oncologie

• Verzorgende
• MBO
• Studiejaar 4

Oncologie

Wat weet je van kanker?

Kanker

Kanker is een verzamelnaam voor kwaadaardige tumoren en/of celvorming.

Afhankelijk van de plek vanuit waar het groeit heeft het een typering gekregen

Celgroei

Mens is opgebouwd uit cellen, deze cellen delen/vermeerderen zich, erfelijkheid is hierbij een belangrijke factor.

Door invloeden kan deze celdeling ongeremd worden 

1. Benigne = goedaardig
2. Maligne = kwaadaardig (carcinoom/sarcoom)

Verschillende typen/oorsprong

• Sarcoom: kwaadaardig, gaat uit van steunweefsel (bind-, beenweefsel,    kraakbeen)
• Carcinoom: kwaadaardig, gaat uit van dekweefsel/ epitheelcellen (huid        en slijmvliezen)
• Glioom, goed/kwaadaardig, hersencellen
• Hematologische kanker: gaat uit van het bloedcellen
• Melanoom: gaat uit van moedervlekken of het oog
• Lipoom: goedaardig, vetweefsel
• Myoom: goedaardig. spierweefsel
  

Benigne

• cellen tumor lijken op weefsel waaruit het is ontstaan
• langzame groei
• houden zich aan anatomische grenzen
• meestal gemakkelijk te verwijderen
• zaaien niet uit

Maligne

• cellen tumor lijken niet meer op weefsel waaruit het is ontstaan
• groeien vaak snel
• houden zich niet aan anatomische grenzen
• moeilijker te verwijderen door onzichtbare uitlopers
• zaaien vaak uit (Metastasen)

Uitzaaiing

• Uitzaaiing van een tumor heet een metastase.

Metastasen verspreiden zich door het lichaam via:

• lymfebanen (lymfogene metastasen)
• bloedvaten (hematogene metastasen)
• uitzaaien naar vrije buikholte of pleuraholte

Signalen van kanker

• gewichtsverlies, vermoeidheid, slecht uit zien
• veranderingen bij plassen
• verandering ontlasting
• verdikking/knobbel in lichaam
• blijvende heesheid of hoest, bloed ophoesten
• slikklachten
• moedervlekken en huidplekjes die veranderen
• een plekje dat schilfert of bobbeltje op de huid
• vrouw > ongewoon bloedverlies/afscheiding, man> pijn of verandering zaadballen 

Onderzoeken

• anamnese/lichamelijk onderzoek
• bloedonderzoek
• radiologische onderzoek (röntgen/ct/mri/echo)
• nuclaire onderzoek (PETscan/botscan)
• scopie
• biopt afnemen (PA-diagnose)

Behandeling

• Curatief = genezend
• Palliatief = verlichtend
• adjuvant = aanvullend op curatief (bestraling na operatie)
• neo-adjuvant = voorafgaand (aan bijvoorbeeld een operatie)

Behandeling van kanker

Er zijn verschillende behandelingen tegen kanker. 

Een behandeling kan bedoeld zijn om:

• iemand te genezen
  
• iemand langer te laten leven met kanker (soms zelfs nog jaren)
  
• klachten te verminderen of voorkomen
  

Behandeling

• Curatief = genezend
• Palliatief = verlichtend
• adjuvant = aanvullend op curatief (bestraling na operatie)
• neo-adjuvant = voorafgaand (aan bijvoorbeeld een operatie)

Meest voorkomende behandeling

• Operatie
• Chemotherapie (met cytostatica)
• Hormonale therapie
• Radiotherapie (bestraling) in of uitwendig

Chemotherapie

Welke toedieningsvormen zijn er:

• per infuus
• via injectie
• tablet

Wat is chemotherapie

Bij chemotherapie worden er stoffen toegediend die kankercellen doden of de celdeling remmen. Deze stoffen heten cytostatica. Ze verspreiden zich via het bloed door het hele lichaam.

Bijwerkingen chemotherapie

• problemen spijsvertering: misselijkheid/braken/diarree/obstipatie/stomatitis
• dun of uitvallend haar
• vermoeidheid
• beenmergsupressie (tekort bloedcellen en bloedplaatjes)
• invloed op vruchtbaarheid
• huidveranderingen

Palliatieve terminale zorg bij kanker.

Terminale zorg > laatste levensfase

Palliatieve terminale zorg > levensverwachting van ong. 3 mnd

Verlichten van lijden.

Steun bieden aan zorgvrager + naasten

Praktische maatregelen nemen

Zorg voor fysieke, psychosociale en spirituele aspecten

Zorg voor fysieke aspecten

Voorkomen van lichamelijk lijden

Pijn bestrijden

Fentanyl en/of morfine dmv. pleister 

Orale medicatie

Morfine via injectie sc of iv of via pomp

Houding 

Inzet van hulpmiddelen

Zorg voor fysieke aspecten

Jeuk

Jeuk is erger dan pijn

Complicatie van kanker > reactie van immuunsysteem

Voeding

Richten op wensen van de cliënt

Stoppen met voeding / vocht. 

Zorg voor fysieke aspecten

Mondverzorging

Mondslijmvlies droogt uit

Regelmatig bevochtigen

Uitscheiding

Obstipatie door morfine

Incontinentiemateriaal vs. decubitus

Zorg voor fysieke aspecten

Ademhaling

Morfine geeft verlichting

Frisse omgeving, houding, zn zuurstof

Reutelen

Vermoeidheid

Observeren op andere factoren zoals slapeloosheid/angst

Aandachtspunten

• Pijnbestrijding
• ondersteuning bij voeding
• zorg voor en na behandelingen
• ondersteunen bij gevolgen van de behandelingen zoals:
• kleine porties eten/pruik/zachte tandenborstel/prothese
• Bescherming bij uitscheidingsproducten 
• Psychische en sociale ondersteuning

Aandachtspunten cliënt en omgeving

Schoonmaken: Toilet, bed, omgeving

Chemotherapie in urine, ontlasting en braaksel

Bestraling

•  Bestraling is een behandeling die kankercellen vernietigt. 
• De bestraling gebeurd op de plek waar de tumor of uitzaaiingen zitten. 
• De gezonde cellen eromheen worden zo veel mogelijk gespaard.
• Kankercellen kunnen minder goed tegen straling dan gezonde cellen.
• Gezonde cellen die bestraald zijn herstellen zich meestal weer.

Bijwerkingen

• moeheid.
• huidproblemen, zoals roodheid, droogheid, jeuk en opengaande huid.
  
• misselijkheid.
  
• pijn.
  
• haaruitval door bestraling van het hoofd.
  
• heesheid en een droge mond door bestraling van de mond of keel.
  
• slikklachten door bestraling van de slokdarm.
  
• plasklachten door bestraling van de buik.

Wat ga je van deze les vooral onthouden?