7.1 Nieuwe ideeen over samenleven (A)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

     Tijd van Pruiken en Revoluties (1700-1800) 

Tijd van Pruiken en Revoluties

7.1 Nieuwe ideeen over samenleven (A)

Kenmerkende aspecten tijdvak 7

27. Rationeel optimisme en "verlicht denken" dat werd toegepast op alle terreinen  van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen. 

28. Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme)

29. Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden trans-Atlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme.

30. De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap. 

Leerdoelen 

1. Je kunt het ontstaan van verlichte ideeen beschrijven en verklaren.

2. Je kunt meerdere verlichte ideeën benoemen en uitleggen, waaronder de trias politica en het sociaal contract. 

In de 17e eeuw bracht de wetenschappelijke revolutie veel nieuwe kennis over mensen, de natuur en de wereld. Veel ontdekkingen waren tot stand gekomen door onderzoek en logisch redeneren. 

Filosofen nemen deze denkwijze over. Als het gebruik van ratio (het verstand, de rede) door natuurwetenschappers zulke grote positieve gevolgen had, zou dat dan ook niet gelden voor het bestuderen van de mens en de samenleving? Dit noemen we rationeel optimisme. 

Rationeel optimisme: de overtuiging dat er een betere en eerlijker samenleving kon worden ontwikkeld. 

Verlichte filosofen gingen vaak uit van vragen. Waarom hadden vorsten zo veel macht? Waarom schreef de kerk zo veel regels voor? Waarom was er ongelijkheid? 

In de verlichting wordt nagedacht over een betere samenleving op gebied van politiek, filosofie, wetenschap, geloof, economie, sociale verhoudingen, onderwijs, misdaad en straf. 

Voltaire (1694-1778)

Voltaire had kritiek op de Katholieke kerk, die volgens hem bijgeloof en intolerantie verspreidden. Voltaire was een deïst. Hij geloofde in God, maar hij geloofde dat God niet meer actief was in de wereld. Het beste machtssysteem was volgens Voltaire verlicht absolutisme. Dat houdt in dat een koning, die verlicht denkt, goede beslissingen neemt voor het volk. Alleen goedopgeleide mensen kunnen deel uitmaken van het bestuur, de rest is daar volgens Voltaire te dom voor. 

John Locke (1632-1704)

Koning krijgt niet de macht van God, maar van het volk! Zorg dus goed voor het volk. 

Mensen moeten onderling een sociaal contract sluiten: denkbeeldig verdrag waarbij ze afspreken politieke eenheid te zijn. Hier mag je bestuurders kiezen en bij slecht functioneren afzetten. 

Rousseau (1712-1778)

Volkssoevereiniteit: macht ligt bij het volk! De minderheid moet zich voegen naar de meerderheid. 

Montesquieu (1689-1755)

Scheiding van de machten (Trias Politica) om 

machtsmisbruik te voorkomen. 

Madame Geoffrin ontvangt in 1775 in haar Parijse salon beroemde kunstenaars, wetenschappers en filosofen. 

Huiswerk: 

Opdrachten 1 t/m 4 op pagina 126 (Intro, zie blz 123)

1. Je kunt het ontstaan van verlichte ideeen beschrijven en verklaren.

2. Je kunt meerdere verlichte ideeen benoemen en uitleggen.