VWO 4 - verlicht absolutisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Graag zitten volgens  de  plattegrond 

Programma deze periode

Deze week:  introductie 

Week 17 - 7.1 De verlichting 

Week 18 - 7.2 Verlicht absolutisme + (+ toets bespreken)

week 19 - 7.3 Revoluties

projectweek & meivakantie

Week 20 - 7.4 Slavernij en abolitionisme 

Toetsen deze periode

- po slavernij (inleverdatum 22 mei)

- Toets  TV 1 t/m 8, weging 3 keer, duur 60 min

Deze les

• Korte opfris van informatie
• verlicht absolutisme
• Toets inzien, twee moeilijke vragen bespreken
• Samen opdrachten bekijken

Vorige les:

Ideeen uit de verlichting op alle terreinen:

 Maken vragen: 3/6/8/10/21

Zo samen checken

+ de volgende vraag: in hoeverre is de Nederlandse samenleving ingericht volgens de ideeën van de verlichting

Check kennis vorig lessen

Denk na wat je nog weet over dit onderwerp

Hoe dacht Voltaire over godsdienst?

Descartes was een empirisch denker. Wat wordt hiermee bedoeld?

De verlichting

Niet één land, niet één groep, niet één bepaald idee, niet één mening. 

r dwarsverbanden

1. Rationeel optimisme
2. Kennis moet verspreid worden
3. Gelijkheid
4. Vrijheid

kenmerkend aspect 2

'Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven'

Wat kenmerkte het ancien régime?

• Standenmaatschappij, met privileges voor adel en geestelijkheid.
• Absolute macht voor de koning.

Verlicht absolutisme

Sommige absolute vorsten in Europa gaan het verlichte denken overnemen. 

• Einde Droit Divin 
• Geloofsvrijheid
• Onderwijs voor het volk
• Grondwet (mensenrechten)

Wel zorgden ze ervoor dat ze het alleenrecht bleven houden: geen inspraak voor de burgers en de vorst kon niet afgezet worden.

Verlicht absoluut vorst:

Een vorst die alleen heerst, maar in het koningschap verlichte ideeën doorvoert. 

aardappelen

Frederik de Grote als verlicht vorst

Aardappels

Frederik de Grote gebruikte wetenschap voor zijn volk. 

Hij was erachter gekomen dat aardappelen meer voedingsstoffen opleverden dan bijv. graan. 

Zo zorgde hij voor een oplossing voor de voedseltekorten. Boeren kregen de kennis om aardappelen te telen. 

Twee andere belangrijke verlichte vorsten

Catharina de Grote 

van Rusland

Jozef II

(Habsburgse Rijk)

Oefenexamenvraag

Gebruik bron 1. In de achttiende eeuw komt het ancien régime in Frankrijk ten val tijdens de Franse democratische revolutie. De revolutionairen zouden met deze brief hun kritiek op het ancien régime kunnen ondersteunen.

2p 1. Leg uit welke kritiek op het ancien régime, die voortkomt uit een Verlicht ideaal, de revolutionairen met deze brief zouden kunnen ondersteunen.

Antwoord oefenexamenvraag

 • Uit de brief blijkt dat rang / afkomst iemands macht bepaalt / dat Lodewijk XIV een absoluut vorst is 

• wat ingaat tegen het Verlichte ideaal van gelijkheid / dat iemands positie gebaseerd moet zijn op verdiensten (en daarmee de kritiek van de democratisch-revolutionairen op het ancien régime ondersteunt)

Frederik de Grote 

"Alles voor het volk, maar niets door het volk" 

Frederik wilde alles doen om zijn volk te helpen, maar hij was uiteindelijk wél de enige die bepaalde wat er gebeurde

• religieuze verdraagzaamheid
• droogleggen van moerassen voor nieuwe landbouwgrond
• introductie van de aardappel als voedsel voor volk (goedkoop!)

II. Keizer Josef II van Oostenrijk

(1741/1765 - 1790)

• broer van Marie-Antoinette
• streefde naar centralisatie maar:
• lijfeigenschap afgeschaft
• kerk ondergeschikt gemaakt aan de staat o.a:
• seminaries opgegaan in staatsscholen
• bedevaartsplaatsen gesloten
• aantal feestdagen teruggebracht > bijnaam:
• 'keizer-koster'
• godsdienstvrijheid (1781)
• burgerlijk huwelijk ingevoerd
• aantal kermissen beperkt
• rechtspraak hervormd (1787)

III. Catharina de Grote van Rusland

(1729/1762 - 1796)

• Duitse prinses, gehuwd met Peter III (incapabel)
• intellectueel (Voltaire: de ster van het noorden'))
• door een staatsgreep aan de macht 
• begin Russische 'Gouden Eeuw':
• successen tegen Zweden en Osmanen (Krim!)

Verlicht:

• Trias Politica ingevoerd
• onderwijs bevorderd, Smolny-instituut
• vaccinatie tegen pokken

Maar:

• lijfeigenschap bleef en geen kritiek mogelijk
• Franse Revolutie was een schok  >
• vrijheid van meningsuiting ingetrokken

Verspreiding idealen van de Verlichting, belangrijk:

• Opkomst tijdschriften (spectators)
• Koffiehuizen
• Salons
• Verenigingen zoals:
• - natuurkundige genootschappen
• - Maatschappij tot Nut van 't Algemeen

• Reacties regeringen: censuur

• Maar weinig effectief door:

- briefwisselingen
- persvrijheid in Republiek, bevorderd door: 
grotere tolerantie en:
afwezigheid central gezag

Het verlicht absolutisme

Droit divin betekent goddelijk recht. Wat wordt hiermee bedoeld?

Spreuk van Verlicht Absolutisme

Aan de slag met de levenslijn

Dus: 

vorsten die het verlicht absolutisme niet doorvoeren krijgen te maken met democratische revoluties 

(= 6.3)