Gedichten

• Taal
• Basisschool
• Groep 8

Gedichten

Gedichten

In deze les ga het volgende leren, ontdekken en doen:

- Wat gedichten eigenlijk zijn.

- Wat het eerste Nederlandse gedicht is.

-  rijmschema's 

- dichtvormen 

- Een eigen (boek)gedicht maken!

schooltv.nl

Een van de alleroudste eerste opgeschreven Nederlandse zinnen ruim 1000 jaar geleden.

Vertaling 

Soorten gedichten

Er zijn twee soorten gedichten:

1. Gedichten met rijm
2. Gedichten zonder rijm

Blank vers

Gedichten hoeven niet te rijmen. 

Een gedicht dat niet rijmt noem je ‘blank vers’.

 Als een gedicht wel rijmt, heb je te maken met een rijmschema. Je ziet dan welke zinnen steeds op elkaar rijmen. 

Rijmschema's en dichtvormen

Veel gedichten die rijmen worden volgens een bepaalde structuur geschreven, de dichtvorm.

Dat bepaald soms het aantal zinnen, maar vooral het rijmschema van het gedicht.

Wat is dan een rijmschema?

Let op, hier komen verschillende rijmschema’s!

Dichtvorm - Kwatrijn

Gepaard rijm (aabb)

Komt hier eerst het woord te staan   (a)

Dan loopt het rijm er achteraan         (a)

Daarna komt een ander woord             (b)

Waar ook meten een rijm bij hoort     (b)

Dichtvorm - Kwatrijn

Gekruist rijm (abab)

Ze kruisen zich niet echt       (a)

ze lopen in de rij                         (b)

Toch wordt dat zo gezegd     (a)

en niet alleen door mij!           (b)

Dichtvorm - Kwatrijn

Omarmende rijm (abba)

Twee zinnen en nog twee ertussen           (a)

Zin twee en drie die zich hier warmen      (b)

Aan één en vier die hen omarmen              (b)

Alleen omarmen hoor, niet kussen             (a)

Dichtvorm - Kwatrijn

Slagrijm (aaaa) Alle eindklanken rijmen op elkaar

Misschien heeft iemand op een  dag

  terwijl hij in een strandstoel lag    

   en wapperende vlaggen zag

    gedacht: 'hij zag' rijmt op 'die  vlag'!

  Ik maak een rijm en noem het een slag!

Ben je boos?
Pluk een roos
Zet hem op je hoed
Dan is het morgen weer goed!

1. Gepaard rijm (aabb)
2. Omarmend rijm (abba)
3. Gekruist rijm (abab)
4. Slagrijm (aaaa)

'Daar bij de lichtreclame
zit met wanten voor de ramen
een geheel ontklede dame
zich nergens voor te schamen'

1. Gepaard rijm (aabb)
2. Omarmend rijm (abba)
3. Gekruist rijm (abab)
4. Slagrijm (aaaa)

1. Gepaard rijm
2. Omarmend rijm
3. Gekruist rijm
4. Slagrijm

Ik ben dol op kinderboeken
de hele dag door lees ik ze graag
soms lees ik vlug, soms gaat het traag
en soms dan mag ik nieuwe boeken uitzoeken

1. Slagrijm
2. Gepaard rijm
3. Omarmend rijm
4. Gekruisd rijm

Dichtvormen - Elfje

Elfje: 

een gedicht van 11 woorden en 5 regels. 

Regel 1 bestaat uit 1 woord 

Regel 2 uit 2 woorden, 

Regel 3 uit 3 woorden, 

Regel 4 uit 4 woorden én 

Regel 5 uit 1 woord.

Kwatrijn: een gedicht met 4 regels. De rijm hierin kan AABB, ABBA of ABAB zijn (zie het volgende kopje ‘soorten rijm’).

Ik ben dol op kinderboeken

bij mij thuis vind je ze in alle hoeken

Op de tafel, naast de bank,

op het nachtkastje én zelfs op het aanrecht naast de snijplank

Rondeel: een gedicht van 8 regels waarin regel 1, 4 en 7 hetzelfde zijn. Regel 2 en 8 zijn ook hetzelfde.

Ik lees graag kinderboeken

Daarom ben ik de Kinderboekenjuf

Elk boek neemt mij mee naar een andere wereld

Ik lees graag kinderboeken

Allerlei verhalen in mijn hoofd

Ik vertel ze aan de kinderen in de klas

Ik lees graag kinderboeken

Daarom ben ik de Kinderboekenjuf

Stapelgedicht: stapel een aantal boeken op elkaar. De titels vormen een gedicht. De regels voor dit gedicht zijn vrij (het hoeft dus niet te rijmen).

Poëzie

Haiku: een gedicht met 3 regels. De eerste en de laastste regel bestaan uit 5 lettergrepen, de tweede bestaat uit 7 lettergrepen.

Lezen is zo fijn

Kinderboeken overal

Kinderboekenjuf

Limerick: kort gedicht van 5 regels waarbij de eindrijm volgens het AABBA schema is.

Het lezen van kinderboeken, dat vind ik fijn

vooral met zo’n verhaal waarin in verdwijn

Uren en uren kan ik naar de letters staren,

de mooiste verhalen, die wil ik bewaren

elk nieuw verhaal is voor mij een goudmijn

Klankdicht: een klank op bijvoorbeeld de melodie van muziek. Zoals dit voorbeeld Tjielp dat op muziek gezet is (vanaf 0.50 begint het gedicht):

Sonnet: Een sonnet is een gedicht van veertien regels met specifieke vormeisen wat betreft indeling en rijm.

Ik heb mij niet gewaagd aan een sonnet.

Op Elly en Rikkert zijn verschillende sonnetten te vinden.

Vrije dichtvorm: De vrije vers is geheel vrij vorm te geven. Hierbij hoeft geen rekening gehouden met regellengtes, rijm, etc.

Ik heb mij niet gewaagd aan een vrije vers.

Op Robin Kerkhof zijn verschillende vrije verzen te vinden.

Dichtvormen - Haiku

• Een haiku bestaat uit drie regels. 
• De lengte van de regels is bepaald door het aantal lettergrepen. 
• De eerste regel telt 5 lettergrepen. 
• De tweede regel 7 lettergrepen.
• De derde weer 5 lettergrepen. 
• Een haiku is van oorsprong een Japanse dichtvorm. Daarin werd de schoonheid van de natuur beschreven.
  

Dichtvormen - Limmerick

Limerick: kort gedicht van 5 regels waarbij de eindrijm volgens het AABBA schema is.

Een jongeman uit Limerick

vond zichzelf wel een slimmerik.

Van elk appbericht,

maakte hij een mooi gedicht.

En zo ontstond dus de limerick

Dichtvormen - Rondeel

een gedicht van 8 regels waarin 

• regel 1, 4 en 7 hetzelfde zijn. 
• regel 2 en 8 zijn ook hetzelfde.

Dichtvormen - Boekgedicht

Een boekgedicht of ook wel stiftgedicht genoemd is een leuke manier om een prachtig gedicht te tekenen door woorden te kiezen uit een bestaande tekst. Kijk maar!

Je eigen boekengedicht maken

Bekijk de twee video's nog maar eens goed.

Je maakt je eigen boekgedicht!

Kleur de woorden 'weg' die je er niet in wilt hebben en

maak een kader of wolkje of rondje om de woorden die je mooi vindt en je wel in je eigen boekgedicht wilt gebruiken.

Zoek goed, begin met potlood en luister naar je gevoel.

Veel plezier! 

Volgende week wil ik graag jouw eigen boekgedicht zien!