H4 - 7.2 Verlicht absolutisme (les 3)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Tijdvak 7 - De Verlicht absolutisme § 7.2 

Planning

Deze week: 7.1 de verlichting + 7.2 ancien regime

3 februari: 7.3 revolutie & 7.4 abolitionisme en nabespreken toets

10 februari: - 7.3 Revoluties +7.4 abolitionisme

vakantie

na de vakantie: tijdvak 8 

Toets in de toetsweek 

Hoofdstuk 7 en 8

Weging 3 / Voortgang

Kenmerkende aspecten tijdvak 7

§7.1: De Verlichting

§7.2 Verlicht absolutisme

§7.3 Democratische revoluties 

§7.4 Abolitionisme en afschaffing slavernij

Vorige les

Kenmerkend aspect

Rationeel optimisme en

‘Verlicht denken’      

dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving:

- godsdienst,

- politiek, 

- economie 

- en sociale verhoudingen 

Deze les

 

 Kenmerkend aspect

Voortbestaan van het Ancien Régime        met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme) 

Rationeel: toepassing van het verstand (de rede) ]

Optimisme: Met een positieve blik iets bekijken

Verlicht denken = Gebruiken van het verstand

Ancien Regime: betekent in het Frans oude systeem 

Politiek

• Volkssoevereiniteit
• Rechtsstaat
• Trias politica

Godsdienst

• verdraagzaamheid
• deisme - horlogemaker

sociale verhoudingen

• Mensen zijn gelijk, geen standenmaatschappij.

Economie:

• geen mercantilisme, maar vrije markt.

Volkssoevereiniteit betekent dat de macht in een land bij het volk ligt. Dit houdt in dat de mensen zelf bepalen hoe ze geregeerd willen worden. Het idee is dat de regering haar macht krijgt van de instemming van de burgers.

In de tijd van de Verlichting stelden filosofen dat de macht van koningen en regeringen niet van God kwam (zoals bij het droit divin), maar van de mensen die zij regeerden.

Sociale Contract

Regering: De regering moet de rechten en belangen van de burgers beschermen.

Burgers: In ruil daarvoor volgen de burgers de wetten en regels die de regering opstelt.

Stel je voor dat een koning regeert, maar hij doet dit met de instemming van zijn volk. Hij luistert naar hun wensen en probeert hun leven te verbeteren. Als de koning zijn volk niet goed behandelt, hebben de mensen het recht om een andere leider te kiezen of in opstand te komen. Dit idee van volkssoevereiniteit betekent dat de macht van de koning afhankelijk is van de steun van zijn volk, niet van een goddelijk recht.

§7.2 Verlicht absolutisme (Ancien regime)

 28 Kenmerkend aspect

Voortbestaan van het Ancien Régime    met pogingen om  het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme) 

Zoek het antwoord op de volgende leerdoelen.

Leerdoelen 7.2 

7 Leg uit wat de politieke, economische en sociale omstandigheden waren onder het Ancien Régime (=het bewind van de Franse koningen voor de Franse revolutie)  

8 Leg uit wat verlicht absolutisme betekende aan de hand van het optreden van Frederik de Grote.  

9 Leg uit hoe de regenten Nederland bestuurden en welke verandering er in 1751 plaatsvond.

Ancien Régime

1. 1e stand geestelijken: priester, bisschop, paus.
2. 2e stand adel: graven, hertog, markies.
3. 3e stand burgers/boeren: rijke burgerij=> advocaten, dokters, kooplieden.       Gewone burgerij=> ambachtslieden, werklieden.                                            Boeren.

• Ancien Régime= periode voor de Franse revolutie met het absolutisme en een standensamenleving.
  

7 De politieke, economische en sociale omstandigheden waren onder het Ancien Régime (1/2)

De politiek:  waren toen gekenmerkt door het absolutisme. Een vorst die alle macht had en, op basis van het droit divin (het goddelijk recht), bóven de bevolking stond. 

De economie: De meeste mensen hadden het slecht. Het grootste gedeelte van de bevolking, de boeren, waren straatarm. Alleen de rijke burgerij, de adel en de geestelijken hadden het financieel goed in Frankrijk.   

7 De politieke, economische en sociale omstandigheden waren onder het Ancien Régime (2/2)

Sociaal:  gekenmerkt door de standenmaatschappij. In de standenmaatschappij hadden 

• adel en geestelijkheid allerlei voorrechten die ze alleen dankten aan hun ‘hoge’ geboorte.
  
• De derde stand, de boeren en burgers, hadden weinig rechten maar veel plichten. Zij moesten bijvoorbeeld alle belasting betalen. 
  

8. Leg uit wat verlicht absolutisme betekende aan de hand van het optreden van Frederik de Grote.  (1/2) 

'' Alles voor het volk, niets door het volk''

Enerzijds was Frederik de Grote Verlicht omdat: 

• Hij stond religieuze tolerantie toe;
  
• Verbod  op martelen,  hervorming rechtsysteem
  
• Persvrijheid
• Stichtte scholen en stimuleerde wetenschap

Anderzijds was Frederik de grote absoluut en ouderwets (Ancien regime) omdat: 

• Hij besloot nog steeds alles zelf.
• Er bestond nog steeds een standenmaatschappij
• Hij controleerde zij ambtenaren, zij moesten alles rapporteren.
• hij had een sterk leger en breidde zijn macht zo uit.

Dit is het graf van Frederik de Grote

Keizer van Pruisen

Frankrijk

 Republiek

Pruisen

7.2: Verlicht Absolutisme

Catharina de Grote

(Rusland)

Jozef II (Oostenrijk)

Frederik de Grote (Pruisen)

Catharina de Grote

1. Onderwijs en Cultuur: Catharina bevorderde onderwijs en cultuur, stichtte scholen en academies, en correspondeerde met verlichte denkers zoals Voltaire.
2. Wetgeving: Ze probeerde het rechtssysteem te hervormen en introduceerde nieuwe wetten die gebaseerd waren op verlichte ideeën.
3. Economische Hervormingen: Catharina stimuleerde handel en industrie en moderniseerde de economie.

alle mensen gelijk moesten gelijk zijn voor de wet, wat een vooruitstrevend idee was in die tijd1.

Afschaffing van Foltering: Catharina pleitte voor de afschaffing van foltering en wrede straffen, wat een belangrijke stap was richting een humaner rechtssysteem1.

Rechtszekerheid: De Nakaz streefde naar een duidelijker en consistenter rechtssysteem, zodat burgers beter wisten waar ze aan toe waren1.

De Pruisische koning Frederik de Grote wordt beschouwd als een voorbeeld van een verlicht absoluut vorst. Aan hem wordt de uitspraak toegeschreven “Alles voor het volk, maar niets door het volk”. Deze uitspraak wordt vaak gebruikt om te laten zien dat ‘verlichte’ vorsten niet alle ideeën van de Verlichting overnamen.

 

2p Noem het idee dat zij meestal niet overnamen en verklaar dit.

feedback

Antwoord

Verlicht absoluut heersers namen meestal niet het idee van volkssoevereiniteit over.

Voorbeelden van redenen om dit idee af te wijzen:

- angst om de macht te verliezen;

- angst voor de ‘domheid’ van het volk;

- het fijn vinden dat zijzelf op de stoel van de macht zitten en dus zelf kunnen bedenken wat goed is voor het volk.

Waarom kon Frederik de Grote worden gezien als Verlicht vorst, geef twee voorbeelden.

Waarom kon Frederik de Grote worden gezien als absoluut vorst, geef een voorbeeld.

GODSDIENST

ECONOMIE

POLITIEK 

SOCIALE VERHOUDINGEN

Adam Smith

Montesquieu

John Locke

Rousseau

Rousseau

Volkssoevereiniteit 

Vrije markt 

Gelijkheid

Voltaire

Deisme   

Maatregel pas wel bij een verlicht absoluut vorst

Maatregel past niet bij een verlicht absoluut vorst

De vorst verhoogt de belasting op grond en gebouwen; de kerk hoeft deze belasting niet te betalen:

De vorst benoemt John, de zoon van een timmerman, tot kapitein in het leger vanwege zijn kwaliteiten

Om overstromingen in de toekomst te voorkomen, richt de vorst een instituut van waterbouwkunde op

De vorst besluit dat burgers in steden met meer dan 10.000 inwoners hun eigen bestuur mogen kiezen

Maatregel pas wel bij een verlicht absoluut vorst

Maatregel past niet bij een verlicht absoluut vorst

De vorst verhoogt de belasting op grond en gebouwen; de kerk hoeft deze belasting niet te betalen:

De vorst benoemt John, de zoon van een timmerman, tot kapitein in het leger vanwege zijn kwaliteiten

Om overstromingen in de toekomst te voorkomen, richt de vorst een instituut van waterbouwkunde op

De vorst besluit dat burgers in steden met meer dan 10.000 inwoners hun eigen bestuur mogen kiezen

9 Leg uit hoe de regenten in Nederland leefden en welke verandering er in 1751 plaatsvond. 

Regenten leefde op grote voet, en lieten het breed hangen, de Nederlandse bevolking draaide voor deze kosten op. 

1751: Stadhouderschap werd erfelijk verklaard, zo ging de stadhouder steeds meer lijken op een vorst. De stadhouder kreeg bijna overal het laatste woord bij de benoeming van regenten. 

Geef het antwoord leerdoelen.

Leerdoelen 7.2 

7 Leg uit wat de politieke, economische en sociale omstandigheden waren onder het Ancien Régime (=het bewind van de Franse koningen voor de Franse revolutie)  

8 Leg uit wat verlicht absolutisme betekende aan de hand van het optreden van Frederik de Grote.  

9 Leg uit hoe de regenten Nederland bestuurden en welke verandering er in 1751 plaatsvond.

Huiswerk 7.3 §

10 Leg de oorzaak van de Amerikaanse revolutie uit. 

11 Welke ideeën werden toegepast in de Amerikaans onafhankelijkheidsverrklaring van 4 juli 1776? 

12 Welke Verlichtingsideeën werden toegepast in de Amerikaanse grondwet?