M4 Hoofdstuk 11 Erfelijkheid Paragraaf 5

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 11 Erfelijkheid

Paragraaf 5 Erfelijke aandoeningen

Leerdoelen 11.5

• Je kunt een stamboom maken. 
  
• Je kunt uitleggen hoe aangeboren aandoeningen ontstaan. 
  
• Je kunt uitleggen wanneer je naar een erfelijkheidsvoorlichter moet gaan. 
  

De ziekte van Huntington is een erfelijke aandoening
die bepaalde delen van dehersenen aantast. Hiernaast is
van twee verschillende personen een chromosomenpaar
afgebeeld. De genen die bepalen of iemand de ziekte wel
of niet heeft, zijn aangegeven met letters.
Is het gen voor de ziekte dominant of recessief?

1. Het gen is dominant
2. Het gen is recessief
3. Dit is niet uit de gegevens op te maken

Hoe maak je een stamboom?

Stamboom erfelijkheidsonderzoek: fenotype voor een bepaalde eigenschap.

Het gen voor krullend haar is dominant (A), dat voor steil
haar is recessief (a). Een vrouw die homozygoot is voor steil
haar krijgt vier kinderen van een man met krullend haar
(zie afbeelding). Wat is het fenotype van kind P?

Uit de resultaten van één bepaalde
kruising is met zekerheid af te leiden,
dat het gen voor korte haren
dominant is. Welke kruising is dit?

1. kruising 1 x 2
2. kruising 3 x 4
3. kruising 5 x 6

Aangeboren afwijkingen

Een aangeboren afwijking kan ontstaan door:

1. Een fout in een gen: erfelijke aandoening

2. Een fout bij de vorming van geslachtscellen

3. Schadelijke stoffen of ziekteverwekkers

Op welke drie manieren kunnen aangeboren afwijkingen ontstaan?

Het skelet van de mens, zoals het er nu uitziet, is volgens de evolutietheorie ontstaan uit het skelet van voorouders door veranderingen in het erfelijk materiaal. Hoe wordt zo'n verandering in het erfelijk materiaal genoemd?

Erfelijkheidsvoorlichting

Als er een erfelijke aandoening in je familie voorkomt kan je een erfelijkheidsonderzoek laten uitvoeren.

Stap 1: dragerschaponderzoek. Een drager heeft het ziekmakende gen wel, maar is zelf niet ziek. 

recessief overervende aandoening

Erfelijkheidsvoorlichting

Bron 9 - Recessief overervende aandoening, beide ouders zijn heterozygoot.

Bron 10 - Dominant overervende aandoening, vader is heterozygoot. Kans op overerving is 50%.

Wanneer is iemand een drager van een ziekte?

Aan de slag met de leerdoelen

1. Je kunt een stamboom maken. (Opdracht 4, 5 en 7)
2. Je kunt uitleggen hoe aangeboren aandoeningen ontstaan. (Opdracht 9, 11 en 12)
   
3. Je kunt uitleggen wanneer je naar een erfelijkheidsvoorlichter moet gaan. (Opdracht 15, 17 en 18)

Je hebt in je werkboek de volgende vragen gemaakt: 4, 5, 7, 9, 11, 12, 15, 17 en 18