FIG Jaar 2 - Les 4.3 - LHBT+

• Film
• MBO
• Studiejaar 2

LHBT+

LHBT+ (in het Engels LGBT+) geeft een diversiteit aan seksualiteit en genderidentiteit aan. Het verwijst naar iedereen die niet-heteroseksueel of niet-cisgender is.

INTRO

Films met transgenders, mannen die seks hebben of een lesbisch paar met kinderen: het wordt steeds gewoner in de bioscoopzaal. En ze winnen ook steeds vaker prijzen in Hollywood - denk aan de Oscar voor Moonlight in 2018. Maar dat is niet altijd zo geweest. Stereotypes en belachelijk maken van homoseksuelen, queeers, transgenders etc. gebeurde vanaf het begin van film en is nog steeds vaak te zien in films en series. 

Vandaag kijken we naar hoe LHBT+ gerepresenteerd werd en wordt in films. 

Belang representatie 

Mensen hebben behoefte aan zowel representatie in de vorm van spiegels als ramen. 'Spiegels' (rolmodellen, daar waar je jezelf in terugziet/herkent) zijn belangrijk voor een positief zelfbeeld. Voor LHBT+ maar ook voor mensen met een andere culturele achtergrond, mensen met een beperking, etc. Maar er zijn ook ‘ramen’ nodig: je moet leren kijken vanuit een perspectief dat niet dat van jou is. Wanneer mensen zich inleven in iemand die zij eerder zagen als ‘anders’, zullen hun vooroordelen afnemen.

Welke beelden van LHBT+-personages kan jij je herinneren uit films of tv-series? (Dus hoe worden personages vormgegeven in uiterlijk en acteren?)

Waarom hebben de makers voor dit soort beelden gekozen, denk je?

Begin film

In de vroege jaren van Hollywood, van de jaren 1890 tot de jaren dertig, werd homoseksualiteit vaak gepresenteerd als onderwerp van spot. Het archetype van de "sissy" - onnozele en flamboyante "vrouwelijke" mannen, vaak overgevoelig - was in die tijd populair. Vanwege zijn hoge stem en overdreven gedrag kon dit stereotype makkelijk overgaan van het stille filmtijdperk naar de 'talkies' waar de kenmerken kon worden uitvergroot. Lesbiennes werden de eerste decennia van film meetal getoond als  "mannelijke" vrouwen: met een pak aan en een lage stem. 

Hoe wordt het personage Algie in deze film als "sissy" vormgegeven?
(Kleding, make-up, acteren?)

Hays Code

Tijdens de Hays Code / Production Code - van begin jaren ’30 tot eind jaren ’60 - was homoseksualiteit in films verboden. In oudere films tot de jaren '70 zien we dan ook verschillende vormen van homoseksualiteit alleen heel impliciet terugkomen in films. Zoals in Rope (1948) van Hitchcock maar ook andere beroemde Hollywoodfilms als Sunset Boulevard (1950) en Rebel Without a Cause (1955). 

Rope

Twee jonge mannen, Brandon Shaw en Phillip Morgan, plegen een moord en organiseren een etentje om te proosten op een perfecte moord. Reporter Rupert Cadell vindt ze echter verdacht en begint ze te onderzoeken.

Het toneelstuk waarop de film Rope (1948) is gebaseerd, laat Brandon en Phillip expliciet in een homoseksuele relatie zien. Maar de film moest het tijdens de Hays Code subtieler doen. 

Hoe suggereert Hitchcock ondanks het verbod op het tonen van homoseksualiteit toch dat de twee mannen tot elkaar aangetrokken zijn?

Gevaar

Terwijl homo's en lesbiennes in de jaren '70 zichtbaarder werden in de samenleving, was de representatie in films steeds homofobischer. Homoseksuele personages werden vaak afgebeeld als gevaarlijk, gewelddadig, roofzuchtig of suïcidaal, zoals in de films The Children's Hour (1961), The Boys in the Band (1970), Midnight Express (1978) en Cruising (1980). 

Dit blijft een personage/stereotype dat later nog in films te zien is, zoals we ook zagen met de biseksuele moordenares in Basic Instinct (1992) en The Talented Mr Ripley (1999). Soms worden de moorden gedreven door homoseksuele schaamte, zoals de veteraan in American Beauty.

Cruising

In de film Cruising gaat een rechercheur van de politie (gespeeld door Al Pacino) undercover in de ondergrondse homosubcultuur van New York om een seriemoordenaar te vangen die talloze homo's verleidt met SM en vermoordt. Het was de eerste film die de leerscène van NY toont met drugs en seks.

De film kreeg veel protest vanuit de homogemeenschap. 

Waarom denk je dat de homogemeenschap in protest ging tegen deze film?

De LHBT+gemeenschap vond dat de film een vertekend beeld gaf van het homoleven. Het zou impliceren dat de kleine subcultuur van SM vaker voorkwam dan het is, en dat, als homo's 'van' geweld zouden houden, aanvallen op hen op de een of andere manier gerechtvaardigd zouden zijn.

Stereotypes en AIDS

De langzaam groeiende acceptatie van homoseksualiteit in film zette zich voort in de jaren tachtig. Ondanks deze vooruitgang is de industrie echter nog steeds voorzichtig in het uitbeelden van homo-thema's, personages en ervaringen. Personages worden nog steeds getekend door stereotypering.

Een belangrijke thema in relatie tot de homegemeenschap was de opkomst van hiv/aids. De eerste mainstream Hollywood-film over hiv/aids en de impact ervan op de homogemeenschap werd eind jaren 80 uitgebracht, Longtime Companion (1989), enkele jaren later opgevolgd door Philadelphia (1993).

Philadelphia

Philadelphia (1993) gaat over een jonge advocaat uit Philadelphia die besmet is met aids. Wanneer hij plotseling wordt ontslagen, huurt hij een advocaat in om het ontslag aan te vechten.

De film was voor Hollywood een mijlpaal. Hoofdrolspeler Tom Hanks zei: “Mijn personage is eindelijk niet bedreigend. Een homoseksuele man met aids hoeft dus niet eng te zijn.” De film was een hit en Oscarwinnaar, hoewel de homogemeenschap er wel een paar terechte kanttekeningen bij plaatste. Waarom zoenen Tom en Antonio Banderas elkaar niet? En uiteindelijk is het vooral het rechtbankverhaal over een homoseksuele man die doodgaat.

New Queer Cinema

De New Queer Cinema uit de jaren negentig betekende een nieuw tijdperk van onafhankelijke films (indies) met LHBT-personages die open waren over hun seksuele geaardheid of genderidentiteit en meer ronde karakters waren dan enkel een stereotype beeld. De personages waren niet om (uit) te lachen, niet om angst voor te hebben of medelijden mee te hebben, maar toonden een eigen persoonlijkheid, vaak met een niet-tradionele levenswijze. 

De beweging heeft ook een erfenis achtergelaten in de vorm van LHBT+ filmfestivals over de hele wereld.

Doorbraak

Er zijn enkele films die een doorbraak waren voor de representatie van LHBT in film. Zoals Ang Lee's Brokeback Mountain dat een van de eerste grote films met een liefdesverhaal met twee homoseksuele hoofdrollen was. De film zorgde voor een nieuwe kijk op homoseksualiteit in film en in de samenleving. Bovendien was het de eerste grote film die expliciet seks tussen homoseksuelen liet zien (i.t.t. films ervoor die op z'n hoogst een kus van 1 seconde toonden). In 2016 won voor de eerste keer een LHBT-film de Oscar voor beste film, namelijk Moonlight. En Love, Simon (2018) was de eerste film van een grote studio die zich richtte op een LHBT-tiener. 

Brokeback Mountain

Het verhaal van Brokeback Mountain (2005) start in 1963 wanneer de cowboys Ennis en Jack aan de slag gaan als schaapherders. Daar slaat de vonk tussen de twee cowboys over. Het is een gedoemde liefde, want Ennis weet dat in de bewoonde wereld homo’s geen leven hebben. In de jaren daarna blijven de twee, inmiddels met vrouwen getrouwde, mannen elkaar stiekem ontmoeten. Maar voor Jack is een paar one night stands per jaar echt niet genoeg. 

De controversiele film won verscheidene prijzen en was genomineerd voor 8 Oscars.  

Naast dat er seks tussen de mannen wordt getoond was er nog iets bijzonders aan de personages in de film.
Wat is er bijzonder aan de twee hoofdpersonen?

Moonlight

In Moonlight zien we drie fases uit het leven van Chiron, een homoseksuele zwarte jongen die opgroeit in één van de ruigste buurten van Miami. We zien hem als kind, tiener en volwassene worstelen met zijn geaardheid, zijn mannelijkheid en zijn drugsverslaafde moeder. Enig rolmodel in zijn jonge leven is de man die zich uiteindelijk over hem ontfermt: drugsdealer Juan.

Wat is volgens jou bijzonder aan deze film?

Love, Simon

In 2018 was Love, Simon de eerste film van een grote studio die zich richtte op de struggles om een homoseksuele tiener te zijn. Daarbij is de coming-out een belangrijk thema in deze film (maar ook in andere films). 

De ouders zijn heel relaxed wanneer Simon vertelt dat hij op mannen valt. Toch is er nog een stereotype beeld te horen. Wat is dat?

Pessimisme

Maar toch brengen ook deze films het homoleven bijna altijd pessimistisch in beeld. Homo's worden neergezet als verdrietige en verwrongen wezens die verlangens hebben, die onvermijdelijk tot een tragisch einde leiden.  Homoseksuele gevoelens maken volgens de films het leven moeilijk en gelukkige homoseksuele relaties bestaan niet. Dit zien we in Philadelphia, in Brokeback Mountain en in Moonlight. 

Persoonlijke struggle

Hoewel stereotypes (helaas) nog steeds te zien zijn in films en series, zien we in de laatste decennia een genuanceerder beeld van de persoonlijke 'struggle' waarmee - vaak jonge - holebi's mee kampen (zoals Love, Simon). Mooie voorbeelden hiervan zijn Fucking Åmål (1998), La Vie d'Adele (2013) en Call Me By Your Name (2014). Vaak gaat het over de coming out en acceptatie van hun omgeving. Maar soms ook gewoon over de eerste grote liefde. 

La vie d'Adele

La vie d'Adele (ook wel Blue is the warmest color) vertelt over de jonge, volkse Adèle, die  verliefd wordt op de vrijgevochten, blauwharige Emma. Een coming-of-age-film, over de ups-and-downs rondom een eerste liefde. De 3-uur (!) durende film bevat veel seksscènes, bedoeld om de (afnemende) hevigheid van de relatie weer te geven. Maar over de hoeveelheid seks kreeg de film ook behoorlijk wat kritiek zagen we al in de eerdere les Intiem. 

Welk bekend LHBT-evenement is te zien in dit fragment? Op welke manier wordt het gefilmd? En wat is het effect daarvan?

Fucking Åmål

Åmål is een provinciestadje waar nooit iets gebeurt en de jongeren zich te pletter vervelen. De jonge lesbische Agnes voelt zich eenzaam en slaagt er niet in een echte vriendenkring op te bouwen. Ze is in het geheim verliefd op Elin die jongens versierd maar ook niet echt verliefd wordt. Agnes' wereld stort in wanneer uitgerekend Elin haar op haar verjaardagsfeestje vernedert om indruk te kunnen maken op haar oudere zus Jessica. Wanneer Elin spijt betuigt, groeien de twee naar elkaar toe. 

Met welke persoonlijke 'struggle' kampt Elin (het blonde meisje) en hoe wordt dat duidelijk gemaakt in dit fragment?

Call Me By Your Name

In de zomer van 1983 komt de 24-jarige Amerikaanse onderzoeksassistent Oliver naar Italië om professor Perlman bij te staan. En maakt grote indruk op diens zoon Elio, die verliefd wordt op hem. 

In Call me by Your Name maken zowel de film als de personages op geen enkel punt een probleem van de homoseksuele gevoelens die bestaan tussen de personages maar gaat het vooral over de eerste grote liefde meer dan over geaardheid. Het is best verfrissend om van het homoseksuele thema geen hoofdonderwerp te maken. 

NEDERLAND

In Nederland is het ook nog niet goed met de representatie van homoseksualiteit. Er zijn weinig homoseksuele personages in films te zien. En als er dan een homoseksueel personage in een film zit, zoals in Singel 39, dan krijgt de zichzelf als 100 procent homo verklaarde homo een bedscène… met een vrouw, en roept vanaf een voetbaltribune "kuthomo!" naar een speler op het veld. 

Een serie die daar verandering in wilde brengen is Anne+. 

Anne+

ANNE+ is een dramaserie over het (liefdes)leven van Anne, een lesbische twintiger uit Amsterdam. In elke aflevering leren we meer over Anne en haar oude en nieuwe liefdes. Maar ook over haar vrienden, familie en collega’s. De focus per aflevering ligt altijd op Anne “plus” iemand uit haar leven. ANNE+ is een lichtvoetige serie over identiteit, relaties en je plek in de wereld ontdekken. De serie is bedacht en opgezet vanwege het gebrek aan positieve queer representatie in film en televisie. Het team van ANNE+ bestaat overwegend uit vrouwelijke, queer filmmakers.

Trans

Transgenders zijn nog minder terug te zien in films en series, mede doordat ze ook in de maatschappij minder geaccepteerd blijken. Maar in films en vooral series zien we transgenders steeds vaker terug. Net als homoseksuelen is de transgender in het verleden veel bespot en negatief neergezet. De negatieve toon bij transgenders heeft o.a. te maken met het (onterechte) gevoel van 'misleiding'. Vooral in de jaren ’90 toonden films de angst van de heteroman dat hij “misleid" wordt door een transgender en zijn eigen beeld als alfaman in het gevaar kwam. 

Wanneer de genderidentiteit of genderexpressie afwijkt van de verwachtingen die aan iemands sekse worden verbonden, spreken we van transgender. Het is een koepelterm voor travestie, transgenderisme en transseksualiteit en alle andere vormen van gendervariantie. Het betekent niet dat iemand een probleem of een stoornis heeft. 

De transgendergroep is dus een heel brede groep. Het kan gaan om mensen die zich anders kleden dan de maatschappij verwacht - mannelijker of vrouwelijker -, of om mensen die zich mannelijk voelen in een vrouwenlichaam, of andersom, of die zich nu eens mannelijk en dan weer vrouwelijk voelen, of die zich niet in de binaire opdeling herkennen. Sommigen wensen hun lichaam aan te passen, anderen willen toestemming zich anders te kleden en nog anderen willen zich als derde gender erkend weten.

Ligt de genderidentiteit wel in de lijn van het geboortegeslacht, dan spreken we van cisgender: dan voel je je bijvoorbeeld man in je mannenlichaam.

Op welke manier maakt Ace Ventura in dit fragment gebruik van het gevoel van misleiding? En welke reactie hebben de omstanders erop?

De laatste jaren zijn er steeds meer films en vooral series waarin transgender personages te zien zijn met een minder stereotype karakter. 

Girl

In Girl (2018) volgen we de 15-jarige Lara, die het wil maken als ballerina. Samen met haar vader trotseert ze de wereld, maar vooral haar lichaam dat tegenstribbelt, want Lara is geboren als jongen. 

Kijk de volgende scene uit Girl waarin Lara met haar psychologe spreekt over haar transitie. 

Wat vind jij ervan dat dit onderwerp (transgender en transitie) zo intiem en open in de film terugkomt?

Vind jij dat transgender personages gespeeld moeten worden door transgenders of kunnen ze ook gespeeld worden door cisgenders?
Waarom vind je dit?

Wanneer de genderidentiteit in de lijn van het geboortegeslacht ligt, dan spreken we van cisgender: dan voel je je man in je mannenlichaam of vrouw in je vrouwenlichaam. 

Interesse?

Wil je meer over dit onderwerp weten? Kijk de documentaire de documentaireserie Visible: Out On Television (Apple TV) over de representatie van homoseksuelen en Disclosure (Netflix) over representatie van transgenders in films en televisieseries. 

Meld je je nog even bij mij af...?