4.4 Nederland bezet

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven hoe Nederland bezet werd en na vijf jaar bevrijd werd.
• Je kunt twee politieke, twee economische en twee culturele gevolgen noemen van de Duitse bezetting.
• Je kunt een voorbeeld noemen van verzet en van collaboratie.

Bezetting en bevrijding

• Op 10 mei 1940 viel Duitsland Nederland binnen. Na 5 dagen verzet werd Rotterdam gebombardeerd en volgde de capitulatie (overgave).
• De Nederlandse koningin Wilhelmina en de regering waren toen al naar Groot-Brittannië gevlucht.
• Nederland was veroverd en kreeg een Duits bestuur onder leiding van rijkscommissaris Seyss-Inquart (foto links).
• In september 1944 werd het zuiden van Nederland bevrijd. De rest van Nederland bleef in Duitse handen.
• de Nederlandse regering riep vanuit Londen op tot een spoorwegstaking die leidde tot schaarste van brandstof en voeding.
• De winter van 1944-1945 was erg streng en er ontstond een hongerwinter.
• Pas op 5 mei 1940 werd de rest van Nederland bevrijd.

Onder Duits bestuur

• De democratie werd in NL afgeschaft en alle politieke partijen behalve de NSB werden verboden. 
• De NSB hielp de Duitsers bij het bestuur en het uitvoeren van Duitse maatregelen.
• De meeste mensen bleven gewoon op hun plak: ambtenaren moesten meewerken aan het invoeren van een persoonsbewijs en politieagenten moesten helpen bij het oppakken van Joden. Ook veel burgemeesters bleven gewoon op hun plek.
• Voor de Nederlandse economie was de oorlog in de eerste jaren gunstig door het leveren van producten aan Duitsland. Maar na 1942 kreeg de bevolking door tekorten in Duitsland steeds minder. Veel producten kwamen 'op de bon'.
•  Ook moesten Nederlandse mannen in fabrieken in Duitsland gaan werken.

'Goed' en 'Fout'

• Aanpassing: de meeste mensen in Nederland paste zich aan de oorlogssituatie aan en gingen door met hun leven.
• Verzet: verzetsgroepen maakten illegale krantjes, stalen voedselbonnen en maakten valse persoonsbewijzen. Een enkeling schoot nazi's of NSB-ers dood.
• Collaboratie: meewerken met de vijand. Als NSB-lid kreeg je vaak betere baantjes en meer voedselbonnen. Na de oorlog werden ze als landverraders opgepakt.

Jodenvervolging

• Vanaf 1942 werd de jodenvervolging opgevoerd en begonnen de deporataties naar vernietigingskampen
• Joden die zich niet vrijwillig melden werden bij razzia's (klopjacht) opgepakt.
• Via Westerbork (doorvoerkamp) werden Nederlandse joden verder gedeporteerd.
• Ruim 100.000 Nederlandse joden werden vergast in voornamelijk Auschwitz en Sobibor.
  

Operatie Market Garden

• Het zuiden van Nederland werd in  september 1944 bevrijd.
• Tussen Eindhoven en Arnhem willen de geallieerden de bruggen over de grote rivieren veroveren (operatie Market Garden)
• Spoorwegpersoneel werd opgeroepen te staken (Duits troepenvervoer verhinderen), maar de slag om Arnhem werd verloren. De rest van Nederland bleef nog bezet.
• Er volgde in de steden in het westen een verschrikkelijke Hongerwinter. 
  

Wat was de aanleiding voor de Nederlandse legerleiding om te capituleren (overgeven)?

1. De inval van Duitsland
2. Het gevangen nemen van Wilhelmina
3. Het bombardement op Rotterdam
4. Verloren veldslagen

Waarom kwam er in Nederland voedsel op de bon?

De Duitsers droegen in het begin een 'masker van vriendelijkheid' tegenover de Nederlanders. Bedenk een reden waarom.

Wat was de aanleiding in februari voor de SS om 425 joden op te pakken?

1. Iemand van de NSB kwam om het leven
2. De joden vielen de NSB lastig
3. De NSB viel joden lastig
4. De SS kreeg bevel om joden te deporteren

Tijdens de februari staking van 1941 liet de Duitse bezetter zijn 'ware gezicht' zien. Leg dit uit!

Ook niet-joodse Nederlanders doken vanaf 1943 onder. Geef hiervoor een verklaring (zie voorgaande filmpje).

Noem 2 voorbeelden van collaboratie en 2 voorbeelden van verzet.

Wat was het doel van de spoorwegstaking in september 1944?

Door wie is deze poster gemaakt? Door mensen uit het verzet of door de Duitsers? Leg uit!

Wat was het verband tussen operatie Market Garden en de Hongerwinter?

1. bij de operatie gingen voedselvoorraden verloren
2. De Duitsers wilden Nederland straffen voor hun hulp aan de Geallieerden
3. Door Market Garden kwam het vervoer van voedsel naar de steden stil te liggen
4. Er is geen verband. Ook zonder Market Garden zou er een Hongerwinter geweest zijn.

Lees de tekst. Dagboeken zoals dat van Klaartje of Anne Frank zijn van grote waarde. Waarom?