Stambomen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Vandaag

- Vragen over kruisingsschema's

- Uitleg Stambomen
- Oefenen met een stamboom

Fenotype

Homozygoot

Een "onderdrukt" allel

De allelen voor een bepaalde eigenschap

Twee verschillende allelen voor een bepaalde eigenschap

Homozygoot dominant

Homozygoot recessief

Heterozygoot

De waarneembare eigenschap van een organisme

Twee gelijke allelen voor een eigenschap

Recessief allel

Gen

Heterozygoot

AA

aa

Aa

Bij een bepaalde bloem zijn ronde bladeren recessief en geknipte bladeren dominant. Twee heterozygote planten worden gekruist. Welk percentage heeft ronde bladeren?

1. 25%
2. 0%
3. 50%
4. 100%

kruising

Een jongen is XY. Dit X chromosoom komt van...

1. De moeder
2. De vader
3. Vader of moeder

Uit de kruising van de bruinharige labrador reu (bb) en de zwartharige labradorteef (BB). ontwikkelen zich twee zwartharige labradors. De dieren in de F1 van deze kruising planten zich onderling voort.

Het genotype van de labradors in de F1 is :

1. BB en Bb
2. Bb
3. Bb en bb
4. BB, Bb en bb

Honden hebben twee allelen voor vachtkleur. B (bruin) en b (licht). Een fokker met een bruine hond wil weten of deze heterozygoot is. Waarmee moet hij kruisen?

lesdoelen/leerdoelen

• Je weet wat de rondjes en vierkantjes in een stamboom voorstellen
• Je weet hoe je een stamboom moet aflezen
• Je kunt vanuit de stamboom de genotypen van de familieleden vinden en deze noteren
• Je kunt een kruisingsvraag beantwoorden adhv een stamboom

Uitleg stambomen

• Je weet wat de rondjes en vierkantjes in een stamboom voorstellen
  Je weet hoe je, volgens het stappen plan, een stamboom moet aflezen
  
• Je kunt vanuit de stamboom de genotypen van de familieleden vinden en deze noteren
  
• Je kunt een kruisingsvraag beantwoorden adhv een stamboom

Stappenplan

1: bekijk de fenotypen

2: zoek 2 ouders met hetzelfde fenotype en een kind met een ander fenotype

3: dit kind is recessief (homozygoot)

4: ouders zijn heterozygoot

5: Bepalen:
dominant = Groen
recessief = Rood

Stambomen

Stap 2:

zoek 2 ouders met hetzelfde fenotype en een kind met een ander fenotype

Stap 3:
dit kind is recessief (homozygoot)

Recessief = blond

aa

A               A 

Stambomen

• Dochter moet wel homozygoot recessief zijn dus aa
• Ouders moeten wel drager zijn: heterozygoot Aa
• Van de andere kinderen weet je alleen zeker dat ze ten minste 1 dominant allel hebben want ze hebben niet het recessieve fenotype

Stap 3: Schrijf bij de stamboom wat je nu weet over het genotype van de andere gezinsleden.

Genotypen afleiden uit fenotypen in de stamboom

1. 1 Dochter is rood en heeft dus een afwijkend fenotype
   
2. Wat zegt dit over het genotype van de ouders?
   
3. Welk genotype moet de dochter hebben?
   
4. Welke genotypen zouden de andere kinderen kunnen hebben?
   

Uitwerking stamboom

1. Dochter moet wel homozygoot recessief zijn dus aa
2. Ouders moeten wel drager zijn: heterozygoot Aa
3. Van de andere kinderen weet je alleen zeker dat ze ten minste 1 dominant allel hebben want ze hebben niet het recessieve fenotype

Stambomen

Kijk naar de stamboom. Is zwart of wit recessief?

1. Zwart
2. Wit
3. Niet te zeggen
4. Co-dominant

Stambomen

Zie deze stamboom, kan je afleiden welke eigenschap dominant is?

1. Ja, zwart
2. Ja, wit
3. Nee, niet af te leiden

Zie deze stamboom. Allelen worden aangeduidt met de letter B/b
Kan je hieruit afleiden wat het genotype is van nummer 2?

1. Ja, dat is BB
2. Ja, dat is Bb
3. Ja, dat is bb
4. Nee

Recessief of dominant?

Wat is dominant?

1. aandoening
2. zonder aandoening

Wat is het genotype van persoon 5?

Twee witte Leghorns worden met elkaar gekruist.

De stamboom geeft de resultaten van deze kruising weer.

Wat is het genotype van de ouders?

1. Beide hebben genotype AA
2. Beide hebben genotype aa
3. Beide hebben genotype Aa
4. Eén van beide heeft genotype AA, de ander Aa.

Iemand die wel het gen voor de zieke hypofosfatase bezit maar zelf niet ziek is, wordt een drager genoemd.

Is Stephanie een drager? En Henry?

1. Alleen Stephanie is een drager.
2. Alleen Henry is een drager.
3. Stephanie en Henry zijn beiden drager.
4. Stephanie en Henry zijn beiden geen drager.

Bekijk de stamboom hiernaast voor de eigenschap links- en rechtshandigheid. De witte symbolen stellen linkshandige personen voor en de zwarte symbolen rechtshandige.
Kun je aan de hand van deze stamboom zeggen welk allel dominant is? Licht je antwoord toe.

https:

Afronding

Voor jezelf nogmaals doornemen theorie stambomen

Oefenen kruisingen (en stambomen):

https://biologiepagina.nl/Oefeningen/Erfelijkheid/erfelijkheidautosomaalr.htm

https://biologiepagina.nl/Oefeningen/Erfelijkheid/stamboom.htm