Belangrijkste punten SE4 (H5 en H1 t/m H4)

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H5. Elasticiteiten

Belangrijkste punten

Elasticiteiten

Prijselasticiteit van de vraag (Ep)

Prijselasticiteit van de vraag (Ep)

Prijselasticiteit en omzet

volkomen inelastische vraag

relatief inelastische vraag

-

relatief elastische vraag

-

Inkomenselasticiteit (Ei)

Inkomenselasticiteit (Ei)

H1. Inkomen verdienen

Belangrijkste punten

Toegevoegde waarde

toegevoegde waarde = omzet - inkoopwaarde (van de omzet) = productie = inkomen bedrijf

Bedrijfskolom

Een bedrijfskolom bestaat uit alle bedrijven waarin de opeenvolgende productiestadia worden doorlopen van oerproduct tot eindproduct.

Productiefactoren

Productiefactoren & Inkomen

Primair inkomen

Primair inkomen (loon, pacht, huur, rente en winst)

+ Sociale uitkeringen en toeslagen (huur, zorg en kinderopvang)

- Belastingen en sociale premies (progressief)

= Secondair inkomen = netto besteedbaar inkomen

Primaire inkomens (loon, pacht, huur, rente en winst) dragen bij aan de productie, overdrachtsinkomens (sociale uitkeringen en toeslagen) niet!

Primair inkomen

Toegevoegde waarde (bedrijven)

Toegevoegde waarde (overheid)

Bruto Binnenlands Product (BBP)

BBP is de productie van alle commerciële en

niet-commerciële bedrijven bij

elkaar opgesteld

=

Bruto Binnenlands Inkomen (BBI)

BBP objectief en subjectief

                                via de productie                                                via het inkomen

                           (objectieve methode)                                  (subjectieve methode)

Reëel inkomen

Welvaart (maatstaven)

1. BBP per inwoner, nadelen:

• zegt niets over verdeling
• neemt vrijwilligerswerk en huishoudelijk werk niet mee
• neemt zwart werk niet mee

2. Groene BBP

• gaat uit van BBP
• neemt natuur, milieu en duurzaamheid ook mee

3. Human Development Index (HDI)

• gaat uit van het BBP
• neemt volksgezondheid (m.n. levensverwachting) en niveau van scholing ook mee

Welvaart en welzijn

Categoriale inkomensverdeling

• LoonQuote (LQ) = loon / binnenlands inkomen x 100%
• ArbeidsInkomensQuote (AIQ) = (loon + toegekend loon zelfstandigen) / binnenlands inkomen x 100%
• OverigeInkomensQuote (OIQ) = 100% - AIQ

H2. De economische kringloop

Belangrijkste punten

Economische kringloop (model)

Economische kringloop

• gaat over bestedingen
• tussen 5 economische sectoren (gezinnen, bedrijven, financiële instellingen, overheid en buitenland)
• het is een vereenvoudigde weergave van de geldstromen tussen deze sectoren (geen stromen van goederen, diensten en productiefactoren)
• voor elke sector geldt: ingaande geldstroom = uitgaande geldstroom

Economische kringloop (formules)

• Y = C + B  + S                        (BBI = bestedingen van gezinnen = BBI)
• Y = C + I + O + E - M           (BBI = bestedingen aan bedrijven = BBP)
• particulier spaarsaldo = S - I
• overheidssaldo              = B - O
• nationaal spaarsaldo  = (S - I) + (B-O)
• saldo buitenland           = E - M (saldo lopende rekening betalingsbalans)
• (S - I) + (B - O) = (E - M)

Economische kringloop (overheid)

• O = Cop + Com + lo
  

       Cop  = personele overheidsconsumptie (naar gezinnen)

       Com = materiële overheidsconsumptie (naar bedrijven)

       Io       = overheidsinvesteringen (naar bedrijven)

• Y = Ybedr + Yo
  

       Ybedr = BBI van gezinnen verdiend bij bedrijven

       Yo        = BBI van gezinnen verdiend bij overheid

BBP / BBI berekenen

        

of       = C + B + S

H3. De structuur

Belangrijkste punten

Bruto Binnenlands Product (BBP)

De hoogte van het BBP wordt bepaald door 2 factoren:

1. de productiecapaciteit (= aanbodzijde = structuur) bestaat uit de maximale productie van alle productiefactoren in een land (hoofdstuk 3)
2. de bestedingen (= vraagzijde = conjunctuur) komen van de 4 sectoren in de economische kringloop (hoofdstuk 4):

        consumenten, bedrijven, overheid en buitenland

        Y = C + I + O + (E - M)

Bruto Binnenlands Product (BBP)

Productiecapaciteit (structuur)

De grootte van de productiecapaciteit (structuur)

wordt bepaald door de kwantiteit (omvang)

en de kwaliteit van de productiefactoren (KANO):

1. Kapitaal
   
2. Arbeid
   
3. Natuur
4. Ondernemerschap

1. De productiefactor Kapitaal

De omvang (kwantiteit) van de productiefactor Kapitaal wordt bepaald door:

1. het producentenvertrouwen
2. de winsten van bedrijven
   
3. de rente (in Nederland door de ECB)
   
4. de besparingen van gezinnen
   
5. de invloed van de overheid met subsidies en heffingen
   

       (arbeids-, kapitaal- of milieubesparend)

De innovatie (kwaliteit) van de productiefactor Kapitaal wordt bepaald door de besteding ervan die leidt tot een verhoging van de arbeidsproductiviteit.

2. De productiefactor Arbeid

De omvang (kwantiteit) van de productiefactor Arbeid wordt bepaald door:

1. de omvang van de bevolking (zoals geboortes, immigratie en emigratie)
2. de samenstelling van de bevolking (zoals vergrijzing)
3. de participatiegraad (zoals deeltijd en kinderopvang)
4. de wetgeving (zoals leerplichtleeftijd en pensioenleeftijd)

De arbeidsproductiviteit (kwaliteit) wordt bepaald door:

1. de mate van scholing
2. de efficiëntie (doelmatigheid) van de organisatie
3. de mate van mechanisering, automatisering en digitalisering
4. de arbeidsmentaliteit

indexcijferloonkostenperproduct=​indexcijferarbeidsproductiviteit​​indexcijferloonkostenperwerknemer​​×100

3. De productiefactor Natuur

De omvang (kwantiteit) en kwaliteit van de productiefactor Natuur is moeilijker te beïnvloeden dan de andere productiefactoren, maar denk aan:

  

1. ontginning van nieuwe bronnen
   
2. inpoldering
   
3. irrigatie

4. De productiefactor Ondernemerschap

De omvang (kwantiteit) en de kwaliteit van de productiefactor Ondernemerschap kun je beschouwen als een eigenschap van de productiefactor Arbeid, denk hierbij aan:

1. zorgen voor een efficiënte organisatie
   
2. maken van goede investeringskeuzes
   
3. vergroten van de productiecapaciteit o.b.v.                                                                                                    de productiefactor waar een tekort aan is
4. de overheid kan ondernemerschap stimuleren

        door subsidies (zoals starters-, zelfstandigen-,

        MKB- en investeringsaftrek)

H4. Goede tijden, slechte tijden

Belangrijkste punten

Conjunctuur

Krimp, recessie en depressie

Krimp         = negatieve economische groei (het BBP daalt)

Recessie   = de economie krimpt 2 opeenvolgende kwartalen

Depressie = langdurige recessie

Bezettingsgraad

• Aanhoudende laagconjunctuur leidt tot onderbesteding. De bestedingen (Y = C + I + O + E - M) zijn dan lager dan de productiecapaciteit. Dit kan leiden tot conjuncturele werkloosheid.
• Aanhoudende hoogconjunctuur leidt tot overbesteding. De bestedingen (Y = C + I + O + E - M) bereiken de grenzen van de productiecapaciteit. Dit kan leiden tot inflatie en een krappe arbeidsmarkt.

bezettingsgraad=​productiecapaciteit​​productie​​×100%

Conjunctuurklok

Conjunctuurindicatoren

Vertrouwensindicatoren zoals:

 1. producentenvertrouwen

 2. consumentenvertrouwen

 3. orders

Economische indicatoren zoals:                            zie www.cbs.nl/conjunctuurklok

 4. consumptie

 5. uitvoer

 6. investeringen

Arbeidsindicatoren zoals:

 7. arbeidsvolume

 8. werkloosheid

 9. vacatures

Vraag en aanbod

• individuele vraag- en aanbodfunctie

       voor 1 producent en 1 consument van een bepaald product

• collectieve vraag- en aanbodfunctie (vragers & aanbieders)

       voor de hele markt van een bepaald product

• geaggregeerde vraag- en aanbodcurve

       voor de hele economie (van een land)

Collectief

• Qv (vraagfunctie) is dalend want hoe hoger de prijs hoe minder vragers (koopbereidheid)
• Qa (aanbodfunctie) is stijgend want hoe hoger de prijs hoe meer aanbieders (verkoopbereidheid)
• De markt neigt naar markt-evenwicht (snijpunt Qv en Qa)

Geaggregeerd

De geaggregeerde vraagcurve is een dalende lijn en betreft de totale hoeveelheid goederen en diensten die consumenten, bedrijven en overheid wil kopen bij een gegeven prijspeil.

(Y = C + I + O + E - M)

De kan verschuiven door veranderingen in:

• consumenten- en producentenvertrouwen
• belastingen
• overheidsuitgaven
• economische groei buitenland

Geaggregeerd

De geaggregeerde aanbodcurve op korte termijn is een horizontale lijn omdat de prijzen op korte termijn vastliggen in CAO's en contracten.

Bij een stijgende effectieve vraag blijven de prijzen op korte termijn dus stabiel.

Dit noemen we prijsrigiditeit (prijsstarheid).

Geaggregeerd

De geaggregeerde aanbodcurve op lange termijn is een verticale lijn omdat de prijzen op de lange termijn niet vastliggen.

Bij een stijgende effectieve vraag gaan de prijzen op de lange termijn dus stijgen op het moment dat de productiecapaciteit (bijna) bereikt is.

Geaggregeerd

Kortom, de geaggregeerde aanbodcurve is een kromme die bij een stijgende effectieve vraag (EV) op korte termijn horizontaal, en op lange termijn verticaal, loopt totdat de productiecapaciteit (weer) uitgebreid wordt.

Conjunctuurbeleid

Anti- en procyclisch conjunctuurbeleid

Ingebouwde (automatische) stabilisatoren zijn sociale uitkeringen en progressieve belastingen.

Verkeersvergelijking van Fisher

waarbij:

   M = maatschappelijke geldhoeveelheid

   V = omloopsnelheid van geld (op korte termijn constant)

   P = gemiddeld prijspeil

   Y = reëel nationaal inkomen (reëel BBP)

en:

   M x V = geldstroom

   P x Y = goederenstroom

M x V = P x Y

Verkeersvergelijking van Fisher

Geeft o.a. het verband tussen maatschappelijke geldhoeveelheid en de inflatie.

korte termijn

(prijsrigiditeit)

lange termijn

M x V = P x Y

C

C

C

C

Rol centrale bank (ECB)

1. Uitvoeren van monetair beleid (daarbij streeft zij naar een inflatie van 2% per jaar)

• Laagconjunctuur
• wat: maatschappelijke geldhoeveelheid vergroten
• hoe: renteverlaging -> minder sparen / meer lenen -> meer bestedingen -> vraag stijgt -> productie stijgt -> BBP stijgt 

• Hoogconjunctuur
• wat: maatschappelijke geldhoeveelheid verkleinen
• hoe: renteverhoging -> meer sparen / minder lenen -> minder bestedingen -> vraag daalt -> productie daalt -> BBP daalt 

2. Toezicht houden op financiële instellingen
3. Uitgeven van bankbiljetten
4. Beheren van internationale reserves