Taalwetenschap_2_Meertaligheid

• Nederlands
• HBO
• Studiejaar 4

Joep Jaspars en Wendy Nguyen

Lesdoelen:

• Aan het einde van deze les ken je de 'definitie' van meertaligheid;
• Aan het einde van deze les ken je de voordelen van meertaligheid;
• Aan het einde les van deze les weet je hoe meertaligheid momenteel in het onderwijs wordt aangeboden.

Wat is de definitie van meertaligheid?

Definitie van meertaligheid:

• Iedereen is meertalig: iedereen komt in verschillende contexten terecht en heeft verschillende talen en taalvariëteiten nodig;
• Twee of meer moedertalen;
• In verschillende situaties kan de spreker zich in een of meer talen bedienen.

Geen eenduidige definitie.

Welke gevoelens/gedachtens komen bij jou op als je denkt aan meertaligheid?

Verschillende opvattingen:

• gebrekkig Nederlands;
• taalachterstand;
• taalproblemen;
• verval de Nederlandse cultuur;
• niet willen aanpassen aan de Nederlandse samenleving;
• een eerder geleerde taal staat het leren van een nieuwe taal in de weg;
• de intrisieke waarde van verschillende talen: Engels, Frans en Duits als een verrijking, Arabisch, Pools of Turks als belemmering.

Wat zijn jouw ervaringen in het onderwijs met meertaligheid?

Wat zijn jouw zorgen wat betreft meertaligheid in de klas?

De Nederlandse onderwijspraktijk

• Eentalige onderwijsprogramma's voeren de boventoon.
• Docenten van meertalige klassen ervaren meer problemen met geletterdheid.
  
• Docenten onvoldoende toegerust voor lesgeven in multiculturele klassen
• 66% procent van de leerlingen 'gestraft'.
• Eentalig onderwijs belemmert schoolprestaties.

Waar zijn leraren bang voor?

• Controleverlies, groepsvorming en uitsluiting.
• Nodig om thuistalen te beheersen.

• Recente inzichten hebben de klas onvoldoende bereikt.

Voordelen meertaligheid:

Meertalige kinderen:

• zijn in staat om zich beter te focussen;
• hebben een krachtiger werkgeheugen;
• schakelen soepeler tussen twee taken;
• zijn creatiever;
• leren makkelijker een andere taal;
• kunnen beter reflecteren op taal;
• kunnen zich beter verplaatsen in een ander.

Oudere mensen hebben er ook baat bij: ziekte van Alzheimer (4-5 jaar).

Voordelen van een meertalig onderwijsmodel

• Het kan bijdragen aan alle kernfuncties van het onderwijs: kwalificatie, socialisatie, persoonsvorming;
• De aanwezige taalkennis kan als 'steiger' fungeren bij het leren van nieuwe taal;
• Het stimuleert het taalbewustzijn en daarmee indirect de taalvaardigheid van leerlingen;
• Het draagt bij aan sociale cohesie en burgerschap: bewustwording van en openheid voor taaldiversiteit, bijbehorende culturen en referentiekaders;
• Het stimuleert het welbevinden en de identiteitsontwikkeling van meertalige leerlingen;
• Het kan aandacht voor meertaligheid als (socio)linguïstisch en cultureel 'studieobject':  motivatie van leerlingen, die de huidige vo-talen-curricula saai en weinig uitdagend vinden.

Manieren om recht te doen aan meertaligheid:

Talensensibilisering: Het erkennen van de aanwezige meertalige repertoires. Doel: het creëren van openheid voor en interesse in verschillende talen en culturen - werken aan taalbewustzijn en meertalige identiteitsontwikkeling. Voorbeeld: 'taalportret'

Functioneel meertalig leren: Een docent spreekt doelbewust de aanwezige taalkennis aan, zodat leerlingen kunnen voortbouwen op eerder verworven kennis en vaardigheden. Deze aanpak bevordert de motivatie (omdat leerlingen zich er bewust van worden dat ze al veel kunnen en weten) en kan tijdwinst opleveren in het onderwijs.

Recente meertaligheid in het onderwijs:

• Esprit-scholen: examens afnemen in verschillende talen;
• Friese meertalige context: Engels, Fries en Nederlands.
• EDINA-project (EDucation of Internation Newly Arrived migrant pupils): samenwerking van beleidmakers, scholen en onderzoekers uit Finland, België en Nederland. Doel: ondersteuning bieden bij de integratie van kinderen en nieuwkomers in het onderwijs.
• Framework of Reference for Pluralistic Approaches: ondersteunen de landen die meertaligheid en diversiteit willen opnemen in hun curriculum.

Meertaligheid implementeren in het onderwijs:

• Door middel van taalbeschouwing leerlingen inzetten om lessen te geven over meertaligheid: hulp inschakelen van bijvoorbeeld andere leerlingen en ouders, zelf hulpbronnen raadplegen. Het vraagt slechts om een open houding van de docent.
• Ruimte voor fictie en non-fictie uit andere culturen;
• Verder werken aan positieve houding t.a.v. meertaligheid en culturele diversiteit: de waarde van meertaligheid voor individuele leerlingen en de maatschappij;
• Leg niet de lat te hoog voor iedere leerling bij overgangsmomenten.

'Taalportret':

Doel: Bewustwording van alle talen in de klas/omgeving en stimulering van reflectie op het concept van 'taal'.

Resultaten onderzoek:

• Alle talen zijn even belangrijk; het maatschappelijke status staat weinig centraal.
• Talen die in gezinnen worden gesproken, hebben een sterk emotionele waarde.
• Het concept van 'taal' wordt door kinderen breder gezien; een streektaal is een taal die je kunt spreken, een accent is ook een taal als je het mooi vindt.
• Basisschoolkinderen willen veel meer talen leren dan ze op school aangeboden krijgen.
• Talen zijn voor kinderen hermetisch niet van elkaar gescheiden.

Hoe zou jij meertaligheid willen toepassen in jouw onderwijs?

Hoe denk je na dit college over meertaligheid?

Terugblik lesdoelen:

• Aan het einde van deze les ken je de 'definitie' van meertaligheid;
• Aan het einde van deze les ken je de voordelen van meertaligheid;
• Aan het einde les van deze les weet je hoe meertaligheid momenteel in het onderwijs wordt aangeboden.