1 Recht en Rechtvaardigheid vwo 5

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Wat is een rechtsstaat

Een staat waarin je als burger met grondrechten wordt beschermd tegen misbruik van macht en willekeur van de overheid. Maar de overheid beschermt burgers tegen elkaar.

of: een staat waarin het recht het hoogste gezag heeft....

Maar welke definitie je ook kiest: burgers en overheid hebben in ieder geval rechten en plichten waar ze zich aan moeten houden.

Overheid heeft het monopolie op geweld (de enige die geweld mag uitoefenen)

Hoofdvraag

Waarom is het goed dat we een rechtsstaat hebben

goed omdat

• het burgers en overheid rechtszekerheid geeft: de overheid verwacht dat burgers zich aan de wet houden maar burgers verwachten dat ook van de overheid. 
• sociale vrede en sociale cohesie (het zich onderling verbonden voelen).
• sprake van vertrouwen en wederkerigheid (gaat ervan uit dat als iemand iets voor jou doet, je sneller geneigd bent om iets terug te doen)

In een rechtsstaat moet er sprake zijn van vertrouwen en

wederkerigheid (voor wat hoort wat). Dit moet gelden tussen burger-burger en burger-overheid, zo ontstaat er rechtszekerheid doordat iedereen de wetten naleeft. Een voorbeeld hiervan is de betaling van sociale premies. Gezonde mensen betalen premies voor de zieken in het vertrouwen dat als ze zelf ziek worden, er ook aan hen zal worden uitgekeerd (omdat de overheid dat verplicht). 

Noem een voorbeeld van wederkerigheid

Regels en wetten

Regels geschreven (bijv in bijbel) en ongeschreven. Ze komen voort uit geloof, tradities en gewoonten.

Rechtsnormen zijn gedragsregels die door de overheid in wetten zijn vastgelegd. Om het leven ordelijk te laten verlopen en conflicten op te lossen.

Ze komen voort uit normen en waarden die de meeste mensen delen.

Rechtvaardigheid

Wat rechtvaardigheid is hangt af van de tijd waarin je leeft. We zeggen ook wel dat het recht in beweging is. Wat vroeger normaal was is het nu misschien niet meer. Soms worden wetten (rechtsnormen) weggedaan of aangepast. 

Vb homohuwelijk. Vroeger was het verboden (in de wet) en nu mag het wel (de oude wet is aangepast). 

Rechtsgebieden

Simpelweg is een rechtsgebied een 'categorie' waarin een soort recht valt. Heel grof zijn er 2 rechtsgebieden (die ook weer kan onderverdelen in soorten gebieden/categorieën):

• publiek recht: regelt de staatsinrichting en de relatie overheid burger
• privaat (burgerlijk) recht: regelt de relatie tussen de burgers of bedrijven onderling

Schema Rechtsgebieden

Hoe bewaakt de EU de kwaliteit van de rechtsstaten in Europa?