Fokken van springpaarden

• Dierverzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Fokken van springpaarden

Jeanne van der Vrande

Manouk van Hooff

Aukje Klaasen

Inhoud

- Het opstellen van een fokplan

- Bronst

- Bevruchting en het voorkomen hiervan

- Dracht

- Geboorte en nazorg

- Opfok van jonge dieren

- Kosten van het fokken

- Inzetten van media rondom verkoop

Het opstellen van een fokplan

- Nazorg jongen

- Fokkenmerken

- Testen

- Persoonlijke hygiëne

- Verschil fokken en voortplanten

- Fok doel

- Fokprogramma

- Fokschema

- Keuze ouderdieren

Bronst

- Fases van de bronstcyclus

- Voortplantingshormonen

- Bronstdetectie

1. Oestrus

2. Metoestrus

Duur: 5–7 dagen

- Hengstigheidssymptomen

- Ovulatie (eisprong)

Hormonen: Hoge oestrogeenspiegels

Duur: 1–2 dagen

- Hengstigheid verdwijnt 

- Corpus luteum (gele lichaam)

Hormonen: Begin van progesteronproductie

3. Dioestrus

Anoestrus

Duur: 14–15 dagen

- Rustfase

- Corpus luteum (gele lichaam) produceert progesteron

- Voorbereiding eventuele dracht

- Geen interesse/agressief richting de hengst

(Seizoensgebonden rustperiode)

Tijdens de wintermaanden (november en februari)

- Geen bronstcyclus/activiteit in de eierstokken

Voortplantingshormonen

FSH

LHRH

LH

- Follikelstimulerend hormoon

- Afkomstig uit de hypofyse

- Stimuleert de rijping van follikels in de eierstokken

- Aanmaak van oestrogeen

 - Luteïniserend hormoon

- Afkomstig uit de hypofyse

- Ovulatie (eisprong)

-  Luteïniserend hormoon - releasing hormoon 

- Afkomstig uit de hypothalamus

- Stimuleert de hypofyse om LH af te geven

Oestrogeen

Progesteron

- Afkomstig uit rijpende follikels in de eierstokken

- Zorgt voor hengstigheidssymptomen

- Zwangerschapshormoon

- Afkomstig uit het gele lichaam in de eierstokken, gevormd na de ovulatie

-Voorbereiding mogelijke innesteling

- Behoud eventuele zwangerschap

Bronstdetectie

Bronstgedrag

Echografie

- Observatie van natuurlijk gedrag

- Letten op kenmerken van hengstigheid

- Inspectie van de voortplantingsorganen met een ultrasone scanner

- Grootte en rijpheid van de follikels

- Structuur van het baarmoederslijmvlies

Manuele controle

Hormoononderzoek

- Palpatie van de voortplantingsorganen via het rectum

- Dierenarts voelt met de hand de eierstok op follikelrijping

- Grootte, hardheid, gevoeligheid,  aantal follikels

- Meting van hormoonspiegels in het bloed

- Gezocht naar LH voor de eisprong

Bevruchting en het voorkomen hiervan

- Mogelijke manieren van bevruchting

- Mogelijke manieren van geboortebeperking

- Hygiënische maatregelen en besmettingsrisico's

Bevruchting - natuurlijke dekking

- Directe paring tussen hengst en merrie

- Handdekking

- Vrije dekking/kudde dekking

+ Sperma

+ Niet arbeidsintensief

+ Verplicht (stamboek)

- Verwondingen

- Geslachtsziekten  

- Minder efficiënt

- Minder inschatting

Bevruchting - KI

- Kunstmatige inseminatie

- Verse KI

- Gekoelde KI

- Diepvries-KI

+ Minder kans op verwondingen/geslachtsziekten

+ Wereldwijd

+ Efficiënter

- Gespecialiseerde apparatuur en kennis

- Ontdooiproces

- Arbeidsintensief

Bevruchting - ET

- Embryotransplantatie

- Merries in de hogere sport

+ Meer nakomelingen per jaar

+ Actief blijven

+ Selecteren op eigenschappen

+ Meer kans op succesveulens

- Complex proces

- Afstemming cycli donormerrie en draagmerrie

- Kostenplaatje

- Overlevingskansen spoeling

- Afstoten

Geboortebeperking

Natuurlijke methoden

Chirurgische methoden

Hormonale methoden

Hormoonimplantaten

- Merrie en hengst gescheiden houden

- Orale progestagenen, voorkomt ovulatie

- GnRH-agonisten

- Onder de huid

- Onderdrukt eisprong voor enkele maanden

- Spiraaltje, ovulatie onderdrukt

- Sterilisatie

- Verwijderen eierstokken

- Ernstige hormonale gedragsproblemen

- Hengsten castreren

Hygiënische maatregelen en besmettingsrisico's

- Reinigen van de geslachtsdelen

- Schone omgeving

- Gebruik van schone materialen

- Seksueel overdraagbare aandoeningen

- Infecties

Dracht

- Hormonen tijdens de dracht

- Drachtcontrole

- Ontwikkeling van bevruchting tot geboorte

- Voeding drachtige merrie

- Monitoren dierenwelzijn

Progesteron

eCG

- Afkomstig uit het gele lichaam in de eierstokken, gevormd na de ovulatie

- In stand houden van de dracht

- Eerste maanden van de dracht hoge niveaus

- Tegen het einde nemen niveaus geleidelijk af

- equine Chorion Gonadotropine

- Cellen in de baarmoederwand

- Stimuleert vorming van extra gele lichamen, nodig voor hogere productie progesteron tijdens dracht

- Vanaf dag 35-40, piek rond dag 60-70

- Vanaf dag 120 nemen de niveaus af 

Oestrogeen

Relaxine

- Afkomstig uit de follikels in de eierstokken

- Stimuleren bloedtoevoer 

- Verbeteren voedingsstoffen voorziening

- Niveaus stijgen vanaf dag 35-40

- Piek rond dag 210 en niveaus blijven hoog tot aan de bevalling

- Afkomstig uit de placenta

- Voorbereiden geboortekanaal

- Versoepelen banden en ligamenten bekkengebied

- Niveaus stijgen sterk in het laatste trimester en blijven hoog tot aan de bevalling

Oxytocine

Prostaglandine F2α (PGF2α)

- Afkomstig uit de hypofyse

- Stimuleren weeën, samentrekken baarmoederspieren

- Laten schieten van melk

- In grote hoeveelheden vrijgemaakt tijdens de bevalling

- Afkomstig uit het baarmoederslijmvlies

- Samentrekken baarmoederspieren

- Uitdrijven nageboorte

- Wordt pas actief tijdens de bevalling

Placentaire Lactogeen

Overzicht

- Afkomstig uit de placenta

- Groei en ontwikkeling placenta en embryo

- Stimuleren de melkklieren op de lactatie

- Niveaus stijgen in de tweede helft van de dracht

- Piek vlak na de bevalling

Drachtcontrole

Drachtcontrole - Palpatie

- Opvoelen via de endeldarm

- Grootte/vorm baarmoeder

- Vanaf 30 dagen na dekking

+ Snel

+ Goedkoop

+ Geen dure apparatuur

- Vereist veel ervaring

- Ongemak

-  Niet geschikt voor vroege detectie

Drachtcontrole - Echografie

- Veel gebruikt

- Ultrasone scanner

- Vruchtblaasje vanaf dag 14, embryo vanaf dag 25

+ Nauwkeuriger

+ Detectie tweelingdracht

+ Pijnloos voor merrie en embryo

- Duurder, vereist gespecialiseerde apparatuur

- Opgeleide dierenarts

- Zenuwachtig

Drachtcontrole - Hormoontesten

- Controleren op specifieke hormonen

- Bloed en melk

- Progesteron en eCG

+ Niet-invasief

+ Kleine hoeveelheid maar nodig

+ Makkelijk

- Minder betrouwbaar

- Schijndracht

- Geen detectie van tweelingdracht

- Fout-positief/fout-negatief

Drachtcontrole - Gedragsobservatie

- Hengstigheid

+ Eenvoudig

+ Snel

+ Vertrouwde omgeving

- Onbetrouwbaar

- Geen detectie van tweelingdracht

- Geen garantie

Drachtcontrole - Visuele/fysieke inspectie

- Latere stadia

- Buik, uier, minder actief

- Zichtbare bewegingen in de flank

+ Zelf waar te nemen

+ Geen apparatuur/dierenarts

- Alleen in een later stadia (5 à 6 maanden)

- Geen detectie van tweelingdracht

- Bouw van de merrie

Bevruchting tot geboorte

Voeding

Monitoren

- Dieet

- Voeding vermijden

Geboorte en nazorg

- Materialen

- Signalen naderende geboorte

- Hygiënische en veiligheidsmaatregelen

- Fases natuurlijke geboorte

- Hormonen rondom en na de geboorte

- Geboorteproblemen

- Inschakelen van hulp

- Benodigde zorg

- Voeding zogend moederdier

- Voedingsbehoefte jong tot aan 6 maanden

Materialen

Signalen naderende geboorte

- Schone doeken

- Handschoenen

- Ontsmettingsmiddel

- Navelstrengschaar

- Buik harder

- Melkproductie

- Onrustig

- Minder eetlust

- Vulva zwelt op

Hygiënische en veiligheidsmaatregelen

Fases natuurlijke geboorte

- Schone ruimte

- Dierenarts

- Eerste fase: ween beginnen, baarmoedermond opent, onrustig

- Tweede fase: geboorte , 10-30 min na breken vliezen, benen eerst, hoofd, rest van het lichaam

- Derde fase: placenta, binnen 30 minuten na geboorte, volledig

Hormonen rondom en na de geboorte

Geboorteproblemen

- Tijdens: oxytocine, veroorzaakt weeën en helpt bij persen

- Na geboorte: prolactine, brengt melkproductie op gang

- Verkeerde ligging

- Nageboorte niet binnen 30 minuten

- Veulen heeft ademhalingsproblemen, niet kunnen staan of drinken

- Dierenarts inschakelen

Inschakelen van hulp

Benodigde zorg

- Geen hulp

- Complicaties: dierenarts, ervaren persoon

- Goed hooi

- Schoon water

- Krachtvoer

- Biest (antistoffen) 

- Immuunsysteem 

Voeding zogend moederdier

Voedingsbehoefte jong tot aan 6 maanden

- Meer energie

- Eiwitten

- Mineralen

- Goed hooi

- Krachtvoer

 

- Eerste weken: moedermelk, voedingstoffen en antistoffen

- Drie maanden: beginnen met krachtvoer, melk blijft belangrijke bron

- Tot 6 maanden melk belangrijke rol

Opfok van jonge dieren

- Spenen jong dier

- Jong dier laten wennen

- Identificatie & Registratie

- Socialiseren jong dier

Spenen jong dier

Jong dier laten wennen

- Stopt drinken moedermelk tussen 6-8 maanden

- Spenen brengt stress

- Geleidelijk aan vaker van de moeder weg

 

- Langzaam wennen aan hooi, gras en krachtvoer Spijsvertering aanpassen 

- Extra vitamines en mineralen

Identificatie & Registratie

Socialiseren jong dier

- Indentificatiechip

- Voor 6 maanden

- Paspoort

- Verplicht transport en handel

 

- Mensen

- Borstelen

- Leiden

- Aanraken

- Sociale vaardigheden

- Geluiden zoals machines en verkeer

 

Kosten van het fokken

- Constante en variabele kosten

- Realistische verkoopprijs

- Verwachte opbrengst (gemiddeld)

- Kosten-batenanalyse

Wat zijn constante en variabele kosten?

Constante kosten

Variabele kosten

- Komen steeds terug

- Accommodatie

- Fokdieren

- Personeel

- Verzekeringen

- Hangen af van de keuze van de fokker

- Dekgeld

- Drachtbegeleiding

- Opfok

- Training

- Marketingstrategie

Realistische verkoopprijs

Kan sterk beïnvloed worden door verschillende factoren:

- Genetica

- Prestaties ouderdieren

- Bouw en aanleg

- Gezondheid

- Verkopende partij

Wat zou de opbrengst zijn van een goed spring gefokt paard?

Verwachte opbrengsten (gemiddeld)

Veulens

Gemiddeld gefokt: 

€4.000 - €8.000

Top gefokt:

€10.000 - €25.000

Jonge paarden

Gemiddeld, basis-

opleiding:

€10.000 - €15.000

Aangewezen talent:

€20.000 - €40.000

Sportpaarden

Regionaal niveau:

€15.000 - €30.000

Nationaal niveau:

€30.000 - €60.000

Internationaal niveau:

> €100.000 (mogelijk richting miljoenen)

Kosten-batenanalyse

Inzetten van media rondom verkoop

- Structuur

- CTA's

- SEO-optimalisatie

- Updates

- Mobielvriendelijk

- Multimediaal

- Mediavormgeving

- Marketingcampagnes

- Webcare

- Social media

- Consumentenrecht