Geschiedenis van de filosofie 2-3

• Filosofie
• HBO
• Studiejaar 1

Geschiedenis van de filosofie 2-3

Socrates, Plato en Aristoteles

Terugblik

• vroege filosofen (pre-socratici): op zoek naar de oorsprong
• andere benadering van godenverhalen: minder 'menselijk'
• Parmenides vs. Heraclitus

ALLES IS ...

Antwoorden uit les 1

water       getallen

het onbepaalde (to apeiron)

lucht          vuur

materie + intellect (nous)

elementen + liefde (eros)

atomen + leegte

Gestelde vraag

Was Xenophanes beïnvloed vanuit het oosten?

"Alles is één"

een DVD waarop een film wordt afgespeeld, blijft hetzelfde, ook al veranderen de filmbeelden voortdurend

Leerdoel deze les

Ik kan socratische vragen herkennen en formuleren.

Ik kan uitleggen hoe de mens een meer centrale rol krijgt in de westerse filosofie.

rond 450 v.Chr.

opkomst van de sofisten:

welsprekende leraars,

van wie je een opleiding in uitmuntendheid kon krijgen

Socrates

• 469-399 v.Chr., Athene
• moeder: vroedvrouw
• eigen stijl van gespreksvoering

Socrates vs. de sofisten

• onbetaald / betaald
• onwetend / expert
• niet / wel seksuele relatie met volgelingen
• op zoek naar waarheid / naar overtuigingskracht

Socrates

• veroordeeld vanwege slechte invloed op de jeugd + asebeia (gebrek aan eerbied voor de goden)
  
• mocht zelf straf voorstellen
• had een laatste wens

Geen angst voor de dood

pp. 52-56 (Apologia)

Hoe beschrijft Socrates zijn verhouding...

• met de politici?
• met de handwerkslieden?
• met de jeugd?
• met de god?

PAUZE

10 min.

Socratisch gesprek

• gaat vaak over goed leven (eerbied, rechtvaardigheid, ...)
• gesprekspartner moet definitie geven, niet alleen een voorbeeld
• definitie wordt kritisch ondervraagd (bijv.: "het eerbiedige is datgene wat de goden liefhebben)
• aporie: de gesprekspartner komt er niet meer uit

Socratisch gesprek in de zorg

Plato

• 427-348 v.Chr.
• leerling van Socrates
• stichter van de Academie
• politiek actief in Syracuse
• natuurlijke dood

Platonische liefde

het Socratische probleem

• Socrates heeft niets geschreven
• we kennen Socrates vooral uit de "dialogen" van Plato
• maar: Plato heeft zichzelf daaruit weggeschreven

de allegorie van de grot

Ideeënleer

• we kunnen dezelfde eigenschap toeschrijven aan heel verschillende dingen, omdat ze deel hebben aan hetzelfde Idee

Vraag

Stel dat Plato gelijk heeft:

van welk Idee zou jij iets willen hebben?

PAUZE

10 min.

Aristoteles

• 384-322 v.Chr.
• leerling van Plato
• stichter van het Lyceum
• mentor van Alexander de Grote (Macedonië)
• interesse in allerlei dingen

Logica ('analytica')

Alle vossen zijn zoogdieren.

Dit dier is een vos.

--> Dit dier is een zoogdier.

Sommige mensen uit Kreta zijn onbetrouwbaar.

Deze man komt uit Kreta.

--X Deze man is onbetrouwbaar. (non sequitur!)

Metafysica

• verschil tussen substantie (ousia) en accidenten (bijkomende eigenschappen)
• elke substantie bestaat uit materie (hyle) en vorm (morphe)
• de vorm is actief, de materie passief
• vb.: houtbewerker die een tafel maakt
• verschil met Ideeënleer van Plato

Doelmatigheid

• act/potentie
• materie heeft potentie om iets te worden
  
• de natuur / een andere oorzaak actualiseert de potentie
• vb.: een kalf dat gras eet; een onderwijzer die scheikunde geeft
• de immateriële Vorm bepaalt het doel
• (antwoord op Parmenides)

Vraag

Denk jij dat de mens een doel heeft?