5.2 De vroegmiddeleeuwse landbouwsamenleving

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

H5 Ridders, horigen en monniken

5.2 De vroegmiddeleeuwse landbouwsamenleving

Leerdoel

• Je kunt uitleggen waardoor er in de vroege middeleeuwen een landbouwsamenleving ontstond
• Je kunt met een voorbeeld aantonen dat er ook nog handel ontstond
• Je kunt beschrijven hoe het hofstelsel ontstond
• Je weet waarom mensen horige werden en wat hun plichten waren

Gevolgen van de val van het Romeinse Rijk

- Het werd onveilig in Europa

•  Er was geen sterk leger meer
•  de bruggen en wegen werden niet langer onderhouden.
• De handel kwam 'stil' te liggen en de steden lopen leeg
• Geen geldeconomie
• Geen centraal bestuur
• oorlog en roofovervallen

Gevolgen

• Men trekt zich terug in kleine gemeenschappen (domeinen) die autarkisch (zelfvoorzienend) zijn.
  

De Romeinse agrarisch-stedelijke samenleving werd weer een agrarische samenleving.

AGRARISCHE SAMENLEVING:

- Bijna alle mensen woonden op het platteland en leefden van de landbouw.

Nu doen

maken Learnbeat 5.2

basisstof: opdracht 1 t/m 3

Een zelfvoorzienende samenleving is een samenleving waarin men

1. Zelf kan bepalen wat men koopt
2. alles zelf maakt wat men nodig heeft
3. Zelf kan bepalen wat voor werk je doet
4. zelf gaat handelen in producten die de ze maken.

Wat is een domein?

1. een kleine nederzetting met landbouwgrond
2. een land met een centraal bestuur
3. een stad aan een handelsroute
4. een horige die werkt voor een heer

Hiernaast zie je een domein. Wie was de baas van een domein?

1. Een horige
2. Een vrije boer
3. Een landheer
4. de burgemeester

Het domein:

• Een domein: dorp met landbouwgrond dat bewerkt werd volgens het hofstelsel.
• Mogelijk eigenaren: een koning, edelman, bisschop of abt (hoofd van een klooster).
• De domeinen waren zelfvoorzienend!
  

Het hofstelsel:

De grond op het domein werd verdeeld in 2 stukken, ene deel akkers van de heer (leenman) andere deel 'eigen' akkkers van horige boeren.

Een horige:

Boeren die horen bij een domein, zijn gebonden aan de grond van de heer. Verkoopt de heer de grond of geeft hij dit weg dan horen de horigen daar ook bij!

Een horige mag niet:

- zonder toestemming het domein verlaten.

- trouwen zonder toestemming van de heer.

     Hofstelsel-> Herendiensten

Een gevluchte horige was na een jaar en een dag een vrije boer (als hij/zij niet gepakt was)

Een donjon, of mottekasteel, was een versterkte wachttoren. Hier woonde de heer als er gevaar was.

Het gebied buiten het domein bestond uit de grond van de vrije boeren en de woeste gronden, onontgonnen gebied en bossen.

De vrije boeren moesten tijdens een oorlog wél meevechten met de heer. De wapenuitrusting moesten ze zelf betalen.

De akkers van de heer werden bewerkt door horigen. Er waren akkers waarbij de volledige opbrengst naar de heer ging, en er waren akkers waarbij een deel van de opbrengst voor de horige boeren was. Overigens moesten ze hun pacht ook weer van deze opbrengst betalen.

Het vroonhof was de boerderij (hoeve) van de heer. Hier woonde de heer als er geen gevaar was. De opbrengsten van zijn akkers werd in schuren opgeslagen. In woningen naast een vroonhof woonden de horige boeren in geval van gevaar, zoals oorlog.

Bij het vroonhof waren stallen voor de dieren en boomgaarden.

Horigen woonden in vredestijd buiten het vroonhof

Met het hofstelsel bedoelen we het hele systeem (stelsel) van heren en horigen, inclusief de pacht en de herendiensten.

Machtige boeren, halfvrije boeren

paragraaf 4.3

standensamenleving

zij die bidden

zij die vechten

zij die werken

Standenmaatschappij

3 groepen

In de middeleeuwen had je in de samenleving drie standen:

Geestelijken

Adel

Boeren/horigen

Elke groep heette  een stand. Letterlijk waar jij staat in de maatschappij, wat jouw plek is. 

Standenmaatschappij

Geestelijkheid en edelen

Hebben heerlijke rechten:

• jachtrecht
• molenrecht
• spreken van rechten

Betalen geen belastingen

geestelijkheid

adel

boeren

bidden

beschermen

werken

voorrechten
of privileges

Standenmaatschappij

Boeren

Hebben vooral plichten:

• herendiensten
• molen verplicht gebruiken

Betalen wel belastingen

geestelijkheid

adel

boeren

bidden

beschermen

werken

voorrechten
of privileges

belastingen

Welk stand moest belasting betalen?

1. Geestelijkheid
2. Adel
3. Boeren

Tot welke stand kon je wel toetreden?

1. Geestelijkheid
2. Adel
3. Boeren

Welk stand had geen privileges?

1. Geestelijkheid
2. Adel
3. Boeren

Nu doen

maken Learnbeat 5.2

basisstof: opdracht 4, 5 en 6

Nu doen

Learnbeat 4.3: maken opdracht 1 t/m 8

dat is huiswerk voor de volgende keer.

Wat beloofde een leenman en wat kreeg hij daarvoor terug?

1. Hij beloofde trouw te zijn aan de koning. In ruil daarvoor kreeg hij een stuk land in leen.
2. Hij beloofde belasting te betalen. In ruil daarvoor kreeg hij bescherming.
3. Hij beloofde christen te worden, in ruil daarvoor kreeg hij geld.
4. Hij beloofde te werken op het land van de koning. In ruil daarvoor kreeg hij bescherming.

Welke zin over het leenstelsel is NIET juist?

1. Leenmannen bestuurden het land van Karel de Grote
2. Leenmannen legden een eed van trouw af
3. Leenmannen kregen een salaris van Karel de Grote
4. Op een leen werkten horigen op het land

De paus kroonde Karel de Grote in 800 tot keizer.
Welke reden had de paus daarvoor?

1. Karel had veroveringen aan de paus geschonken
2. Karel had de moslims uit Spanje verdreven
3. Karel had de paus veel geld geschonken
4. Karel had de paus beschermd