klas 4 H6 alinea's en verbanden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

4 havo - 4 maart

Even herhalen: tekststructuren

instructie en oefenen H6 : alinea's en verbanden

lezen

Alinea's 

Elke tekst is opgebouwd uit alinea's. 

Een goede alinea bevat één hoofdgedachte  

die in één zin geformuleerd is: de kernzin.  

alinea's

Deze kernzin staat vaak aan het begin of het eind van een alinea.

verbanden en signaalwoorden 

Een tekst is begrijpelijk en prettig om te lezen of om naar te luisteren wanneer de verbanden tussen de zinnen en de deelonderwerpen duidelijk worden aangegeven. 

Je kunt op die manier de structuur van de tekst herkennen. Verbanden worden meestal gemarkeerd met signaalwoorden. 

Kijk op blz. 65 in je handboek voor de soorten verbanden en de bijbehorende signaalwoorden

opsomming

tijd

reden, oorzaak gevolg

voorwaarde

tegenstelling

vergelijking

omschrijving

voorbeeld

verduidelijking

doel-middel

conclusie

samenvatting

De bijbehorende signaalwoorden vind je op blz. 65

Welk verband geven de volgende signaalwoorden aan?
Zoals, net (zo) ... als, evenals, ... dan, alsof

1. toelichting
2. doel-middel
3. vergelijking
4. reden-oorzaak-gevolg

Welk verband geven de volgende signaalwoorden aan?
Zo, bijvoorbeeld, zoals, neem nou, : (dubbele punt).

1. voorbeeld
2. Doel-middel
3. Vergelijking
4. reden -oorzaak-gevolg

Welk verband geven de volgende signaalwoorden aan?
Om te ..., met de bedoeling ..., opdat, zodat, daarvoor, waarvoor, voor, door ... te.

1. voorbeeld
2. Doel-middel
3. Vergelijking
4. reden-oorzaak-gevolg

Welk verband geven de volgende signaalwoorden aan?
Doordat, daardoor, als gevolg van, het gevolg is, het komt door, waardoor, zodat.

1. voorbeeld
2. Doel-middel
3. Vergelijking
4. reden-oorzaak-gevolg

Ik wil graag bruin worden, daarom ga ik in de zon zitten.
Welk verband herken je hier?

1. conclusie
2. reden -oorzaak- gevolg
3. samenvatting
4. tijd

Ik wil graag bruin worden, daarom ga ik in de zon zitten.
Welk signaalwoord zie je?

1. daarom
2. zitten
3. wil
4. ga

Naast dat we afstand moeten houden, moeten veel van ons ook nog binnen blijven.

Welk verband herken je hier?

1. conclusie
2. doel-middel
3. opsomming
4. tijd

Naast dat we afstand moeten houden, moeten veel van ons ook nog binnen blijven.

Welk signaalwoord zie je?

1. binnen
2. moeten
3. blijven
4. ook

Buiten is het ijskoud, toch is het hier binnen lekker warm.

Welk verband herken je hier?

1. samenvatting
2. doel-middel
3. opsomming
4. tegenstelling

Buiten is het ijskoud, toch is het hier binnen lekker warm.

Welk signaalwoord zie je?

1. koel
2. lekker
3. toch
4. is

Kortom, blijf binnen en was je handen regelmatig.

Welk verband herken je hier?

Net zoals China, kent ook Noord-Korea delen die in lockdown zijn.
Welk verband herken je hier?

Opsomming

1. Hoewel hij arm is, leidt hij een heel gelukkig leven.
2. We hebben Jan de Ried aangenomen vanwege zijn kennis van de markt. Daarnaast heeft hij ruime ervaring als leidinggevende.
3. De stichting Wakker Dier komt op voor de dieren. Door middel van reclamespotjes op de televisie vraagt die club aandacht voor het ellendige leven van kippen en varkens in de bio-industrie.
4. Als je nu eerst je huiswerk afmaakt, gaan we straks naar de film.

Tegenstelling

1. Ik ben van mening dat we met dit product moeten stoppen, maar daar denkt mijn zakenpartner anders over.
2. Als ik naar school ga moet ik eerst met de metro naar Zuid, dan met de bus naar Hoofddorp en dan nog een stukje fietsen.
3. Om te beginnen vind ik dit boek erg vervelend om te lezen. Verder zou ik graag een ander thema willen kiezen.
4. Mijn moeder maakt graag Italiaanse gerechten zoals pasta en pizza.

tijd

1. Door een hevige sneeuwbui was de helft van de weg ingestort.
2. Het is goed dat de Europese landen een verbod op zeehondenbont hebben ingevoerd, omdat de zeehondenjacht in Canada maar blijft doorgaan.
3. Mijn vrije tijd gebruik ik voor leuke dingen. In de eerste plaats sport ik graag. Verder houd ik van televisiekijken. Ook vind ik het heerlijk om een spannend boek te lezen.
4. We begonnen met een handjevol mensen. Daarna meldden zich een aantal vrijwilligers. Nu is ons gebouw al te klein.

reden-oorzaak-gevolg

1. Mijn oom kwam in een lange file terecht. Daardoor kwam hij te laat op zijn werk en miste hij een belangrijke afspraak.
2. Het lijkt me niet verstandig die cd nieuw te kopen.Je zou bijvoorbeeld eens op Marktplaats kunnen kijken, waar ontzettend veel cd’s voor heel lage prijzen worden aangeboden.
3. Evert is een ontzettend avontuurlijke vent. Zijn vriend daarentegen is een enorme huismus die er geen behoefte aan heeft bijzondere dingen te beleven.
4. Jeremy wilde niet naar de dierentuin, Jorrit wilde niet naar het bos en Anke wilde niet naar het strand. Kortom, we konden het niet eens worden over wat we gingen doen.

voorbeeld

1. Voor een voetbalwedstrijd heb je goede conditie nodig, daarom train ik iedere week twee keer.
2. De recensent van Kidsweek vindt dit een prachtig boek. Maar in de Jeugdboekengids lees ik een heel negatieve bespreking. De meningen zijn dus nogal verdeeld.
3. De jongens in mijn klas leggen de lat niet al te hoog. Neem bijvoorbeeld Lex. Hij gaat altijd voor een 5,5.
4. Het heeft de afgelopen winter nauwelijks gevroren. Hierdoor zijn er dit voorjaar erg veel insecten.

voorwaarde

1. Steeds meer mensen uit Barendrecht gaan tijdens de ochtendspits niet meer met de auto Rotterdam in. Dit komt doordat de nieuwe sneltram je in een kwartiertje probleemloos naar het centrum van de stad brengt.
2. Als jij alles voor mij inpakt, koop ik iets lekkers voor onderweg.
3. Het heeft de afgelopen winter nauwelijks gevroren. Hierdoor zijn er dit voorjaar erg veel insecten.
4. In Nederland zijn de snelwegen overvol. Hetzelfde zie je in alle landen van West-Europa.

Vergelijking

1. Kortom, al is er heel wat aan te merken op de geloofwaardigheid van het verhaal, de manier waarop de personages zijn neergezet en de speciale effecten, toch zullen veel kijkers van deze bijzondere film kunnen genieten.
2. Ik heb besloten meer aan sport te gaan doen, omdat ik me de laatste tijd slap en futloos voel.
3. Als het morgen mooi weer is, gaan we naar het strand.
4. Net als in Amerika gaan ook in Europa steeds meer mensen naar fastfoodketens.

reden, oorzaak, gevolg

1. Als je in de zomer weer met je vrienden op vakantie wilt gaan, heb je veel geld nodig. Je moet dus gaan werken.
2. Als je nu eerst je huiswerk afmaakt, gaan we straks naar de film.
3. Omdat het klimaat snel verandert, gaat het waterschap de dijken in een hoog tempo ophogen.
4. De jongens in mijn klas leggen de lat niet al te hoog. Neem bijvoorbeeld Lex. Hij gaat altijd voor een 5,5.

doel-middel

1. Mijn buurman volgt een cursus Engels, zodat hij de kans op een internationale carrière vergroot.
2. Ik heb besloten meer aan sport te gaan doen, omdat ik me de laatste tijd slap en futloos voel.
3. Op mijn school zijn de regels dit jaar een stuk strenger geworden. Hetzelfde is gebeurd op de school van mijn zus.
4. Kaartjes voor popconcerten zijn de laatste jaren enorm gestegen. Maar de tickets voor de bioscoop of het theater zijn nauwelijks duurder

samenvatting

1. Je kunt in de spits haast niet meer opschieten in de Randstad. Zo kost het je vaak twee uur om van Den Haag naar Rotterdam te reizen, een afstand die je normaal in twintig minuten aflegt.
2. Als het morgen mooi weer is, gaan we naar het strand.
3. De recensent van Kidsweek vindt dit een prachtig boek. Maar in de Jeugdboekengids lees ik een heel negatieve bespreking. De meningen zijn dus nogal verdeeld.
4. Al met al ben ik zwaar teleurgesteld.

conclusie

1. Het is dus belangrijk om regelmatig het huiswerk te controleren.
2. Op mijn school zijn de regels dit jaar een stuk strenger geworden. Hetzelfde is gebeurd op de school van mijn zus.
3. Kortom, al is er heel wat aan te merken op de geloofwaardigheid van het verhaal, de manier waarop de personages zijn neergezet en de speciale effecten, toch zullen veel kijkers van deze bijzondere film kunnen genieten.
4. We hebben Jan de Ried aangenomen vanwege zijn kennis van de markt. Daarnaast heeft hij ruime ervaring als leidinggevende.

functiewoorden

Een functiewoord kondigt de functie van een alinea aan. De schrijver vertelt je dan letterlijk wat je in de komende alinea kunt verwachten.

Voorbeeld: 

Zodra je in het slot van een tekst het woord 'conclusie' leest, dan is 'conclusie' de functie van de slotalinea.

Functiewoorden

Veel gebruikte functiewoorden zijn:

aanleiding, voorbeeld, afweging, anekdote,

argument, constatering, definitie, gevolg, nuancering, oplossing, verklaring

Vaak geeft de schrijver het functiewoord niet, maar moet je de functie van de alinea zelf bepalen.