Les 6 - Bloedverwantschap en wettelijk erfrecht

• Personen- en familierecht
• MBO
• Studiejaar 1

Les 6 

Bloedverwantschap en wettelijk erfrecht

Personen- en familierecht

Inleiding erfrecht

Erfrecht: het recht dat bepaalt wat er met het vermogen van een persoon gebeurt na het overlijden (let op! onderdeel van het vermogensrecht).

1. Wettelijk erfrecht: de overledene heeft niets geregeld, zijn familie erft. 'Het naaste bloed erft';
2. Testamentair erfrecht: de overledene heeft een testament opgesteld bij de notaris, het testament bepaalt wie erft. De wet vult dit aan.

Bloedverwantschap

'Naaste bloed'

Rechte lijn

Personen die van jou afstammen (kinderen en kleinkinderen) en personen van die jij afstamt (je moeder en vader, je opa en oma)

Bepalend voor de graad is het aantal geboortes

kind en ouder: 1e graad in de rechte lijn

kind en grootouder: 2e graad in de rechte lijn

Zijlijn 

Personen die een gemeenschappelijke voorouder hebben

Bepalend voor de graad is ook weer het aantal geboortes

broer en zus: 2e graad in de zijlijn

neef en nicht: 4e graad in de zijlijn

Teken een stamboom (fictief of van jezelf) op het bord en laat studenten dit overnemen. Geef hier met pijlen rechte lijn en zijlijn aan. 

Deze afbeelding kunnen de studenten gebruiken als voorbeeld en geheugensteuntje. Misschien dat ik deze afbeelding wel uitdeel of laat overnemen. Ligt een beetje aan de les. 

Wettelijk erfrecht (boek 4 BW)

Er zijn vier 'groepen' erfgenamen, zie artikel 4:10 lid 1 BW 

Groep 1, artikel 4:10 lid 1 sub a BW 

Echtgenoot/geregistreerd partner & kinderen

Groep 2, artikel 4:10 lid 1 sub b BW 

Ouders, broers en zussen

Groep 3, artikel 4:10 lid 1 sub c BW

Opa en oma (grootouders)

Groep 4, artikel 4:10 lid 1 sub d BW  

Overgroot opa en oma (overgrootouders)

Introduceer het wettelijk erfrecht. Geef achtergrond informatie en benoem dat, als je niks op papier hebt staan (bij de notaris), dit de verdeling is van je spullen. Benoem ook de legitieme portie nog een keer. 

Belangrijk

• Je echtgenoot is géén bloedverwant! Hij is gewoon de echtgenoot;
• Een aanverwant is een bloedverwant van jouw echtgenoot. Jij hebt dezelfde graad van verwantschap als je echtgenoot, alleen dan niet als bloedverwant, maar als aanverwant;  Jouw broer is je bloedverwant 2e graad zijlijn, voor je echtgenoot is dat dus de aanverwant 2e graad zijlijn.
• Je moet in leven zijn om te kunnen erven; 
• Als kind kan je de plek innemen van je overleden ouder samen met overige broers/zussen (plaatsvervulling);
• Erfgenamen erven een gelijk deel. 

Volgende les

Meer over het wettelijk erfrecht en plaatsvervulling;

Testamentair erfrecht;

Aanvaarden of verwerpen erfenis. 

Les 7 

Wettelijk en testamentair erfrecht

Personen- en familierecht

Even terugblikken..

We gaan een paar vragen maken, doe mee!

Wat is de graad van verwantschap tussen Elise en haar overgroot-moeder?

1. 1e graad rechte lijn
2. 2e graad rechte lijn
3. 3e graad rechte lijn
4. 4e graad rechte lijn

Wat is de graad van verwantschap tussen jou en de dochter van jouw tante?

1. 1e graad zijlijn
2. 2e graad zijlijn
3. 3e graad zijlijn
4. 4e graad zijlijn

Wat is de graad van verwantschap tussen Senne en haar zus Manou?

1. 1e graad rechte lijn
2. 1e graad zijlijn
3. 2e graad rechte lijn
4. 2e graad zijlijn

Belangrijke begrippen

1. Persoon die overlijdt =  de erflater
2. Persoon die iets erft =  de erfgenaam
3. Het hele vermogen van de erflater =  de nalatenschap

Wettelijk erfrecht (boek 4 BW)

Er zijn vier 'groepen' erfgenamen, zie artikel 4:10 lid 1 BW 

Groep 1, artikel 4:10 lid 1 sub a BW 

Echtgenoot/geregistreerd partner & kinderen van de erflater

Groep 2, artikel 4:10 lid 1 sub b BW 

Ouders, broers en zussen van de erflater

Groep 3, artikel 4:10 lid 1 sub c BW

Opa en oma (grootouders) van de erflater

Groep 4, artikel 4:10 lid 1 sub d BW  

Overgroot opa en oma (overgrootouders) van de erflater

Benoem nog een keer de verschillende groepen (link dit ook aan de subjes in het wetsartikel) 

Sarah en Ibrahim zijn getrouwd en hebben geen kinderen. Ibrahim overlijdt en laat € 50.000 na. Hij heeft ook nog ouders en 2 zussen.
Wie erft er in dit geval?

1. Alleen Sarah erft.
2. Sarah erft de helft, de ouders en zussen van Ibrahim erven samen de andere helft.
3. Omdat zij geen kinderen hebben, erven alleen de ouders en zussen van Ibrahim.
4. Sarah en de zussen van Ibrahim erven samen voor gelijke delen.

Oma Meryem overlijdt en haar man is al overleden. Zij had een dochter, Elif, en een zoon, Illias. Illias is vorig jaar al overleden. Hij heeft 2 zoons, Burak en Mehmet en een weduwe, Imane. Elif heeft een echtgenoot, Mustafa en 3 dochters, Sena, Eliza en Merve. Meryem laat € 300.000 na. Teken eerst de stamboom en beantwoord dan de vraag.

Wie erft er hoeveel?

€ 0

€ 75.000

€ 150.000

€ 100.000

€ 300.000

Elif

Illias

Mustafa

Imane

Sena

Eliza

Merve

Burak

Mehmet

Bescherming van de echtgenoot

Wettelijk verdeling

Bij een vererving in groep 1 (art. 4:10 lid 1 sub a BW), dus met kinderen en een echtgenoot/geregistreerd partner, krijgt de langstlevende echtgenoot de hele nalatenschap en moeten de kinderen wachten op hun erfdeel. De waarde van hun erfdeel wordt vastgesteld, maar uitbetaling gebeurt pas als de langstlevende ouder ook overlijdt. 

Je kan afstand doen van je recht op vruchtgebruik (dit heeft mijn (VRAG) stiefmoeder gedaan). Wellicht interessant om erbij te vertellen (doe ik wel altijd). Benoem dat, zonder dit vruchtgebruik, kinderen de erfenis direct zouden kunnen opeisen met als gevolg dat de langstlevende ouder wellicht op straat komt te staan (noodgedwongen huis verkopen o.i.d.).  

Casus: De familie Stoopjes viert het afscheid van Moeder Annie. Haar kinderen zijn best blij omdat Annie een mooie dood na een vervuld leven had en behoorlijk wat geld heeft nagelaten. Ze plannen al samen een vakantie op Curaçao van de erfenis. Vader Hans is boos. Hij zegt dat de kinderen nog helemaal niks krijgen. Hij mag het lekker zelf allemaal opmaken!
Wie heeft er gelijk? Leg uit!

Vruchtgebruik, bescherming langstlevende echtgenoot, Hans heeft gelijk

Testamentair erfrecht, art. 4:42 BW ev.

• Erflater kan in een testament iets anders bepalen dan de wet, dit zet je dan in een testament; 
• Is nodig als je bijvoorbeeld niet getrouwd bent, maar toch wilt dat je vriendje erfgenaam is, of als je wilt dat je stiefkinderen ook erven;
• Wordt gemaakt door middel van een 'notariële akte', dus bij de notaris. Minimumleeftijd: 16 jaar, art. 4:55 lid 1 BW (een van de uitzonderingen op de handelingsbekwaamheid vanaf 18 jaar);
• De akte wordt bewaard bij de notaris, in een brandveilige kast;
• De notaris maakt melding hiervan bij het Centraal Testamentenregister (CTR).

John woont samen met Miriam. Samen hebben ze een dochter, Evy. John heeft een testament gemaakt en Miriam en Evy samen tot erfgenamen benoemd. Als John overlijdt beweert de moeder van John echter dat dat niet waar is. Evy zou alles erven. Miriam kan het enige exemplaar van het testament niet meer vinden en weet niet bij welke notaris John is geweest.
Welke instantie kan haar helpen?

1. Het CBR
2. Het CTR
3. De gemeente
4. Het hof

Een burger kan niet zelf navraag doen. Dat moet een notaris doen!

Gemeenschap van goederen

Bij echtgenoten die in gemeenschap van goederen zijn getrouwd, is niet meteen duidelijk hoe groot de nalatenschap van de overleden echtgenoot is. Daarvoor moet het gezamenlijk vermogen van het echtpaar eerst in tweeën worden verdeeld! Daarna wordt de rest (dus de andere helft) verdeeld over de overige erfgenamen.

Let op! De wettelijke verdeling geldt ook hier nog steeds. Langstlevende ouder erft eerst. 

Aanvaarden en verwerpen

• Een erfenis kan slecht uitpakken als de erflater veel schulden had. Je moet dus beslissen of je de erfenis wilt aanvaarden of verwerpen.
• Zuiver aanvaarden van een erfenis: dat kan uitdrukkelijk, of door daden van aanvaarding te doen, bijv het huis leegruimen. Dus: opletten!
• Verwerpen van een erfenis: daarvoor moet je een formulier invullen bij de rechtbank.

• Beneficiair aanvaarden (ook via een formulier bij de rechtbank): dan dek je je in tegen eventuele schulden en erf je alleen het uiteindelijke positieve saldo. Er komt wel heel veel administratieve rompslomp bij de kantonrechter bij kijken. 

Suus is enige erfgenaam van haar vader. Ze weet nog niet wat ze moet vinden van de erfenis, maar ze pakt uit het huis in ieder geval al een paar spullen die ze als kind altijd leuk vond.
Wat betekent dit?

1. Zij heeft de erfenis al aanvaard.
2. Ze moet bij de rechtbank doorgeven dat zij behalve deze dingen niets aanvaard.
3. Ze heeft dan de erfenis verworpen.
4. Ze heeft de erfenis beneficiair aanvaard.

Bijzonderheden

• Minderjarige erfgenamen worden extra beschermd: ouders/voogden kunnen alleen beneficiair aanvaarden.
• Als de ouders/voogden de erfenis voor de minderjarige erfgenaam willen verwerpen, dan moeten zij eerst toestemming krijgen van de kantonrechter.
• Nalatenschap bij gemeenschap van goederen: de nalatenschap van de erfgenaam moet eerst worden berekend door het gezamenlijke vermogen van het echtpaar door 2 te delen.

Bas en Naomi zijn in gemeenschap van goederen getrouwd. Hun gemeenschappelijke vermogen is € 100.000. Bas had daarnaast ook eigen vermogen van € 35.000.
Hoe hoog is de nalatenschap van Bas?

1. € 35.000
2. € 85.000
3. € 135.000

Youri is 3 jaar oud als zijn oma, mevrouw Verstappen, overlijdt. Zij heeft hem tot haar enige erfgenaam benoemd omdat zij ruzie had met de moeder van Youri. De ouders van Youri willen niets met mevrouw Verstappen te maken hebben en verwerpen dan ook de erfenis.
Ze willen van jou weten of dit zo kan.

Beneficiair aanvaarden, verwerpen met toestemming kantonrechter 

Volgende les

Maken oefentoets; 

Ruimte voor vragen;

Zorg dus dat je hebt geleerd!

Leren: hoofdstuk 1, 4, 6 (inleiding recht) en 9 (personen- en familierecht)