3A 5.8 Dominant en recessief

1 / 28

Slide 1: Tekstslide

BiologieMiddelbare schoolmavoLeerjaar 3

In deze les zitten 28 slides, met tekstslides.

Lesduur is: 50 min

Onderdelen in deze les

Slide 1 - Tekstslide

Programma

Leerdoelen
Uitleg basisstof 8 --> Dominant en recessief
Oefenen
Opdrachten maken
Afsluiting

Slide 2 - Tekstslide

Thema 3 Erfelijkheid en evolutie

5.1 Genotype en fenotype les 2

5.2 Chromosomen

5.3 Genen en allelen

5.4 Transcriptie

5.5 De evolutietheorie

5.6 Geschiedenis, leven op aarde

5.7 DNA-technieken

5.8 Dominant en recessief

5.9 Kruisingen

Slide 3 - Tekstslide

Leerdoelen

Je kunt uitleggen wat dominant en recessief betekenen

Slide 4 - Tekstslide

Wat zijn erfelijke eigenschappen?

Eigenschappen zijn kenmerken.
Deze eigenschappen krijg je van ouders (via de eicel en zaadcel)
Ze liggen op de chromosomen in je cellen.

Slide 5 - Tekstslide

In bijna alle cellen van je lichaam zitten chromosomen. Deze komen in paren voor, want je kijgt er 1 van je vader en 1 van je moeder.

Slide 6 - Tekstslide

Man XY vrouw XX

Opgerold DNA
Komen voor in chromosomenparen (twee dezelfde chromosomen)
Mensen hebben 23 chromosomenparen (46 chromosomen)

Slide 7 - Tekstslide

Hoe kom je aan die chromosomen?

Die erf je van je vader en moeder. Bij meiose worden geslachtscellen gemaakt --> dit zijn de zaadcellen of de eicellen.
De geslachtscellen bevatten de helft van de chromosomen. Dus ook maar 1 gen voor een bepaalde erfelijke eigenschap.

Slide 8 - Tekstslide

Bevruchting

Een lichaamscel van een mens bevat 46

chromosomen. Een eicel of zaadcel bevat de

helft --> dus 23 chromosomen.

Als een eicel en zaadcel samensmelten

(= bevruchting) dan krijgt het kind 46

chromosomen.

Slide 9 - Tekstslide

Genen in chromosomen

De chromosomen bestaan uit genen.
De genenparen kunnen uit 2 dezelfde allelen bestaan (homozygoot) of uit 2 verschillende allelen (heterozygoot).
Deze allelen kunnen dominant of recessief zijn.

Genen

Slide 10 - Tekstslide

Homozygoot

Hetzelfde

De 2 allelen voor één erfelijke eigenschap zijn hetzelfde. Je hebt er altijd 2, want je krijgt er 1 van je vader en 1 van je moeder.

2 chromosomen met elk een erfelijke eigenschap

Slide 11 - Tekstslide

Heterozygoot

Verschillend

De 2 allelen voor één erfelijke eigenschap zijn verschillend. Je hebt er altijd 2, want je krijgt er 1 van je vader en 1 van je moeder.

2 chromosomen met elk een erfelijke eigenschap

Slide 12 - Tekstslide

Dominant of recessief

Als je heterozygoot bent voor een bepaalde eigenschap, dan krijg je de eigenschap die dominant (A) is.

De andere eigenschap is dan recessief (a).

Voorbeeld:

A a

Slide 13 - Tekstslide

Nakomelingen voorbeeld (1)

Stel de moeder geeft het allel voor donker haar (A) door en

het kind krijgt van vader het allel voor blond haar (a).

Dan is het kind heterozygoot (Aa) en krijgt het kind

donker haar, want dominant wint.

Voorbeeld kind:

Chromosoom met erfelijke eigenschappen gekregen van de vader

Chromosoom met erfelijke eigenschappen gekregen van de moeder

A a

Slide 14 - Tekstslide

Nakomelingen voorbeeld (2)

Stel de moeder geeft het allel voor blond haar (a) door en

het kind krijgt van vader ook het allel voor blond haar (a).

Dan is het kind homozygoot recessief (aa) en krijgt het kind

blond haar, want dat is de enige mogelijkheid omdat er geen dominant donker haar (A) allel is.

Voorbeeld kind:

Chromosoom met erfelijke eigenschappen gekregen van de vader

Chromosoom met erfelijke eigenschappen gekregen van de moeder

a a

Slide 15 - Tekstslide

Hoe schrijven we dit op?

Dominant gen --> HOOFDLETTER

Recessief gen --> kleine letter

Homozygoot dominant: AA = heeft de dominante eigenschap

Homozygoot recessief: aa = heeft de recessieve eigenschap

Heterozygoot: Aa = heeft dominante eigenschap --> A wint van a

Er zijn dus altijd 3 mogelijkheden

Slide 16 - Tekstslide

Even oefenen

Pak pen en papier

Slide 17 - Tekstslide

Op deze chromosomen

ligt het gen

voor haarkleur

Slide 18 - Tekstslide

Donker haar is dominant

Rood haar is recessief

allel: donker haar

allel:

rood haar

Slide 19 - Tekstslide

Wat is het genotype van vader?

Welke van de twee genen is dominant?

Welke van de twee genen is recessief?

Wat is het fenotype van vader?

donker haar

rood haar

Schrijf de antwoorden in je schrift!

Slide 20 - Tekstslide

Wat is het genotype van vader? Aa

Welke van de twee genen is dominant? donker

Welke van de twee genen is recessief? rood

Wat is het fenotype van vader? donker haar

donker haar

rood haar

Slide 21 - Tekstslide

Nog een keer oefenen

Slide 22 - Tekstslide

allel: rood haar

allel:

rood haar

Slide 23 - Tekstslide

Wat is het genotype van Sander?

Wat is het fenotype van Sander?

Wanneer komt een recessief gen tot uiting in het fenotype?

rood haar

Schrijf de antwoorden in je schrift!

Slide 24 - Tekstslide

Wat is het genotype van Sander? aa

Wat is het fenotype van Sander? rood haar

Wanneer komt een recessief gen tot uiting in het fenotype?

Alleen als er GEEN dominant gen aanwezig is

rood haar

Slide 25 - Tekstslide

Sander heeft twee genen die hetzelfde zijn: rood/rood.

Dit noemen we:

HOMOZYGOOT

allel: rood haar

allel:

rood haar

Slide 26 - Tekstslide

Vader heeft twee genen die verschillend zijn: donker/rood.

Dit noemen we:

HETEROZYGOOT

allel: donker haar

allel:

rood haar

Slide 27 - Tekstslide

Huiswerk

Lezen 5.8

Maken opdracht 1 t/m 3

Klaar?

Lees 5.7

en probeer de opdrachten te maken

Herhalen en/of extra oefenen

Oefeningen erfelijkheid

Playlist uitlegvideo's (havo)

Effectief leren video's

Slide 28 - Tekstslide