5H / herhaling verhaalanalyse LLa M1 en M3 / 2022-2023

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Welkom 5H!

Verhaalanalyse 4H/5H

Overzicht alle verhaalanalytische begrippen (LL A - module 1 blz. 33 t/m 35 en module 3 blz. 109 t/m 114)

• Fictie versus non-fictie
• proza
• Personages: hoofdpersonen, bijfiguren, etc., rond/vlak, held/antiheld, conflictmodel, speaking names
• Betrouwbare/onbetrouwbare verteller
• Tijd: historische tijd, chronologie, fabel (geschiedenis) en sujet, verteltijd en vertelde tijd, versnellen en vertragen, flashforward en flashback, terugblik en vooruitblik

(Betekenis weten/kunnen herkennen/kunnen toelichten hoe dit van toepassing is op jouw boeken)

• Verhaallijn 
  
• Verschillende genres
• Ruimte, symboliek
  
• Thema 
  
• Motieven: leidmotief en verhaalmotief en a
  
• Open en gesloten einde 
  
• Verschillende vertelinstanties/ perspectief
• Focalisatie
• Open plekken en spanning
• Opbouw: omslag, titel, ondertitel, motto, proloog en epiloog, hoofdstukindeling
  

Open plek en spanning

Niet alles vertellen --> vragen over het verhaal = open plek

Vaak is de titel ook een open plek: waarom deze titel en hoe sluit hij aan bij de tekst?

Open plekken in tekst: wisseling van verteller, achterhouden van informatie, gedrag personages, etc. 

Tussen vraag en antwoord bestaat de spanningsboog: jij wil door blijven lezen om achter het antwoord te komen.

Vertelinstanties

Ik-vertelinstantie (vertellend en belevend/ meervoudig)

Personale vertelinstantie (hij/ zij)

Auctoriale vertelinstantie (alwetend)

"De kleine Erik lag, juist op het ogenblik dat dit boekje begint, in het oude bed van grootmoeder Pinksterblom met den troonhemel en de zijden kwasten, en keek over den rand van het blanke laken de schemerige kamer in.”​

“Stefan schoof zijn voetbalplunje naar het midden van de kamer en zette het raam open, want het stonk werkelijk vreselijk: een muffe grondlucht vermengd met zuur zweet. Maar daarom hoefde zijn moeder toch niet zo uit haar dak te gaan, dacht hij. Die kleren zijn na vijf minuten toch weer vuil. Op het veld ruik je dat niet. Bij de meesten staat de schimmel in hun tas, behalve bij Frits en Davie, de heertjes. Keurig gestreken shirtjes en broekjes, gewassen kousen en in het veld lopen ze te krukken. Wat heb je aan die gasten?” ​

​

Ik-vertelinst.

Personaal verte;inst.

Auctoriale vertelinst.

Tijd 

• Historische tijd: in welke tijd het verhaal zich afspeelt 

(te herkennen aan gebeurtenissen, voorwerpen, omgangsvormen, taalgebruik, etc.). 

• Vertelde tijd: tijdsduur die in een verhaal wordt beschreven.

(dag, week, maand, jaar, jaren ... let op een eventuele tijdsprong)

• Verteltijd: tijd die het kost om het verhaal te vertellen

(aantal uren dat je leest of aantal blz. dat je leest)

Chronologie (tijd in het verhaal)

• Chronologische volgorde: een schrijver vertelt het verhaal in de volgorde waarin alles gebeurd is.
• Fabel: alle gebeurtenissen in chronologische volgorde. 
  
• Sujet: de volgorde zoals jij leest in het boek. 

Een verhaal heeft altijd een fabel en een sujet. Bij een chronologisch verhaal vallen fabel en sujet samen. 

Spelen met tijd

• Flashforward: een sprong vooruit in de tijd 
• Flashback: een sprong terug in de tijd
• Functie? De lezer meer duidelijk maken over de hoofdpersoon.

• Een terugblik/vooruitblik is vaak een zinnetje, een flashback/flashforward een langer stukje. 

Technieken

• Tijdversnelling: De schrijver vat een periode in een paar woorden samen. Hij 'versnelt' de tijd. Bijvoorbeeld: "Drie weken later voelde hij zich opeens veel beter". 
• Tijdvertraging: De schrijver kan er ook voor kiezen om een gebeurtenis heel langzaam te vertellen. Langer dan hij in werkelijkheid zou duren. Bijv.: gedachten, handelingen van personages of ruimte heel uitgebreid beschrijven.                  
  

Wat is het verschil tussen verteltijd en vertelde tijd?

1. de verteltijd =de tijd die je nodig hebt om het verhaal te vertellen, vertelde tijd = de tijd die verstrijkt in het verhaal.
2. de vertelde tijd= de tijd die je nodig hebt om het verhaal te vertellen de verteltijd = de tijd die verstrijkt in het verhaal.
3. de verteltijd = de tijd wanneer het verhaal speelt vertelde tijd =het verhaal dat verteld wordt.
4. de vertelde tijd=de tijd wanneer het verhaal speelt verteltijd = de tijd wanneer het verhaal verteld wordt.

Een verhaallijn

Onder een verhaallijn verstaan we alle gebeurtenissen die te maken hebben met het doel dat de hoofdpersoon zich heeft gesteld, of alle gebeurtenissen die samenhangen met het probleem. 

Meerdere verhaallijnen? Soms door meerdere personages, maar bijvoorbeeld ook door een verhaallijn in het verleden en het heden.

(Moeilijk? Lees blz. 111)

Conflictmodel

1. Evenwicht: alles is min of meer normaal 

2. Conflict: het evenwicht wordt verstoord door een gebeurtenis; vaak dwingt deze de hoofdpersoon om uit zijn comfortzone te komen

3. Ontwikkeling: de hoofdpersoon moet reageren, hij komt in actie (al dan niet gewild) en maakt een ontwikkeling door. 

4. Oplossing of nieuw evenwicht: het conflict wordt opgelost/er ontstaat een nieuw evenwicht

Ruimte 

Elementen die in een verhaal de sfeer beïnvloeden noemen we met een literaire term: de ruimte. De schrijver bepaalt de ruimte voor zijn verhaal. Hij bepaalt in welke omgeving en in welke sfeer het verhaal zich afspeelt. Soms vertelt de schrijver helemaal niets over die plaats. Dan heet de ruimte onbepaald.

Je kunt het begrip ruimte ruim opvatten: regenachtig, zonovergoten, duister, de middeleeuwen, op de Noordpool, een lift, een leegstaand flatgebouw, etc.

De ruimte in een verhaal kan veel invloed hebben op hoe je een verhaal begrijpt (interpreteert). 

We behandeln twee soorten ruimte: functionele ruimte, decoratieve ruimte, begeleidende ruimte en contrasterende ruimte.

1. De functionele ruimte: de plaats van de handeling is van groot belang voor het verhaal. De ruimte heeft een functie. Voorbeeld: een horrorverhaal start in de kerkers van een verlaten kasteel, bij volle maan, terwijl het regent en bliksemt. Waarom? 

2. De decoratieve ruimte: de ruimte heeft geen enkel belang in het verhaal. De ruimte is functieloos en is er enkel ter decoratie. De decoratieve ruimte is beschrijvend voor een verhaal.

.

De ruimte is vaak heel belangrijk in een verhaal.

De ruimte versterkt meestal het verhaal. Dat kan op diverse manieren. 

Wat wordt bedoeld met het begrip ruimte?

1. Waar het verhaal zich afspeelt (land, stad)
2. Het noemen van een jaartal
3. Sfeer, weer, geluiden en geuren
4. Plekken waar iets belangrijks gebeurt

Kahoot!