapie mee te doen?

1. Een virus is klein
2. Een virus is makkelijk zelf te maken
3. Een virus brengt automatisch zijn DNA in een cel
4. Een virus is makkelijk genetisch aan te passen

Waarom is onderzoek aan tweelingen zo interessant voor het nature/nurture debat?

Bij een-eiige tweelingen is zowel nature als nurture identiek (zelfde genotype)

Bij twee-eiige tweelingen is nature verschillend, nurture identiek.

Verschillen tussen die twee groepen in een eigenschap zijn dus het gevolg van nature.

Door tweelingonderzoek probeert men meer zicht te krijgen op de invloed die het genotype heeft en welke invloed milieufactoren hebben op het fenotype.

Nature-nurture

Fenotype = milieu + genotype

Welke speelt een grotere rol?

Herhaling in generaties van: alcoholisme, huiselijkgeweld en misbruik.

Maar ook: creativiteit, verlegenheid, rekenvaardigheid.

Epigenetica

Verschil in eigenschappen -->  genen aan of uit? 

Er zijn stoffen in de kern die de activiteit van genen beïnvloeden --> methylgroepen (-CH3 groepen)

Deze methylgroepen staan onder invloed van milieufactoren (bv. voedsel) en zijn overerfbaar.

Deze epigenetische code is ook overerfbaar. Daardoor kan de omgeving van je ouders/ grootouders jouw eigenschappen bepalen.

Epigenetica

Epigenetica gaat over:

1. Het effect van de DNA code op het fenotype.
2. Het effect van de omgeving op uiting van allelen.
3. Mutaties van de DNA-code door omgeving.
4. Het doorgeven van mutaties in DNA.

Huiswerk

Hoofdstuk 5 af!! 

Waarom is een virus zo geschikt om gentherapie mee te doen?

1. Een virus is klein
2. Een virus is makkelijk zelf te maken
3. Een virus brengt automatisch zijn DNA in een cel
4. Een virus is makkelijk genetisch aan te passen