Relaties en seksualiteit

• Welzijn
• MBO
• Studiejaar 3

Doelen 

• Je begrijpt wat seksualiteit is en hoe seksueel gedrag tot stand komt 
• Je herkent verschillende factoren die van invloed zijn op persoonlijke attractie
• Je herkent invloeden op een relatie
  

Wat is seksualiteit?

Definitie volgens WHO 

Seksualiteit is een centraal aspect van het leven van de mens. Het gaat over seks, genderidentiteit en -rollen, seksuele oriëntatie, erotiek, plezier, intimiteit en voortplanting. Seksualiteit wordt ervaren en vormgegeven in gedachten, fantasieën, verlangens, attituden, waarden, gedrag, handelingen, rollen en relaties. Hoewel seksualiteit al deze dimensies kan omvatten, worden deze niet altijd ervaren of vormgegeven. Seksualiteit wordt beïnvloed door de interactie van biologische, psychologische, sociale, economische, politieke, ethische, wettelijke, historische, religieuze en spirituele factoren’.

Definitie WHO Seksuele gezondheid 

‘Seksuele gezondheid is een met seksualiteit verbonden toestand van fysiek, emotioneel, mentaal en sociaal welzijn. Seksuele gezondheid is dus meer dan alleen de afwezigheid van ziekte, disfunctie of zwakte. Seksuele gezondheid vereist een positieve en respectvolle benadering van seksualiteit en seksuele relaties. Seksuele gezondheid vereist ook het mogen en kunnen aangaan van plezierige en veilige seksuele ervaringen; zonder dwang, discriminatie en geweld. Om seksuele gezondheid te bereiken en te behouden, moeten de seksuele rechten van alle personen worden gerespecteerd, beschermd en gerealiseerd’ 

Seksualiteit speelt een rol in iemands gehele leven. De seksuele levensloop beschrijft de gemiddelde seksuele ontwikkeling van conceptie tot op hoge leeftijd.

Binnen de levensloop passen mensen zich op seksueel vlak aan nieuwe situaties aan en maken nieuwe keuzes. Door de jaren heen verandert het lichaam, heeft iemand meer kennis en ervaring opgedaan, ontwikkelen relaties zich en veranderen de persoonlijke omstandigheden. Elke leeftijdsfase vraagt om een andere ondersteuning op het gebied van seksualiteit.

Wat is de gemiddelde seksuele ontwikkeling in de vroege kindertijd (0 - 5 jaar)?

Lichamelijk contact is belangrijk in de ontwikkeling.

Ontdekken jongen of meisje zijn.

Lichaam ontdekken, nog niet op de hoogte van de functie van geslachtsdelen.

Ongepast gedrag vertonen zoals aanraken geslachtsdelen in het openbaar).

Geslachtsdelen stimuleren (wrijven, knuffel).

'Vieze woorden' zeggen (reactie ontlokken)

Wat is de gemiddelde seksuele ontwikkeling in de late kindertijd (6 - 10 jaar)?

Wat is de gemiddelde seksuele ontwikkeling in de puberteit (12 - 14 jaar)?

Wat is de gemiddelde seksuele ontwikkeling in de vroege adolescentie (15 - 18 jaar)

Wat is de gemiddelde seksuele ontwikkeling in de late adolescentie (19 - 24 jaar)?

Wat is de gemiddelde seksuele ontwikkeling in de jong volwassenheid ( 25 - 39 jaar)?

Wat is de gemiddelde seksuele ontwikkeling in de middenvolwassenheid (40 - 54 jaar)?

Wat is de gemiddelde seksuele ontwikkeling in de laat volwassenheid (55 - 74 jaar)?

Wat is de gemiddelde seksuele ontwikkeling in de ouderdomsfase (75+)?

Seksuele responscyclus 

De beleving van seksualiteit kent 4 fasen: 

verlangen

opwinding

orgasme

herstel/bevrediging.

Bij vrouwen kunnen zowel seksuele als niet-seksuele prikkels de cyclus in gang zetten. Bij vrouwen spelen emotionele gebondenheid, liefde, affectie en acceptatie een grotere rol binnen het seksueel functioneren. Bij vrouwen ontstaat een seksuele reactie eerder uit intimiteit. 

Problemen bij seksueel functioneren 

Mannen	Vrouwen
Voortijdige orgasme	Problemen met vochtig worden
Erectieproblemen	Orgasme problemen
	Problemen met subjectieve opwinding

Seksuele disfuncties hangen bij mannen samen met de leeftijd. Op jonge leeftijd is er vaak sprake van een voortijdig orgasme terwijl er op latere leeftijd erectieproblemen kunnen ontstaan. Jonge vrouwen hebben vaker pijn bij het vrijen, orgasmeproblemen en problemen met seksueel verlangen. Boven de 40 jaar komen seksuele disfuncties bij vrouwen minder voor. 

Vindt jij het lastig om, als hulpverlener, met een cliënt over seksualiteit te praten?

Ja

Nee

Ondanks dat het lastig kan zijn is het van belang dat je signalen van (hulp) vragen herkent en bespreekbaar maakt. De cliënt uitnodigt voor gesprek of doorverwijst.  

Welke tips kunnen jullie elkaar geven wat betreft het bespreekbaar maken van seksualiteit?

Het ontstaan van relaties en welke factoren een rol spelen binnen het aangaan en behouden van relaties. 

Affiliatie is behoefte aan contact met anderen. 

Interpersoonlijke attractie is het tot elkaar aangetrokken voelen. Verschillende vormen van attractie: 

• Vriendschap
• Verliefdheid 
• Relatie
• Band ouder - kind 

Hoe kan attractie ingewikkeld zijn? 

Je kan tegelijkertijd positieve & negatieve gevoelens ervaren 

Je houdt van elkaar maar soms heb je een 'hekel' aan elkaar. 

Factoren die bepalen hoe aantrekkingskracht tot stand komt 

• Eerste indruk 
•  Nabijheid
• Gelijkenissen 
• Openheid 
• Uiterlijke aantrekkelijkheid 

Eerste indruk: iedereen heeft meteen een beeld en gevoel bij een ander persoon tijdens de eerste ontmoeting. Onze hersenen vormen een beeld van de eerste indruk om zo in te schatten hoe iemand is en wat er waarschijnlijk gaat gebeuren (vooroordelen en stereotype) 

Nabijheid: moet elkaar tegenkomen (blootstellingseffect) 

Gelijkenissen: je voelt je sterker aangetrokken tot mensen met gelijkenissen (sociaal demografische kenmerken, interesses, hobby's, persoonlijke eigenschappen, overtuigingen) 

Openheid: zelfonthulling. Jezelf bloot geven in een gesprek, wederzijds. 

Sociale uitwisselingstheorie (Emmerson, 1976)  

Mensen kijken constant of ze de relatie (/ sociale uitwisseling) met een ander de moeite waard vinden. De voor- en nadelen worden tegen elkaar afgewogen kosten-batenanalyse. 

Als de kosten hoger zijn dan de beloning, kan de relatie worden beëindigd.  Positieve relaties zijn relaties waarin voor beiden personen de voordelen groter zijn dan de nadelen. Er wordt gesproken van een negatieve relatie als de kosten hoger zijn dan de voordelen. 

Bij kosten kun je denken aan wat mensen als negatief beschouwen binnen een relatie. Dit kan gaan om de moeite en tijd die je in iemand moet steken, de reistijd om elkaar te ontmoeten of de hoeveelheid geld die je in de relatie steekt. 

Bij beloningen binnen een relatie kan gedacht worden aan de erkenning en aandacht die je krijgt, het ontvangen van cadeaus en simpele gebaren zoals een glimlach of schouderklopje

Verwachtingen 

Doordat mensen steeds de voor- en nadelen binnen relaties afwegen worden huidige relaties afgewogen tegenover ervaringen in het verleden. Mocht iemand slechte ervaringen hebben met het onderhouden van vriendschappen, dan zullen er lage verwachtingen zijn aan het begin van een relatie. Iemand die altijd een goede en hechte vriendengroep heeft gehad zal hogere verwachtingen hebben.

Waarom blijven mensen in een slechte relatie (ruzie, misbruik, mishandeling)?

Wanneer de investeringen binnen de relatie hoog zijn en er zijn weinig alternatieven, besluiten mensen om in de relatie te blijven. Denk bij investeringen aan kinderen, het kopen van een huis of samen een bedrijf hebben. Als er als alternatief niet genoeg geld is om weg te gaan of om een andere woonruimte te zoeken, wegen de nadelen voor mensen zwaarder dan de voordelen

Billijkheidstheorie

De billijkheidstheorie stelt dat rechtvaardigheid of billijkheid een belangrijke factor is binnen relaties. Beloning is belangrijk maar óók rechtvaardigheid. Beide partners evenveel inspanning. 

Kosten en beloningen ongelijk worden gezien, ontstaat er onbillijkheid. Hoe groter de onbillijkheid, hoe groter het ongenoegen van de persoon. Om de relatie proberen te herstellen zijn diverse mogelijkheden:

• de eigen inspanningen verminderen zodat de relatie gevoelsmatig weer meer gelijk is
• de verwachtingen naar de andere persoon binnen de relatie bijstellen
• nog meer inspanning plegen in de hoop dat de ander dit ook doet
• de relatie beëindigen.

Wat neem je mee?