Alcohol

• Gezonde Leefstijl
• MBO
• Studiejaar 1-4

K0219 Gezonde Leefstijl

Thema Alcohol (en drugs)

Planning voor dit onderdeel

• Terugblik voeding
• Check-in: hoe ver ben je?
• Theorie alcohol
• Alcoholgebruik onder jongeren
• Alcoholgebruik in kaart

• Gastles van ex-drugverslaafde
• Middelengebruik mensen met LVB
• Richtlijnen alcoholgebruik
• Coaching op eindproduct

Alcohol in het nieuws

Alcoholgebruik in 2021 onverminderd hoog

Bijna acht op de tien mbo- en hbo-studenten (79%) van 16 tot en met 18 jaar heeft weleens alcohol gedronken. Twee derde (67%) heeft de afgelopen maand nog gedronken. Bijna één op de vijf (19%) studenten die de afgelopen maand alcohol dronken zegt meestal meer dan tien glazen alcohol op een ‘drink dag’ in het weekend te drinken.

Het gebruik van alcohol onder mbo- en hbo-studenten is daarmee vrijwel onveranderd sinds 2015.

Het aantal studenten dat grote hoeveelheden alcohol drinkt is toegenomen Zo drinkt 23% van de 17-jarige mbo-studenten die de afgelopen maand hadden gedronken meestal meer dan tien glazen op een ‘drink dag’ in het weekend. Bij de 17-jarige hbo-studenten is dit 11%. Van de minderjarigen vindt ruim de helft het normaal dat leeftijdgenoten alcohol drinken.

Twee op de drie ouders heeft weleens alcohol gegeven aan hun minderjarige kind

Ouders geven het vaakst alcohol aan hun kind op een verjaardag of tijdens een feestje. Laag of middelbaar opgeleide ouders geven vaker alcohol aan hun kind dan hoogopgeleide ouders. “Een zorgelijke ontwikkeling,” zegt onderzoeker Marieke Rombouts. “Want jongeren kunnen hierdoor meer en vaker gaan drinken.” Meer preventiemateriaal en voorlichting voor deze ouders zijn dus wenselijk.

Jongeren zijn gemiddeld 14,8 jaar als ze voor de eerste keer alcohol krijgen van hun ouders. “Het is belangrijk dat ouders weten dat ‘leren drinken’ in het bijzijn van een volwassene geen goed idee is,” aldus Marieke Rombouts. “Hiermee leert een kind dat alcohol drinken normaal is en kan een kind meer of vaker gaan drinken.”

Alcohol in het nieuws

Alcohol en opvoeding: in de stad wordt er anders over gedacht dan in een dorp of op het platteland

Jongeren uit landelijke gebieden (zoals dorpen of het platteland) drinken meer alcohol dan jongeren uit stedelijke gebieden. Bij roken zijn de verschillen kleiner.

Hebben ouders uit een dorp of platteland andere opvoedstrategieën over roken en alcohol dan ouders uit de stad? Onderzoek van het Trimbos-instituut laat zien dat ouders die in de stad wonen vaker strenge regels1 hebben over alcohol drinken dan ouders uit een dorp of platteland (74% vs. 67%). Ook hebben ouders uit de stad meer vertrouwen in hun opvoeding als het gaat om niet drinken.

De mate van alcoholgebruik blijkt niet samen te hangen met een ongunstig ziekteverloop bij mensen met depressie

In tegenstelling tot de verwachting hadden matige en overmatige drinkers na drie jaar een vergelijkbaar risico op een langdurige depressie, als lichte drinkers. Zo blijkt uit een nieuw onderzoek van ggz-instelling Arkin in samenwerking met het Trimbos instituut.

Schade door alcoholgebruik nog altijd onderschat

Slechts vier op de tien Nederlanders (37%) weten dat (overmatig) alcoholgebruik het risico op kanker vergroot. Ook weten veel mensen niet dat er (hoge) maatschappelijke kosten door alcohol zijn voor de zorg, het onderwijs, werkgevers en voor politie en justitie. Positief is dat vrijwel alle volwassenen weten dat alcoholgebruik schadelijk is voor de hersenontwikkeling van jongeren. Toch denken vier op de tien ouders onterecht dat hun kind beter met alcohol leert omgaan, als je ze thuis laat wennen aan alcohol.

Waarom is alcohol slecht voor je gezondheid?

Alcohol is voor het lichaam een giftige stof. Uw lever zorgt ervoor dat deze schadelijke stof wordt afgebroken. Dit is een lang proces.

Eén glas alcohol wordt afgebroken in één tot anderhalf uur. Wanneer u teveel alcohol drinkt, wordt de afbreekfunctie van de lever verstoord. Uiteindelijk stopt uw lever dan met werken.

Ook remt alcohol de vetverbranding, waardoor u extra buikvet krijgt.

Andere effecten op je gezondheid

Alcohol drinken verhoogt ook het risico op een aantal ziekten en klachten, onder andere:

• verschillende vormen van kanker,
  
• hart- en vaatziekten,
  
• een beroerte,
  
• kans op tumoren,
  
• ziekten van uw lever,
  
• hersenschade,
  
• longaandoeningen,
  
• de ziekte van Alzheimer,
  
• diabetes type 2,
  
• delen van uw lichaam die minder goed gaan werken, bijvoorbeeld uw hersenen, lever, slokdarm, hart en alvleesklier,
  
• oprispingen en brandend maagzuur,
  
• diarree,
  
• overgewicht (of juist afvallen).

Als je in een korte tijd teveel drinkt (20 tot 25 glazen) kun je bewusteloos raken en ook ademhalingsproblemen krijgen. In het ergste geval kun je zelfs een hartstilstand krijgen. Mannen kunnen zelfs minder vruchtbaar worden. Verder is alcohol ook een belangrijke oorzaak van sociale problemen en psychische klachten. Denk dan aan:

• depressie,
  
• stress,
  
• angstklachten,
  
• slaapproblemen.

Wat is het gevaar van alcohol bij ouderen?

Alcoholgebruik komt veel voor onder ouderen in Nederland: ongeveer 80% drinkt alcohol waarvan de helft licht drinkt; zij drinken maximaal 8 glazen alcohol per week. Tussen de 6% en 13% van de 65-plussers drinkt overmatig; meer dan 21 glazen voor mannen en 14 glazen voor vrouwen per week (4). Terwijl het alcoholgebruik bij ouderen doorgaans afneemt, neemt het bij overmatige drinkers juist toe naarmate zij ouder worden (5).

Ouderen verdragen alcohol over het algemeen slechter. Ouderen hebben minder lichaamsvocht en vaak een relatieve toename van lichaamsvet. Daarnaast werken lever en nieren minder efficiënt.

Hierdoor wordt alcohol minder snel afgebroken en stijgt het alcoholpercentage in het bloed. Het (negatieve) effect van een glas alcohol (bier, wijn of sterke drank) is daarmee veel groter dan op jongere leeftijd.

Het gebruik van alcohol geeft extra risico op valongelukken.

Jongeren en alcohol

Jongeren nemen sneller beslissingen zonder daarover na te denken. Dat komt omdat de prefrontale cortex pas bij een leeftijd van 21 volledig is ontwikkeld. De prefrontale cortex reguleert remt de impulsen af. Daardoor kan een glas alcohol zorgen voor “nog” roekelozer gedrag. Denk aan onveilige seks, agressief gedrag of ongelukken in het verkeer.

Jongeren hebben bij het drinken van een gelijk aantal glazen alcohol een hoger alcoholpromillage dan volwassenen, omdat zij kleiner en lichter zijn en minder lichaamsvocht hebben waarover de alcohol zich verdeelt.

Gezondheidsproblemen kunnen ook voorkomen omdat bij veel drinken het hart, de lever en de maag beschadigd kunnen raken.

Jongeren die op vroege leeftijd drinken, lopen op latere leeftijd een risico op het ontwikkelen van een alcoholprobleem. Een verklaring hiervoor kan zijn dat door op jonge leeftijd alcohol te drinken de hersenen extra gevoelig worden voor de belonende werking van alcohol.

Ontwikkeling van het puberbrein

Ook op de lange termijn richt alcohol schade aan in de hersenen. Onderzoek laat zien dat alcohol zorgt voor een versnelde afname van de grijze stof. Deze afname is vooral te zien in de rationele hersengebieden. Ook is er een afname in witte stof (de verbindingen tussen hersencellen).

Er kan gesteld worden dat overmatig gebruik van alcohol op jonge leeftijd dus dommer maakt maar er is nog verder onderzoek nodig om deze bewering te staven.

Wanneer ben je verslaafd aan alcohol?

Discussieer met elkaar over deze vraag en geef ieder zijn eigen antwoord!

Verslaafd?

Een risico van regelmatig alcohol drinken is verslaving. Bij verslaving is ‘willen’
drinken veranderd in ‘moeten’ drinken. Een ander woord voor verslaving is
‘afhankelijkheid’. Afhankelijkheid kun je opdelen in geestelijke en lichamelijke
afhankelijkheid.

Je bent verslaafd aan alcohol als je de controle over alcohol drinken kwijt bent.
Je blijft drinken ondanks de problemen die het geeft. Bijvoorbeeld problemen
met de gezondheid, met werk of ruzies met vrienden en familie. Je kunt niet meer zonder drank. Daarom noemen experts verslaving ook wel afhankelijkheid.

Het staat niet vast bij hoeveel glazen alcohol per dag iemand een verslaving heeft. Je hoeft zelfs niet ieder dag alcohol te drinken om toch verslaafd te zijn. Alcohol drinken wordt een verslaving als je door het drinken allerlei problemen krijgt en toch niet stopt. Het is vaak wel zo dat hoe meer iemand drinkt, hoe erger de verslaving is en hoe groter de problemen zijn.

Kenmerken van een verslaving

Hieronder staat een lijst met kenmerken van verslaving. Herken je twee of drie
punten van de lijst? Dan gaat het waarschijnlijk om een lichte alcoholverslaving.
Als je zes of meer van de punten herkent, dan gaat het om een ernstige
alcoholverslaving.

1. Je drinkt meer of vaker dan je eigenlijk wilt. 
   
2. Je wilt wel stoppen, maar het lukt steeds niet. 
   
3. Je bent veel tijd kwijt aan het kopen van alcohol, het drinken zelf en aan de katers. 
   
4. Je verlangt steeds naar alcohol. 
   
5. Doordat je steeds drinkt, lukt het niet om de dingen te doen die je zou moeten doen. Bijvoorbeeld op school, werk of in je gezin.  
   
6. Je gaat door met drinken, ook al geeft het problemen met anderen.  
   
7. Je doet door het drinken niets of veel minder aan sociale dingen, je beroep of je hobby’s.  
   
8. Je drinkt in situaties waarin het gevaarlijk kan zijn. Bijvoorbeeld in het verkeer.  
   
9. Je blijft drinken, ook al weet je dat het lichamelijke of psychische problemen bij je geeft. Of die problemen erger maakt.  
   
10. Je hebt steeds meer alcohol nodig om het gevoel te krijgen dat je wilt. 
    
11. Je hebt last van ontwenningsverschijnselen als je niet drinkt. Je voelt je bijvoorbeeld trillerig, onrustig en somber. Je drinkt om van de ontwenningsverschijnselen af te komen. 

Gastspreker verslaving om 12:15

Alcohol en mensen met een LVB

Mensen met een verstandelijke beperking, met name LVB, lopen door hun beperking een verhoogd risico op problematisch gebruik wanneer zij eenmaal kennis hebben gemaakt met middelen.

Zij zijn minder in staat om ‘nee’ te zeggen tegen gebruik en minder in staat om maat te houden. Daarnaast gebruiken zij vaak om niet sociaal buitengesloten te worden en om psychische klachten te onderdrukken.

Voor jongeren en volwassenen met LVB is het missen van kennis en inzicht in het effect van alcohol een risicofactor.

Mogelijke signalen zijn onder andere:

• lichamelijke signalen (vaker vallen; verandering in gewicht);
  
• psychologische signalen (concentratieproblemen; vermindering van plezier of belangstelling in alledaagse activiteiten);
  
• sociaal-maatschappelijke signalen (verminderde presentaties, verlies van vrienden of verandering van vriendenkring;
  
• nalatigheid met afspraken en nakomen van verplichtingen die in eerste instantie belangrijk leken voor de patiënt).
  

Kijk op de ELO onder Whitepapers voor de folder als je meer wilt weten!

Hoeveel glazen alcohol mag je per dag drinken?

05

Richtlijnen alcoholgebruik

Het advies van de Gezondheidsraad is om geen alcohol te drinken, of in ieder geval niet meer dan 1 glas per dag.

Voor mannen en vrouwen geldt hetzelfde advies.

Hoeveel alcohol zit er dan in een glas?

In horeca gelegenheden wordt de grootte van het glas aangepast aan het alcoholpercentage. Hoe sterker de drank, hoe kleiner het glas. Gebruik je thuis een glas dat speciaal is gemaakt voor die drank, dan krijg je ongeveer 10 gram alcohol binnen.

Het alcoholpromillage staat voor de hoeveelheid alcohol in je bloed. 1 glas met 10 gram alcohol geeft voor een man een promillage van 0,2 en voor een vrouw 0,3.

Hoeveel mag je drinken voordat je niet meer mag deelnemen aan het verkeer?

0,5 promillage

Soms stiekem toch meer alcohol binnenkrijgen

Soms gebruik je alcohol in gerechten en krijg je stiekem toch nog flink wat alcohol binnen.

• Stoofpotje: Na 2 uur stoven is meer dan 90% van de alcohol verdwenen

• Na 15 minuten verhitten van een gerecht met alcohol is nog 40% aanwezig

• Bij flamberen blijft 75% van de alcohol aanwezig

• Bij sauzen vervliegt ongeveer 10% tot 20% van de alcohol

Thema Roken

Volgende keer

Coaching op eindproduct

Hoofdstuk

Blanco tekst

Twee panelen

Foto links