2. Afbraak en opbouw van het landschap

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

2. Afbraak en opbouw van het landschap

Systeem aarde

Lesdoel

Hoe bepalen exogene krachten het uiterlijk van het aardoppervlak?

Deelvragen

1. Hoe functioneert het systeem aarde?
2. Welke groepen gesteenten zijn er en hoe ontstaan ze?
3. Hoe werkt de hydrologische kringloop?
4. Door welke processen wordt het aardoppervlak afgevlakt?
5. Wat is de invloed van erosie, massabewegingen en sedimentatie op de vorming van het aardoppervlak?

Wat zijn exogene krachten?

2.1 Systeem Aarde

H2 Afbraak en opbouw van het landschap

Domein Aarde

Lesdoel

• Hoe functioneert het systeem aarde?
• Welke groepen gesteenten zijn er en hoe ontstaan ze?
• Hoe werkt de hydrologische kringloop?

Systeem Aarde

Gesteentekringloop

Hydrologische kringloop

Opdrachten

Maak Systeem aarde

Hoofdstuk 2

§ 1

Opdr. 1 t/m 6 en 8

2.2 Exogene processen aan het aardoppervlak

H2 Afbraak en opbouw van het landschap

Systeem Aarde

Lesdoel

• Door welke processen wordt het aardoppervlak afgevlakt?
  

Welke drie exogene processen?

Verwering

Het uit elkaar vallen van gesteente

Welke soorten verwering zijn er?

Proef 1: suikerklontjes

Voor je zie je 3 suikerklontjes. Deze stellen stenen voor. 

1. Schuur twee suikerklontjes langs elkaar. 

Welke vorm van verwering is dit?

2. Wat kan je met het andere suikerklontje doen om de andere vorm van verwering na te bootsen?

Fysische/mechanische verwering

• Insolatie: opwarmen + afkoelen  -> uitzetten + inkrimpen
  

         (alles op aarde zet uit als het warmer wordt en krimpt in als            het kouder wordt)

• Vorstwerking: water in spleten bevriest (zet uit) en ondooit

          (behalve water, die zet uit op het moment van bevriezen.                 Tussen de O en -4 graden celcius)

• Biologisch-fysische werking: boomwortels

Chemische verwering

• H20: gesteentedeeltjes lossen op in water
• CO2: lost op in water -> water wordt zuur
• O2: roesten van bijv. ijzer

Proef 2: Snicker

Jullie krijgen allemaal een hapklare brok snicker. 

1. Doe deze in de je mond en kauw niet. 

2. Wat gebeurt er nu?

3. Welke omstandigheden in je mond zorgen ervoor dat dit gebeurt? 

Verwering

Al het gesteente verweert uiteindelijk tot klei en zand.

Factoren

• Klimaat

• Aard moedergesteente
• Aanwezigheid dekkende bodemlaag
• Tijd

Chemische verwering verloopt sneller als:

- de temperatuur hoog is

- de vochtigheid hoog is

- het gesteente bedekt is

Fysische verwering verloopt sneller als:

- de temperatuur sterkt wisselt

- de temperatuur regelmatig de 0 graden passeert

-het gesteente bloot ligt

Massabeweging

Aardverschuivingen: alle bewegingen van verweringsmateriaal die veroorzaakt zijn door zwaartekracht. 

Soorten:

• Vallend gesteente
• bergstorting
• puinlawine
• modderstroom

Te zien aan: puinhelling

Erosie

Het uit-/afschuren van gesteente tijdens het transport van verweringsmateriaal.

Water, wind of ijs met sedimenten.

Sedimentatie

Het afzetten van verweringsmateriaal.

Bouwt het landschap op. 

Opdrachten

Maak Systeem Aarde

Hoofdstuk 2

§2

Opdr. 1 t/m 9 en 11

2.3 Water, ijs en wind

H2 Afbraak en opbouw van het landschap

Systeem Aarde

Lesdoel

• Wat is de invloed van erosie, massabewegingen en sedimentatie op de vorming van het aardoppervlak?
  

Water

Opdrachten

Maak Systeem aarde

Hoofdstuk 2

§3 water, wind en ijs

Opdr. 1 t/m 7 en 9

IJs

Wind

Opdrachten

Maak Systeem aarde

Hoofdstuk 2

§3 water, wind en ijs

Opdr. 1 t/m 7 en 9