Politieke cultuur (1813-1900)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Oefenvraag

Twee gebeurtenissen uit de Franse Revolutie:

1 Op 17 juni 1789 richtten de vertegenwoordigers van de derde stand van de Staten-Generaal de Nationale Vergadering op en begonnen vervolgens met het schrijven van een grondwet. Verschillende vertegenwoordigers van de geestelijkheid en de adel sloten zich bij de Nationale Vergadering aan.

2 Op 27 juni 1789 beval koning Lodewijk XVI alle vertegenwoordigers van de geestelijkheid en de adel die zich nog niet hadden aangesloten bij de Nationale Vergadering, om dat alsnog te doen.

Geef aan waardoor:

 Lodewijk XVI zich in zijn positie bedreigd voelde door de oprichting van de Nationale Vergadering, en

 Lodewijk XVI verwachtte dat zijn bevel van 27 juni zijn positie zou beschermen. 

Antwoord

maximumscore 2

Kern van een juist antwoord is:

• Door de oprichting van de Nationale Vergadering onttrokken de vertegenwoordigers zich aan de vastgelegde overlegorganen / door een door de Nationale Vergadering geschreven grondwet zou de (absolute) macht van Lodewijk XVI ingeperkt worden / zou de invloed van de derde stand op de regering van Frankrijk vergroot worden 1

• Door het opnemen van de behoudende geestelijken en edelen in de Nationale Vergadering verwachtte Lodewijk XVI dat de jakobijnen/de radicalen in de Nationale Vergadering minder invloed zouden hebben / dat de grondwet minder radicaal zou worden (waardoor hij zijn positie

zoveel mogelijk kon behouden) 1

Politieke cultuur (1813-1900)

De politieke cultuur in Europa (1813-1900)

HC 2

1. Welke ideeën ontstonden tijdens de Verlichting over een meer rechtvaardige samenleving (1650-1789)?
2. Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776–1813)?
3. In welke mate bepaalden verlichtingsideeën de politieke cultuur in Europa (1813-1900)?

Doelen

Aan het einde van de les kan ik:

• De twee doelen van het Congres van Wenen verklaren
• De kern van de politiek-maatschappelijke stromingen herkennen en benoemen
• Verklaren waarom de Verlichting tot de Romantiek leidde

Veranderingen

1814-1815: Congres van Wenen

Door Restauratie en machtsevenwicht vrede in het Concert van Europa

Creatie Verenigd Koninkrijk der Nederlanden: sterke staat ten noorden van Frankrijk

Restauratie, industriële revolutie en emancipatiebewegingen leiden tot ontstaan politiek-maatschappelijke stromingen

Liberalisme

Vrijheid van overheidsbemoeienis

John Locke en Adam Smith

Ideologie van de bourgeoisie

Streven naar klassieke grondrechten en uitbreiding van het kiesrecht

Socialisme

Gelijkheid in de samenleving

Bereikt door actieve overheid

Industriële Revolutie leidt tot urbanisatie

Groeiende noodzaak tot coöperatie door industriële samenleving en sociale kwestie

Communisme: geweld

Sociaal democratie: parlement

Anarchisme: géén staat

Barsten

Ondanks Restauratie verdwijnen de Verlichtingsideeën niet

1820: liberale grondwet Spanje

1823: Honderdduizend zonen van Lodewijk herstellen autoritaire orde

1830: onafhankelijkheid België 

Groeiende sociaal-economische problemen vanaf jaren '30

1848

Golf van revoluties in Europa

Frankrijk: einde van Juli-monarchie -> Tweede Franse Republiek

Italië: verzet tegen Huis van Bourbon, Oostenrijk en paus

"Duitsland": Frankfurter Parlement

Nederland: grondwet van Thorbecke

Oefenvraag

Oliver Twist wordt meteen na publicatie een bestseller.

Twee onderzoeksgebieden van een studie naar armoede in Groot-Brittannië in de negentiende eeuw:

1 De leefomstandigheden van kinderen in de werkhuizen.

2 De groeiende aandacht voor de sociale kwestie in Groot-Brittannië.

De onderzoeker concludeert dat de bron minder bruikbaar is voor het eerste onderzoeksgebied en meer bruikbaar voor het tweede onderzoeksgebied.

Leg voor beide conclusies apart deze redenering uit. 

Antwoord

Kern van een juist antwoord is:

• Oliver Twist is een roman waarbij de auteur de vrijheid heeft omstandigheden anders weer te geven dan de werkelijkheid / Dickens heeft zelf slechte ervaringen met het werkhuizensysteem, waardoor Dickens wellicht de omstandigheden overdrijft om zijn kritiek weer te geven (waardoor de onderzoeker de informatie uit de bron voor het eerste onderzoeksgebied minder bruikbaar vindt) 2

• Dat Oliver Twist een bestseller wordt, laat zien dat een breed publiek geïnteresseerd is in de slechte omstandigheden / betekent dat de omstandigheden onder de aandacht gebracht worden van een breed publiek, wat bijdraagt aan de (interesse in de) discussie over de sociale kwestie / waardoor meer mensen zich bewust werden van de noodzaak de slechte leef-/werkomstandigheden van arbeiders aan te pakken (waardoor de onderzoeker de bron meer bruikbaar vindt voor

het tweede onderzoeksgebied) 2 

Kant

Montesquieu

Locke

Rousseau

Hobbes

Spinoza

Smith

Trias Politica

Absolutisme

Sociaal contract

Algemene wil

Godsdienst

Vrijhandel

Rationalisme + empirisme

Oorsprong

Groeiend nationalisme door Verlichting (Rousseau), Napoleon & culturele stroming Romantiek.

De Romantiek zet zich af tegen het wetenschappelijke en universele karakter van de Verlichting (Cultuurpessimisme).

De emotie en het innerlijke speelt een grote rol volgens Romantici. Nadruk op mythische verleden in plaats van hedendaagse realiteit. 

Creatie

Onder invloed van nationalisme creëert de overheid de samenhorigheid.

Hiervoor gebruiken ze onderwijs (één taal, één geschiedenis) en kunst waarin de gedeelde geschiedenis centraal staat.

Op wereldtentoonstellingen laten landen aan elkaar zien waar zij tot in staat zijn. 

Krim

Tot 1848 duidelijke internationale samenwerking

Nationalisme maakt hier een einde aan

1853: Krimoorlog

Moeizame internationale samenwerking leidt op de lange termijn tot het vormen van bondgenootschappen

Eenwording

Groeiende wens in Italië en Duitsland tot nationale eenwording

Italië: Risorgimento 

Duitsland: Bismarck streeft naar keizerrijk onder leiding van Pruisen

Blut und eisen

1871: keizerrijk Duitsland

Feminisme

Victoriaanse tijdperk wordt gekenmerkt door burgerlijk gezinsideaal 

Eind 19de eeuw groeiende inzet voor kiesrecht en ontwikkelingsmogelijkheden

Daarnaast aandacht voor maatschappelijke thema's en verzet tegen gezinsideaal

In Engeland harde acties door de suffragettes van Emmeline Pankhurst

Conservatief

Conservatieven zijn tegen de maatschappelijke veranderingen

Confessionelen richten christelijke

arbeidersbewegingen op

Nederland: Abraham Kuyper (ARP)

Staat aan basis van verzuiling

Doelen confessionelen: 

Schoolstrijd en uitbreiding kiesrecht

Oefenvraag

Hoofdredactrice Clara Zetkin schreef in 1898 in het Duitse tijdschrift Die Gleichheit (Gelijkheid): "Een tijdschrift als Die Gleichheit kan geen beweging veroorzaken [bij vrouwelijke arbeiders] maar kan werken binnen die beweging, door scholing en aanmoediging te geven; en dat heeft

Die Gleichheit gedaan. Die Gleichheit heeft als hoofddoel de vrouwelijke kameraden aan te spreken die in de frontlinie staan bij onze strijd." Clara Zetkin wil met Die Gleichheit de koers van de Duitse feministische beweging veranderen.

 Geef aan:

 onder welke sociale klasse de feministische beweging in de negentiende eeuw vooral aanhang kreeg, en

 welke koersverandering Clara Zetkin wil bevorderen

Antwoord

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• In de negentiende eeuw was de aanhang van de feministische

beweging vooral afkomstig uit de welgestelde burgers/de bourgeoisie 1

• Zetkin wilde met Die Gleichheit de vrouwenbeweging een

socialistische/communistische koers laten varen / meer aanhang

verkrijgen onder arbeiders (waarmee ze de invloed van de bourgeoisie

wilde tegengaan) 1