Par. 3.1 Leenheren, leenmannen en horigen 21-22

• Geschiedenis
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 4

Leenheren, leenmannen en horigen 

Tijdvak 3 Monniken en Ridders

500 - 1000

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven hoe West- Europa zich na de val van het Romeinse Rijk bestuurlijk ontwikkelde.
• Je weet wat feodale verhoudingen zijn en hoe ze ontstonden.
• Je kunt de oorzaken beschrijven van de verbrokkeling van de macht in de late 9e en 10e eeuw.

Tijd van monniken en ridders (500 - 1000)

In het wit zie je een helm, zoals ridders die droegen. Op de achtergrond zie je een deel van een klooster. Ridderschap en de christelijke kerk horen bij de Tijd van monniken en ridders.

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Tijd van Grieken en Romeinen

(500 v. Chr. - 500 n. Chr.)

Tijd van Monniken en Ridders

(500-1000)

(Vroege Middeleeuwen)

Tijd van Steden en Staten

(1000-1500)

(Late Middeleeuwen)

1492: Columbus 'ontdekt' Amerika

(Einde van de Middeleeuwen)

⚓️

476: Val van het West-Romeinse Rijk

(Begin van de Middeleeuwen)

🔥

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

(1500-1600)

Tijd van Regenten en Vorsten

(1600-1700)

Tijd van Pruiken en Revoluties

(1700-1800)

De Middeleeuwen

• De tijd na de Oudheid  en vóór de vroeg moderne tijd
• bestaat uit twee tijdvakken:
• tv monniken en ridders (500-1000 na chr.)
  
• tv steden en staten (1000-1500 na chr.)

• de naam is pas rond 1600 bedacht

Weet je nog?
Romeinse Rijk:

- goed georganiseerd bestuur --> ambtenaren krijgen salaris

- goed georganiseerd leger --> soldaten krijgen salaris

- landbouwstedelijke economie:  handelsroutes, welvarende steden, geldeconomie

- steden: centra van bestuur, cultuur en onderwijs

- pax romana: vrede en veiligheid

Onrustige tijden in Europa

500-800

• Veel oorlogen
• Reizen gevaarlijk --> wegen in verval
• Minder handel - minder geld in omloop ==> geldeconomie verdwijnt
• leger en bestuur verzwakt
• Grote steden verdwijnen
  

• burgers zoeken veiligheid bij grotere boerderijen

    Heersers hebben problemen:

• Door de slechte wegen kon de koning nauwelijks reizen in zijn rijk
• Doordat weinig mensen konden lezen, begrepen weinig mensen de wetten
• Doordat er bijna geen geld was, kon de koning zijn soldaten en ambtenaren niet meer betalen 
• Probleem: koning kan hierdoor zijn rijk niet goed besturen en verdedigen
• Oplossing: feodale stelsel ==>de koning stelde vazallen (leenmannen) aan

herhalen

Romeinse Rijk

sterk bestuur & leger

veiligheid voor de burgers

veel handel

steden

agrarisch-urbane samenleving

Middeleeuwen

minder sterk bestuur & geen leger

onveilig

handel & nijverheid verdwijnen

geen steden 

agrarische samenleving

boeren hadden het zwaar in de middeleeuwen!

    Feodale stelsel/leenstelsel

1. Koning verdeelde zijn rijk in kleinere stukken en leende stuk grond uit aan leenman /vazal
2. Leenman bestuurde gebied en mag opbrengsten houden
3. Leenman  zweerde, in ruil voor grond, trouw aan koning ; hij zou de koning met raad en daad bijstaan!
   

trouw = koning helpen bij het bestuur (=raad) en voor de koning vechten/soldaten leveren ten tijde van oorlog(=daad)

Leenstelsel of feodalisme

De middelste leenmannen zijn naast leenman ook leenheer, omdat ze de grond weer in stukken verdelen en deze ook in leen geven.

Germaanse rijken in Europa rond 800

Paarse Rijk is van Karel de Grote, de keizer die het leenstelsel heel goed gebruikte

Karolingische rijk

Voordeel feodalisme

Nadelen feodalisme

• oplossing voor het weg-vallen van het Romeinse bestuur;  
  
  
• de vorst houdt zijn rijk als geheel bijeen 

• Vorst verliest macht 
• rijk verbrokkelt omdat:
  1.het leen doorgegeven wordt aan achter-leenmannen
  2.leenmannen geven grond niet terug 

    

Oplossing: lenen aan bisschop     of  abt .          

E

West- Europa rond

1000 na chr.

HOFSTELSEL

    Hofstelsel ==> economie en sociale verhoudingen

Boeren voelden zich onveilig en zochten bescherming bij het hof (of: domein) van de heren in de omgeving. 

De heer vond dat prima want zo had hij mensen die zijn land konden bewerken.

De heer gaf de boer landbouwgrond en bescherming in ruil voor een deel van de oogst én herendiensten. Bovendien was de boer verplicht om op de grond te blijven wonen, hij hoorde bij het hof .

Een domein/hof is autarkisch (=zelfvoorzienend), alles werd zelf geproduceerd, van voedsel tot keukengerei.

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

De heer geeft 

• Bescherming
• Landbouwgrond

In ruil geeft de boer:

• Deel van oogst
• Herendiensten

Veel vrije boeren worden horigen

Boeren:

De heer en zijn horigen

Verschil hofstelsel - leenstelsel

leenstelsel gaat over politiek, de manier waarop het land bestuurd wordt

hofstelsel gaat over economie, de middelen van bestaan van de middeleeuwers en sociale verhoudingen 

Zet de namen op de juiste plek

Leenheer

Leenstelsel

Leenman

Achterleenman

     Landbouwsamenleving

• Romeinse Rijk was  landbouw-stedelijke samenleving. 
• Na de val van het Romeinse Rijk (476) werd het onveiliger en werden wegen en bruggen niet meer onderhouden.
• Hierdoor nam de handel af, maar ook de nijverheid af.
• Door oorlogen en epidemieën nam de bevolking af, steden verdwenen. Mensen gingen wonen op het platteland  en werden weer boer. Hierdoor werd West- Europa weer een landbouwsamenleving.