HC Steden en burgers H.2-deel 2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

HC Steden en burgers in de Lage Landen 
1050-1700

Kenmerkende Aspecten:

14: De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.

17: Begin van staatsvorming en centralisatie.

21: De protestantse reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.

22: Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

Centralisatie Bourgondische hertogen

• centralisatie = streven naar een centraal bestuur vanuit één punt met overal dezelfde wetten en regels, m.n. op gebied van bestuur en rechtspraak
  
•  Filips de Goede wil Bourgondië centraliseren door:   

       -  instelling Staten-Generaal (algemene standenvergadering)
       

•  centralisatie botst met particularisme steden --> steden willen zelf     hun wetten en regels bepalen

Karel V erft Spanje, Duitse rijk en Bourgondische erflanden

Karel 

Keizer Duitse Rijk = Karel V

Koning van Spanje = Karel I

Landsheer Nederlanden

Karel V
(Heer der Nederlanden 1506 - 1555)

Karel, bij de gratie Gods,

 Heilig Rooms keizer, Semper Augustus, Koning van Duitsland, Koning van Italië, Koning van heel Spanje, Castilië, Aragón, León, Navarra, Granada, Toledo, Valencia, Galicië, Mallorca, Secillia, Córdoba, Murcia, Jaén, Algarve, Algeciras, Gibraltar, de Canarische eilanden, Koning van de Beide Siciliën, Sardinië, Corsica, Koning van Jerusalem, Koning van de Westelijke en Oostelijke Indiën, Heer van de Eilanden en de Grote Oceaan, Aartshertog van Oostenrijk, Hertog van Bourgondië, Brabant, Lotharingen, Stiermarken, Karinthië, Krain, Limburg, Luxemburg, Gelderland, Neopatrië, Württemberg, Landgraaf van de Elzas, Prins van Zwaben, Graaf van Vlaanderen, Habsburg, Tirol, Gorizia, Barcelona, Artesië, Franche Comté, Henegouwen, Holland, Zeeland, Ferrette, Kyburg, Namen, Roussillon, Cerdagne, Drenthe, Zutphen, Markgraaf van het Heilig Roomse Rijk, Burgau, Oristano en Gociano, Heer van Friesland, het Wendland, Pordenone, Biskaye, Molin, Salins, Tripoli en Mechelen.

   Het verzamelen van een rijk

• Erfopvolging
• Verovering
• Goede huwelijkspolitiek 

De Nederlanden vielen vanaf 1543 allemaal onder het gezag van de Habsburgse vorst Karel V.

Karel V heerste over:

• De Nederlanden
• Spanje
• Habsburgse erflanden
• Duitse gebieden (Heilige Roomse Rijk) 
• Gebieden in Midden- en Zuid-Amerika

Karel V deed in 1555 troonsafstand
>> Zoon Filips II werd koning van Spanje en heer  der Nederlanden

>> broer Ferdinand kreeg Heilig Roomse Rijk + Oostenrijkse deel 

  Karel V/Filips II botsen met de steden van de Nederlanden

Twee redenen voor botsing:

1) Botsing over de centralisatiepolitiek. 

>> benoeming van een landvoogd
>> stelde drie raden in (Raad van State, Raad van Financiën en de Geheime Raad) >> bestaande uit vertrouwenspersonen van de koning (edelen en juristen). 

Doel van het beleid: ongedaan maken van de privileges van de steden.
>> burgerij wil vrijheid behouden
>> gewesten verdedigen de belangen van de steden

Om meer inkomsten te krijgen verhoogden de Habsburgers telkens de beden (verzoek) >> accijnzen op producten werden verhoogd.
>> ook hier ontstond onvrede over.

K.A. 17

Geheime Raad = belangrijkste raad.
Deze raad was belast met de uitvoering van het beleid. Daardoor had de Geheime Raad ook veel meer te maken met de lokale overheden. 

In de Geheime Raad zaten vooral juristen op wie Karel volledig kon vertrouwen. 

Raad van State = raad die samen met Karel en de landvoogdes het regeringsbeleid uitzette. 

Raad van Financiën = raad die het financiële beleid voerde.

In beide raden zaten edelen >> nadeel hiervan is dat deze vooral op hun eigen belangen letten.

Kenmerkende Aspecten:

14: De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.

17: Begin van staatsvorming en centralisatie.

21: De protestantse reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.

22: Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

  Karel V/Filips II botsen met de steden van de Nederlanden

Twee redenen voor botsing:

2) Botsing over de godsdienstpolitiek

Met name de leer van Calvijn vond aanhangers in de Nederlanden (nb ca. 10% protestants). 

Karel V/Filips II wilden katholieke kerk handhaven >> zien dit als onderdeel van centralisatie. 

>> inquisitie invoeren

>> strenge vervolging van ketters

1550: Bloedplakkaten

>> Ketters doodstraf, ook als dwaling herroepen werd

Nederlandse steden waren tegen de aanpak van de Habsburgers>> afkeuring van de vervolging en ze vonden de plakkaten een inbreuk op hun rechten!

K.A. 21

De Reformatie

1566 beeldenstorm

Calvinisten ontdoen kerken en 

kloosters van heiligenbeelden en 

kostbaarheden

gevolg: Alva naar Nederlanden

om hard op te treden tegen calvinisten

--> toename verzet 

tijdlijn Opstand

1568: begin Opstand

1585: Val van Antwerpen

1588: oprichting Republiek

1648: Vrede van Münster (einde Opstand en einde 30-jarige oorlog) 

Willem vanOranje, leider Opstand

  Opstand is een oorlog tegen de steden

Beleid van Alva is directe aanleiding voor Opstand.

>> Willem van Oranje vlucht naar Duitsland >> begint daar de gewapende strijd tegen Spanje.

1568: Aanval op drie plaatsen (in NL) >> mislukt vanwege beperkte steun van de bevolking.
Watergeuzen vallen vanuit westen aan.

1572: Watergeuzen nemen Den Briel in: eerste succes.

De opstand: veel slagen/belegeringen van steden >> daarom in de praktijk een oorlog tegen steden.

K.A. 22

1585 Val van Antwerpen 

• Antwerpen had vanaf ca. 1480 centrale positie Brugge overgenomen

• centrum van handel met de Spaanse en Portugese koloniën 

• 1585: Val van Antwerpen --> Antwerpen weer in Spaanse handen, maar blokkade Schelde waardoor haven onbereikbaar werd -->
• uittocht kooplieden en ambachtslieden met hun kennis en kapitaal, 

      o.m. naar de Republiek

• Amsterdam neemt positie Antwerpen over: handelscentrum 

     van de wereld

1588 oprichting Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

- statenbond

- macht in handen Staten-Generaal o.g.v. buitenlandse politiek en defensie

- gewestelijke macht bij Staten gewest

- stadhouder wordt legerleider zonder veel politieke macht

Republiek wordt wereldmacht

•  Republiek handelsgrootmacht met wereldwijd handelsnetwerk
• Amsterdam centrum 
• 1602 oprichting VOC

       - samenwerkingsverbond tussen compagnieën (veiliger en einde    

          onderlinge concurrentie)

        - handelsmonopolie Azië

       - soevereine rechten van Staten-Generaal

• maar: handel met Oostzeegebied (m.n. graan/hout) blijft belangrijkst