Werkwoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Werkwoorden

Een werkwoord is:

1. Een ander woord voor het onderwerp
2. Een doe-woord
3. Een woord die aangeeft welk werk iemand doet
4. Een woord die je weg kan laten uit een zin

Welk woord in deze zin is het werkwoord:
Die film heb ik al gezien

Schrijf zoveel mogelijk werkwoorden op!

Sterk werkwoord

Zwak werkwoord

Rennen

Lezen

Leven

Bakken

Branden

Glijden

Blazen

Durven

Persoonsvorm:

• De persoonsvorm is een werkwoord dat in een zin van tijd kan veranderen en van getal.

voorbeeld:

Tijd: Ik eet een broodje / ik at een broodje 

Getal: De agent regelt het verkeer / de agenten regelen het verkeer

Let op! soms staan er wel 2 persoonsvormen in een zin. Of zelfs 3...

Hoe vind je de persoonsvorm?

1. Door de zin in een andere tijd te zetten
2. Door de zin om te draaien
3. Door ' t exkofschip te gebruiken
4. Door "poepen" in te vullen

Zoek de pv: Vorig jaar zijn zij naar Spanje geweest.

3 werkwoordsvormen

Een werkwoord kan voor komen in de volgende vormen: 

- een persoonsvorm 

- een voltooid deelwoord

- een heel werkwoord (infinitief)

Handig om te onthouden: staat er één werkwoord in de zin? Dit is altijd de persoonsvorm!

Persoonsvorm

Een persoonsvorm is het werkwoord in de zin dat zich aanpast aan het onderwerp (persoon/dier/ding die het doet). 

Je vindt de pv op drie manieren: 

1. Maak de zin vragend > de pv zal vooraan staan 

2. Zet de zin in een andere tijd (tijdproef) > de pv verandert mee van tijd 

3. Verander het onderwerp van getal (getalsproef) (ev-mv of mv-ev) > de pv verandert mee van tijd

Wat is de persoonsvorm in de volgende zin: Het meisje voetbalt al haar hele leven.

Wat is de persoonsvorm in de volgende zin: Marly en Meike gingen samen zwemmen.

Wat is de persoonsvorm in de zin: Mijn moeder wil graag een taart eten.

Wat is de persoonsvorm in de zin: Waarom heb jij alle koekjes opgegeten?

Wat is de persoonsvorm in de zin: Hij wandelde op een snel tempo.

De tegenwoordige tijd:

- Als je een zin in de TT (tegenwoordige tijd) schrijft, schrijf je iets over het nu of in de toekomst. 

- Werkwoorden kan je vervoegen om het woord goed in een zin te laten passen. Dit doe je met: ik, jij, hij, wij, jullie, zij 

Voorbeeld: ik loop, jij loopt, hij loopt, wij lopen, jullie lopen, zij lopen. 

Verleden tijd:

De verleden tijd kan op 2 manieren worden gevormd: 

- door achter de ik-vorm de(n) of te(n) te zetten bij klankvaste werkwoorden (zwakke werkwoorden) werk - werkte

- door klankverandering bij klankveranderende werkwoorden (sterke werkwoorden) loop - liep 

Vervolg Verleden tijd

Meestal kun je wel horen of je in de verleden tijd de(n) of te(n) moet gebruiken. Lukt dat niet..? 

Gebruik dan: ' T EXKOFSCHIP

Regel van 't exkofschip: kijk naar de laatste letter van de stam. Als dat een x, t, k, f, s, ch of p is, schrijf je -te(n). Zo niet, -de(n) 

Voltooid deelwoord en hele werkwoord

Voltooid deelwoord: gebruik je om te vertellen wat er al gebeurd is. 

Hele werkwoord: een werkwoord in zijn geheel, zonder dat het vervoegd is in bijv. een persoonsvorm of voltooid deelwoord. 

Voorbeeld: 

Ik ben (pv) aan het huilen (hele ww) (tegenwoordige tijd)

Ik heb (pv) gehuild (vdw) (voltooide tijd, het is al gebeurd)

Geef van het werkwoord tussen haakjes aan in welke vorm deze staat. Hij [bewijst] dat.

1. persoonsvorm
2. hele werkwoord
3. voltooid deelwoord

Geef van het werkwoord tussen haakjes aan in welke vorm deze staat. Wij zijn samen naar school [gelopen].

1. persoonsvorm
2. hele werkwoord
3. voltooid deelwoord

Geef van het werkwoord tussen haakjes aan in welke vorm deze staat. Sanne [heeft] hard aan school gewerkt.

1. persoonsvorm
2. hele werkwoord
3. voltooid deelwoord

Geef van het werkwoord tussen haakjes aan in welke vorm deze staat. Wij gaan samen [basketballen].

1. persoonsvorm
2. hele werkwoord
3. voltooid deelwoord

Een sterk werkwoord verandert van klank.

1. waar
2. niet waar

Het werkwoord 'werken' is een voorbeeld van een sterk werkwoord.

1. waar
2. niet waar

Als er 1 werkwoord in een zin staat, is dit altijd de persoonsvorm.

1. waar
2. niet waar

Wanneer gebruik je het 'T exkofschip?

1. Bij de verleden tijd en voltooid deelwoord
2. Als je in de VT niet hoort of je het met -te of -de moet schrijven
3. Als je het onderwerp zoekt
4. Om de PV te vinden

Uitleg Voltooid deelwoord, hele werkwoord en bijvoegelijk naamwoord

Als het werkwoord in een zin niet van tijd kan veranderen,  is het geen persoonsvorm. Welke werkwoordsvorm is het dan?

• Voltooid deelwoord 
• hele werkwoord
• Bijvoegelijk naamwoord

Voltooid deelwoord:

Het voltooid deelwoord heeft een aantal kenmerken:

• Het geeft aan dat iets voltooid is (het is klaar of voorbij)
• Het kan niet van tijd veranderen
• Meestal staat er een hulpwerkwoord bij (hebben, zijn of worden)
• Veel voltooide deelwoorden beginnen met de voorvoegsels ge-, be-, of ver- 

Voorbeeld: Bram heeft gelachen.  

hele werkwoord

Als een werkwoord in de zin geen persoonsvorm en geen voltooid deelwoord is, maar wel op -en of-n eindigt, heb je waarschijnlijk te maken met een infinitief. De infinitief is het hele werkwoord.

- Voorbeeld: wij willen vroeg vertrekken / wij wilden vroeg vertrekken. Vertrekken kan niet van tijd veranderen en het is nog niet voltooid (anders vertrokken) dus is het een infinitief.

Tip: ik zal... kleuren, lopen, vertrekken, feliciteren enz...

Bijvoegelijk naamwoord

Een bijvoegelijk naamwoord zegt iets over een zelfstandig naamwoord. Een zelfstandig naamwoord is een woord waar je de, het of een voor kunt zetten.

- Voorbeeld: Het grote huis, Het leuke idee, De gladde stoep enz...

Sleep de woorden naar de juiste plek. 

Bijvoeglijke naamwoorden

Andere woorden

lief

kast

aardig

oud

blijven

de

ijzeren

vervelende

boek

gekookte

want

langste

Welk woord is het bijvoeglijk naamwoord?
'De meester zag haar ingespannen gezichtje dat zich over het taalschrift boog.'

1. meester
2. gezicht
3. ingespannen
4. zich

Welk woord is een bijvoeglijk naamwoord?
'Judith trok een vragend gezicht.'

1. vragend
2. trok
3. gezicht
4. Judith

Vul het bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord in:
(vluchten) De ............... dief

1. gevluchte
2. gevluchtte
3. gevluchten
4. gevluchtten

Vul het bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord in:
(stranden) De ............ reiziger

1. gestrandde
2. strandende
3. gestranden
4. gestrande

Aan het werk...

blz.124 opdracht 1