§4 Samenwerken of verzet

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

§4 De Duitse bezetting in Nederland

Wat gaan we doen vandaag? 

- Welkom!  

- Uitleg §4

- Aantekening §4

- Oefenvragen maken

- Klokhuis WOII

- Blooket

- Afsluiting

Nakijken

Par. 5.4 vraag 3 t/m 8, 10 en 11

Vraag 3 

• A) Door de Neurenberger wetten hadden Joden niet meer dezelfde rechten als andere burgers. 
• B) De kristalnacht 
• C) Antisemitisme 

Vraag 4

• In het jaar 1933 kwam Hitler aan de macht en begon met de discriminatie en vervolging van de Joden. 

Vraag 5 

Voorbeeld: In die tijd werden Joden al vervolgd in Duitsland en was het gevaarlijk om zo openlijk voor het joodse geloof uit te komen. Bovendien woonden er in Oekraïne meer Joden. 

Vraag 6

Voorbeeld: 

Joden werden gedwongen te wonen in afgesloten stadswijken, waar ze geen contact meer hadden met niet-Joden. 

Vraag 7

• A) 1941
• B) 1942
• C) Hij wilde nu alle Joden zo snel mogelijk uitmoorden. 

Vraag 8

• A) In Polen 
• B) 3,3 miljoen 
• C) Naar Auschwitz-Birkenau
• D) Van de Baltische Staten, Van Griekenland
• E) Voorbeeld: Er zijn relatief veel Joden uit Nederland vermoord. 

Vraag 10 

C-E-B-A-D-F

Vraag 11

A) Dat Joden massaal werden vermoord.

B) De opstandelingen wisten dat ze sowieso zouden sterven. Of door zich te laten afvoeren, of door zich te verzetten tot de dood. 

Leerdoelen 

• Ik kan het verschil uitleggen tussen bezetting en bevrijding.
  
• Ik kan uitleggen hoe Joden in Nederland steeds meer werden buitengesloten en gediscrimineerd
  
• ik kan uitleggen waarom het leven in Nederland tijdens de bezetting steeds zwaarder werd.
  
• Ik kan uitleggen waarom sommige Nederlanders kozen voor samenwerking met de Duitsers.
  
• Ik kan uitleggen waarom sommige Nederlanders kozen voor verzet tegen de Duitsers.

Harde cijfers 

A. Nederlanders in het verzet
B. Leden van de NSB
C. Nederlanders bij Waffen SS
D. Onderduikers
E. Joodse slachtoffers
F. Militaire slachtoffers

1. 100.000
2. 102.000
3. 350.000
4. 7900
5. 22.000-25.000
6. 45.000

Harde cijfers 

• A=6: Nederlanders in het verzet: ca. 45.000
  
• B=1: Leden van de NSB: ca. 100.000
  
• C=5:Nederlandse leden bij Waffen SS: ca. 25.000
  
• D=3: Onderduikers: ruim 350.000
• E=2: Joodse slachtoffers: 102.000
  
• F=4: Militaire slachtoffers: 7900

Bezetting Nederland

• Nederland wilde neutraal blijven.
  
  
• 1940 Duitse troepen vallen Nederland binnen. 
  
  
• Snelle overgave bombardement Rotterdam. 
  
  
• Bezetting:  de verovering van een ander land en het overnemen van de macht. 

De Nederlandse Joden 

• Vanaf de bezetting anti-Joodse maatregelen.
  
  
• 1942 Deportatie van de Joden naar Westerbork (lees: Auschwitz)  
  
  
• 27% keerde terug naar Nederland: 
  - Verzet kwam pas in 1943 op gang.
  - Goede bureaucratie.

Politieke veranderingen (1) 

• Afschaffing democratie.
  
  
• Koningin en kabinet vluchtten naar Engeland.
  
  
• Burgerbestuur door Rijkscommissaris Seyss Inquart.
  
  
• Ambtenaren blijven onder Duitse bezetting. (regering geeft daar opdracht toe). 

Politieke veranderingen (2) 

• Duitsers zagen Nederlanders als stamverwanten: Germaans bloed.
  
  
• Nederlanders zouden ook te winnen zijn voor nationaalsocialisme.
  
  
• Weinig grote bestuurlijke veranderingen, daardoor was er weinig verzet tegen Duitse overheersing. 

Sociaal-economische veranderingen

• De Nederlandse economie kwam in dienst te staan van de Duitse economie.
  
  
• Vanaf 1942 gedwongen arbeid in Duitsland.
  
  
• Schaarste aan voedsel een kleding: distributiebonnen.
  
  
• Werkloosheid nam af door productie voor Duitsland. 

Arbeidseinsatz

mei 1943

Nederlandse mannen worden in 1943 opgeroepen om verplicht in Duitsland te werken: alle mannen tussen 18 en 35 jaar moeten zich melden.
Uiteindelijk werken rond de 500.000 Nederlanders in Duitsland.

Culturele veranderingen

• Nazificering van de Nederlandse bevolking.
  
  
• Invoering van de 'Kultuurkamer': kunstenaars werden gecontroleerd. 
  
  
• Controle op kranten, radio en verenigingen. 
  
  

Wederzijdse welwillendheid (1940-1941) 

• Afname werkloosheid door Duitse vraag naar producten/arbeidskrachten.
  
  
•  Gewone leven moest doorgaan.
  
  
• Nationaalsocialistische Beweging (NSB) van Anton Mussert groeit nauwelijks. 
  
  
• Eerste gevoelens van armoede: er onstond schaarste aan producten.  Kritiek op controle kunst en pers.

Anti-Duitse stemming en dwang (1941-1942)

• Hardere aanpak van de Nederlanders: nationaalsocialistische propaganda sloeg niet aan: Februaristaking in 1941.
  
  
• Invoering van de tewerkstelling. 
  
  
• Joden worden nog meer geïsoleerd. 
  
  
• Eerste razzia's: kortdurende acties waarbij bepaalde groepen mensen worden opgepakt. 

Groeiend aantal conflicten (1943-1944)

• Groei van het verzet.
  
  
• - Actief verzet: onderduikers verbergen, persoonsbewijzen vervalsen: 5%
  - Passief verzet: sabbotage, fiets niet inleveren, Radio Oranje luisteren. 
  . 
  
• April/meistakingen: fussileren van leiders.
  
  
• Collaboratie: samenwerking: accomodatie: aanpassing: verzet. 

Totale chaos (1944-1945)

• 1944: Dolle dinsdag/Market Garden.
  
  
• Oproep van regering tot Nederlandse Spoorwegstaking.
  
  
• Aanslagen op Duitse officieren.
  
  
• Razzia's: Putten/Rotterdam
  
  
• Hongerwinter
  
  

In de nacht van 30 september op 1 oktober 1944 beschoten leden van de Puttense verzetsbeweging bij de Oldenallerbrug tussen Putten en Nijkerk een auto van de Wehrmacht, omdat ze dachten dat Rauter erin zou zitten. Bij het vuurgevecht kwam een Duitse officier om het leven, twee van de inzittenden – korporaals – wisten te vluchten en een andere officier vluchtte zwaargewond naar een nabijgelegen boerderij, van waaruit hij ook de Duitsers inlichtte. Rauter zat niet in de auto. Als wraak werd op 2 oktober 1944 door de Duitse bezetters een razzia in het dorp Putten uitgevoerd, waarbij 661 mannen en jongens (nagenoeg de volledige mannelijke beroepsbevolking) naar diverse concentratiekampen werden afgevoerd; liefst 540 van hen kwamen daarin om.

Samenwerken of verzet?

Houdingen die Nederlanders aan konden nemen tijdens de bezetting:

1. Verzet= Duitsers tegenwerken

2. Collaboratie= samenwerken met Duitsers

3. Aanpassing = mensen doen wat hen opgedragen word

Het Verzet

• Nederlandse verzet
  
• Pleegden aanslagen tegen Duitsland
• Overvielen bevolkingsregistratie kantoor
  
• Stalen voedselbonnen
  
• Drukte illegale kranten
  
• Hielpen joden onderduiken
  
• Kortom: deden alles wat Nazi’s verboden hadden
  

Alle post- en sierduiven moeten worden gedood. 

Duiven vliegen vrij rond en kunnen 

boodschappen brengen naar de geallieerden.

Duivenpootjes mét ring moeten 

als bewijs worden ingeleverd.

Om te voorkomen dat Joden worden opgepakt,

worden identiteitsbewijzen vervalst...

Verzet en Verraad

Een aantal Nederlanders ging wel in het verzet om de Duitsers zoveel mogelijk tegen te werken

- Actief verzet

- Passief verzet

Anderen werkten juist mee met de Duitsers, vaak sloten zij zich aan bij de NSB. ZIj werden collaborateurs genoemd. Niet alle collaborateurs waren echter "verraders".

Verzet

Weinig verzet, moeilijk genoeg te overleven

5% van de Nederlanders: bij het verzet

Collaboratie

• werkte mee met de vijand (Duitsland)
• vaak lid van NSB
• na de oorlog gezien als landverraders

Verzet & collaboreren

• Actief verzet
• Passief verzet
• Collaboreren 

Opkomst NSB

• 1940: NSB alleen toegestaan in NL als politieke partij.
• Nationaal-socialistisch ingesteld.
  
• Partij bestuurd door Anton Mussert
  
• NSB = Nationaal Socialistische Beweging.
  

Bekijk  het volgende filmpje. Welke daden van

verzet en collaboratie worden genoemd?

Hongerwinter

• 1944-1945
• Bevoorrading West-Nederland stopt (Spoorwegstaking)
• Hongerwinter breekt uit 

Na de mislukte slag om Arnhem ontstond de hongerwinter (44-45)

De Hongerwinter had een aantal oorzaken. Zo was er geen aanvoer van kolen meer mogelijk uit Limburg, omdat dit deel van Nederland al was bevrijd. Daarnaast zorgde de Spoorwegstaking ervoor dat er niets meer werd vervoerd én namen de Duitsers wraak door hoofdroutes naar West-Nederland te blokkeren

Het systeem van de distributiebonnen, dat al in 1939 was ingevoerd,

werkt in de laatste fase van de oorlog niet meer: er wás gewoon niets meer

Hongerwinter november 1944 - april 1945

Hongerwinter: winter van 1944 1945

Hongerwinter

In de Hongerwinter  van 1944 stierven meer dan 20.000 mensen van de honger en van de kou. 

Wat doen? (5.5)

Groep A:

Meedoen met rest uitleg/ opdrachten maken/check met test jezelf/leerdoelen checken/ leerdoelen inleveren

Groep B:

Tekst lezen/opdrachten maken/ check met test jezelf/ leerdoelen checken/ leerdoelen inleveren

Groep C:

Tekst lezen/samenvatting maken/ check met test jezelf/ leerdoelen checken/ samenvatting en leerdoelen inleveren

Groep D:

Filmpjes kijken/vergelijken met leerstof/ samenvatting van filmpjes en leerstof/ check met test jezelf/ leerdoelen checken/ samenvatting

en leerdoelen inleveren

Klaar?

1: Oefen de onvoldoende leerdoelen met behulp van een andere letter (A, B, C, D)

2: Oefen de overige leerdoelen met behulp van een andere letter (A, B, C, D)