les 22 poëzie-analyse les 6

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

 poëzieanalyse les 6

Pak vast:
- pen en papier
- poëzieboekjes

Deze les

- samen herhalingsopdrachten theorie (pen en papier!)
        - beeldspraak
        - stijlfiguren
        - dichtvormen

- daarna zelf oefenen met gedichten analyseren

Pak vast:
- pen en papier
- poëzieboekjes

Deze les

- samen herhalingsopdrachten theorie (pen en papier!)

- daarna zelf oefenen met gedichten analyseren

Pak vast:
- pen en papier
- poëzieboekjes

Noteer de beeldspraak. Kies uit: vergelijking met als, vergelijking zonder als, metafoor, personificatie, metonymia.

1. Ik vind dat je minderjarigen een beetje uit de wind moet houden.
   
2. Ik schrijf mijn gedachten even snel op een geeltje.
   
3. Duitsland heeft vorige week een nieuw belastingstelsel ingevoerd.
   
4. Het papier wacht geduldig op mijn nieuwe roman.
   
5. Ik verslind de nieuwe afleveringen van mijn lievelingsserie.
   
6. Ik ben niet bang voor dieven, want van een kale kip kun je niet plukken.
   
7. Mijn buurvrouw is echt een heks: ze is altijd aan het schreeuwen.
   
8. Het is heerlijk zitten op het pluche.
   

Noteer de beeldspraak. Kies uit: vergelijking met als, vergelijking zonder als, metafoor, personificatie, metonymia.

1. Ik vind dat je minderjarigen een beetje uit de wind moet houden.
   
2. Ik schrijf mijn gedachten even snel op een geeltje.
   
3. Duitsland heeft vorige week een nieuw belastingstelsel ingevoerd.
   
4. Het papier wacht geduldig op mijn nieuwe roman.
   
5. Ik verslind de nieuwe afleveringen van mijn lievelingsserie.
   
6. Ik ben niet bang voor dieven, want van een kale kip kun je niet plukken.
   
7. Mijn buurvrouw is echt een heks: ze is altijd aan het schreeuwen.
   
8. Het is heerlijk zitten op het pluche.
   

1. metafoor
2. metonymia
3. metonymia
4. personificatie
5.  metafoor
6. metafoor
7. vergelijking
8. metonymia

Noteer het stijlfiguur Kies uit: hyperbool, understatement, paradox, antithese, repetitio, woordspeling, eufemisme.

1. Vivaldi kon best een grappig deuntje componeren.
2. Hebben jullie al gepraat over de bloemetjes en de bijtjes?
   
3. Staat er een olifant op het toneel. Wat denk je? Toneelstuk.
   
4. Slapen, slapen, slapen… jij doet niets anders meer!
   
5. De enige constante in het leven, is dat alles weer verandert.
   
6. Waar bleef je nou? Ik zit al een eeuw op je te wachten!
   
7. Mijn broertje en ik zijn als dag en nacht.
   
8. Laten we het erop houden dat mijn vader een uniek karakter heeft.
   

Noteer het stijlfiguur Kies uit: hyperbool, understatement, paradox, antithese, repetitio, woordspeling, eufemisme.

1. Vivaldi kon best een grappig deuntje componeren.
2. Hebben jullie al gepraat over de bloemetjes en de bijtjes?
   
3. Staat er een olifant op het toneel. Wat denk je? Toneelstuk.
   
4. Slapen, slapen, slapen… jij doet niets anders meer!
   
5. De enige constante in het leven, is dat alles weer verandert.
   
6. Waar bleef je nou? Ik zit al een eeuw op je te wachten!
   
7. Mijn broertje en ik zijn als dag en nacht.
   
8. Laten we het erop houden dat mijn vader een uniek karakter heeft.
   

1. understatement
2. eufemisme
3. woordspeling
4. repetitio
5. paradox
6. hyperbool
7. antithese
8. understatement

Dichtvormen

Er zijn vrije gedichten, maar ook vaste dichtvormen.

Op vieze Anna

Hier ligt nu Anna Hinkepoot

in de armen van de dood.

Verrukt dat ze eind’lijk slapen kan

in de armen van een man.

John O’Mill

Hoe heet dit soort gedicht ook alweer?

Op vieze Anna

Hier ligt nu Anna Hinkepoot

in de armen van de dood.

Verrukt dat ze eind’lijk slapen kan

in de armen van een man.

John O’Mill

Hoe heet dit soort gedicht ook alweer?

De limerick

- Kort: maar vijf regels

- Gebruik van humor

- De eerste regel eindigt vaak op een plaats en/of introduceert een naam

- Zie het als een chique mop!

Zwart-wit - Rikkert Zuiderveld - 12-12-2022

Ik heb een wit gezicht. Ik ben de clown,

geschminkt om vrolijkheden rond te strooien.

In feite loop ik maar wat aan te klooien,

ik struikel en ik val, ik voel me down.

Ik verf mijn huid. Men noemt mij zwarte Piet,

de kindervriend die strooit met luchtigheden,

tot ik de zwaarte voel van het verleden.

Wat zal ik doen? Deert oude pijn mij niet?

Kan ik mijn twee gezichten laten ruilen?

Misschien is het maar beter om te huilen,

de tranen langs mijn wangen laten gaan,

te wassen wat mij dreigde te vervuilen,

met niets meer om mij achter te verschuilen.

Ontroerd, ontdekt, ontmaskerd en ontdaan.

Hoe heet dit soort gedicht ook alweer?

Zwart-wit - Rikkert Zuiderveld - 12-12-2022

Ik heb een wit gezicht. Ik ben de clown,

geschminkt om vrolijkheden rond te strooien.

In feite loop ik maar wat aan te klooien,

ik struikel en ik val, ik voel me down.

Ik verf mijn huid. Men noemt mij zwarte Piet,

de kindervriend die strooit met luchtigheden,

tot ik de zwaarte voel van het verleden.

Wat zal ik doen? Deert oude pijn mij niet?

Kan ik mijn twee gezichten laten ruilen?

Misschien is het maar beter om te huilen,

de tranen langs mijn wangen laten gaan,

te wassen wat mij dreigde te vervuilen,

met niets meer om mij achter te verschuilen.

Ontroerd, ontdekt, ontmaskerd en ontdaan.

Hoe heet dit soort gedicht ook alweer?

Sonnet
- eindrijm / vast rijmschema
- octaaf + sextet
- wending

Oeroude vijver,

een kikvors die erin springt:

geluid van water.

Matzuo Basho

Hoe heet dit soort gedicht ook alweer?

Oeroude vijver,

een kikvors die erin springt:

geluid van water.

Matzuo Basho

Hoe heet dit soort gedicht ook alweer?

De haiku

- Oorsprong in Japan

- Zeventien lettergrepen

- Heeft vaak te maken met de natuur

- Diepere betekenis

Hoe heet dit soort gedicht ook alweer?

1
Wilhelmus van Nassouwe

ben ik, van Duitsen bloed,

den vaderland getrouwe

blijf ik tot in den dood.

Een Prinse van Oranje

ben ik, vrij, onverveerd,

den Koning van Hispanje

heb ik altijd geëerd.

2
In Godes vrees te leven

heb ik altijd betracht,

daarom ben ik verdreven,

om land, om luid gebracht.

Maar God zal mij regeren

als een goed instrument,

dat ik zal wederkeren

in mijnen regiment.

3
Lijdt u, mijn onderzaten

die oprecht zijt van aard,

God zal u niet verlaten,

al zijt gij nu bezwaard.

Die vroom begeert te leven,

bidt God nacht ende dag,

dat Hij mij kracht zal geven,

dat ik u helpen mag.
4

Lijf ende goed tezamen

heb ik u niet verschoond,

mijn broeders, hoog van namen

hebben 't u ook vertoond

Graaf Adolf is gebleven

in Friesland in den slag,

zijn ziel in 't eeuwig leven

verwacht den jongsten dag.
5

Edel en hooggeboren,

van keizerlijken stam,

een vorst des rijks verkoren,

als een vroom christenman,

voor Godes woord geprezen,

heb ik, vrij onversaagd,

als een held zonder vrezen

mijn edel bloed gewaagd.

6
Mijn schild ende betrouwen

zijt Gij, o God mijn Heer,

op U zo wil ik bouwen,

Verlaat mij nimmermeer.

Dat ik doch vroom mag blijven,

uw dienaar t'aller stond,

de tirannie verdrijven

die mij mijn hart doorwondt.

Hoe heet dit soort gedicht ook alweer?

Naamdicht / Acrostichon

De beginletters van elke regel of strofe vormen een naam (of soms een ander woord)

1
Wilhelmus van Nassouwe

ben ik, van Duitsen bloed,

den vaderland getrouwe

blijf ik tot in den dood.

Een Prinse van Oranje

ben ik, vrij, onverveerd,

den Koning van Hispanje

heb ik altijd geëerd.

2
In Godes vrees te leven

heb ik altijd betracht,

daarom ben ik verdreven,

om land, om luid gebracht.

Maar God zal mij regeren

als een goed instrument,

dat ik zal wederkeren

in mijnen regiment.

3
Lijdt u, mijn onderzaten

die oprecht zijt van aard,

God zal u niet verlaten,

al zijt gij nu bezwaard.

Die vroom begeert te leven,

bidt God nacht ende dag,

dat Hij mij kracht zal geven,

dat ik u helpen mag.
4

Lijf ende goed tezamen

heb ik u niet verschoond,

mijn broeders, hoog van namen

hebben 't u ook vertoond

Graaf Adolf is gebleven

in Friesland in den slag,

zijn ziel in 't eeuwig leven

verwacht den jongsten dag.
5

Edel en hooggeboren,

van keizerlijken stam,

een vorst des rijks verkoren,

als een vroom christenman,

voor Godes woord geprezen,

heb ik, vrij onversaagd,

als een held zonder vrezen

mijn edel bloed gewaagd.

6
Mijn schild ende betrouwen

zijt Gij, o God mijn Heer,

op U zo wil ik bouwen,

Verlaat mij nimmermeer.

Dat ik doch vroom mag blijven,

uw dienaar t'aller stond,

de tirannie verdrijven

die mij mijn hart doorwondt.

Hoe heet dit soort gedicht ook alweer?

Hoe heet dit soort gedicht ook alweer?

Visuele poëzie

- De schrijfwijze of typografie (= hoe iets is afgedrukt) sluit aan bij de inhoud van het gedicht

- Vaak een bijzondere vorm

Denkend aan Holland...

- Herinnering aan Holland - 1936

- Hendrik Marsman 1899-1940
- Schip getorpedeerd. 
                           Frankrijk > Engeland

- 1999: gedicht van de eeuw

DENKEND AAN NEESKENS

Denkend aan Neeskens 

zie ik benen als lieren 

traag door oneindig 

grasland gaan, 

bundels oneindig 

zwellende spieren 

als rode pluimen 

in zijn armen staan, 

en in de geweldige 

ruimte daarachter 

zijn tegenstanders 

verspreid op het land: 

halflinies, spitsen

Hoe heet dit soort gedicht ook alweer?

geknotte stoppers,

kermend en kronkelend

in vers verband.

Zijn adem gaat zwaar

en zijn grommende vloek wordt

in Fadroncs troostende

armen gesmoord,

maar in heel de wereld

wordt het blonde gevaarte

met zijn eeuwige dampen

gevreesd en gehoord.

Geschreven door Michel v.d. Plas

DENKEND AAN NEESKENS

Denkend aan Neeskens 

zie ik benen als lieren 

traag door oneindig 

grasland gaan, 

bundels oneindig 

zwellende spieren 

als rode pluimen 

in zijn armen staan, 

en in de geweldige 

ruimte daarachter 

zijn tegenstanders 

verspreid op het land: 

halflinies, spitsen

Hoe heet dit soort gedicht ook alweer?

geknotte stoppers,

kermend en kronkelend

in vers verband.

Zijn adem gaat zwaar

en zijn grommende vloek wordt

in Fadroncs troostende

armen gesmoord,

maar in heel de wereld

wordt het blonde gevaarte

met zijn eeuwige dampen

gevreesd en gehoord.

Geschreven door Michel v.d. Plas

Pastiche / parodie

Een een (spottende) nabootsing van een literair werk. 

Vaak wordt de oorspronkelijke tekst qua inhoud en stijl in het begin nauwgezet gevolgd; later voegt degene die de parodie maakt, er woorden aan toe, vervangt hij er enkele of laat hij er enkele weg.

De laatste brief

Bertus Aafjes (1914-1993)

Maak de opdracht bij dit gedicht op blz. 4 van het opdrachtenboekje.

Het gedicht staat in de bloemlezing blz. 3.

Let op: dinsdag 22 oktober deadline handelingsdeel 1. 

De laatste brief

Bertus Aafjes (1914-1993)

Maak de opdracht bij dit gedicht op blz. 4 van het opdrachtenboekje.

Het gedicht staat in de bloemlezing blz. 3.
We kijken deze zo na.

Klaar? Maak ook de opdracht bij het gedicht 'Werkster'. (huiswerk voor vrijdag)
(opdr. boekje p. 4, bloemlezing p. 2)

(frik= een 'bekrompen schoolmeester')

Nakijken opdracht bij De laatste brief

1. abba baba ccd eed: omarmend – gekruist – combi van gepaard met omarmend
2. -viel – vogel – vogel – ver – van-
   -was – warme – werd – wakker – want – werd – weet – wat
3. - a-klank: was – warme – wakker – want – gras – wat – dat – van
   - e-klank: ver – hem – En – werd – het (+ ie-klank en oo-klank)
4. Er viel een vogel die gaan vogel was (= granaat of kogel)
   
5. - Bevrijdde zich het laatste wat hij schreef (= brief aan geliefde)
   - Kanonnen bulderen goedmoedig
6. tegenstelling tussen droom een werkelijkheid
   tegenstelling tussen oorlog en vrede
7. De wending zit in de laatste strofe, let op het woordje ‘Maar’. De brief bevrijdt zich, terwijl de oorlog juist op een vreselijke manier is begonnen.