1.3 Inspelen op de natuur & 2.1 Brede rivieren_v5

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

1.3 Inspelen op de natuur

2.1 Brede rivieren door oneindig laagland

Voor de vakantie

1.1 Koffers pakken... 

Bescherming tegen overstromingen (zee), toename kans overstromingen, combineren veiligheid en natuur in zuidwestelijk deltagebied. 

1.2 Kust in beweging 

Kenmerken Nederlands kustgebied, opbouw en afbraak, kijk op kustbeleid

Leerdoelen 1.3

• Je kunt uitleggen wat de nieuwe manier van kustbescherming inhoudt en welke wijziging dit is ten opzichte van het oude beleid. 
• Je kunt beschrijven hoe men kustgebieden waar dynamische handhaving niet mogelijk is, toch veilig houden.
• Je kunt uitleggen wat integraal waterbeleid inhoudt en daar voorbeelden van geven. 

De dominante richting van de verplaatsing van sediment langs de Nederlandse kust is

1. van zuidoost naar noordwest
2. van noordwest naar zuidoost
3. van zuidwest naar noordoost
4. van noordoost naar zuidwest

Maritiem sediment wordt langs de kust verplaatst door

1. wind en golven
2. getijden en golven
3. wind en getijden
4. wind, golven en getijden

Een nieuwe manier van kustbescherming

• Vanaf jaren '80 van de vorige eeuw
• Meer kennis van de natuurlijke processen 
• Niet tegen, maar met de natuur 
• Natuurlijke processen zelf de kust in stand houden 
•  Dynamische handhaving 
• 'Zacht waar het kan, hard waar het moet'

Zandsuppletie als oplossing

• Zandsuppletie: Het opspuiten van zand voor of op de het strand om de kust te beschermen.
• We leggen een grote hoeveelheid zand voor de kust. Door het water en de wind wordt het zand naar de kust gebracht en versterkt het op een natuurlijke manier onze duinen.
• Type zandsuppletie: strandsuppletie, vooroeversuppletie

Zachte kustverdediging

Zandmotor 

(zandsuppletie)

Harde kustverdediging

Oosterscheldekering

Waarom is er sprake van dynamische handhaving bij de Hondsbossche Zeewering?

Kustverdediging vs. kustbeheer

Kustverdediging is in volledige controle van de mens, bij dynamisch kustbeheer is het een samenspel tussen natuur en mens. 

Zand beschermt 

• Er zijn twee maatregelen genomen om het land te beschermen. 
• De dijken en duinen zijn hoger en sterker gemaakt. 
• Daarnaast is veel zand verplaatst om de kust te verstevigen. Dit heet zandsuppletie.  
  

De slufter op Texel is een landinwaartse getijdengeul. De natuurlijke Texelse slufter werd aangepast aan veranderende omstandigheden.

Slufter

Dynamisch kustbeheer: getij en wind houden de kust in stand en vormen een gradiëntrijk milieu: er is sprake van allerlei overgangen in het landschap. De natuur is er voortdurend in beweging, soortenrijkdom van plantengroei en dierenleven groot.

Ecologische waarde blijkt uit grote natuurlijke dynamiek en grote(bio)diversiteit

(soortenrijkdom van flora en fauna)

Alleen daar waar de duinen breed genoeg zijn!

Nog meer zachte kustverdediging: De Kerf bij Bergen.

- Geen overstromingsgevaar voor het binnenland. 

-Er ontstond een gradiëntrijk milieu. 

- De zeereep wordt sterk opgehoogd door stuivend zand, alleen bij extreem hoog water staat de inham blank. (= verschil met slufter)

- De vegetatie past zich aan het brakwatermilieu aan.

Verschillende belangen

Groot natuurgebied > NL kust 

Wonen

Werken 

Recreatie

Energie 

Bolwerkvorming, harde kustverdediging

= bebouwing langs de kust waardoor de kust het vermogen om zichzelf te handhaven verliest

Vb. Hondsbossche zeewering

Denk aan:

- strandhuisjes

- Hondsbossche zeewering (zie foto)

- boulevard

- bungalows in de duinen

Contourenbeleid

Integraal waterbeleid

Alle zaken die met waterveiligheid en watervoorziening te maken hebben beschrijven > Nationaal Waterplan 

Leerdoelen 1.3

• Je kunt uitleggen wat de nieuwe manier van kustbescherming inhoudt en welke wijziging dit is ten opzichte van het oude beleid. 
• Je kunt beschrijven hoe men kustgebieden waar dynamische handhaving niet mogelijk is, toch veilig houden.
• Je kunt uitleggen wat integraal waterbeleid inhoudt en daar voorbeelden van geven. 

Grote rivieren in Lage landen

Theorie

Leefomgeving - Water:

1. De Lage Landen bij de zee (kustbescherming)

2. Grote rivieren in de Lage Landen (rivieren en wateroverlast)

Leefomgeving - Stedelijke gebieden:

3. Leefbaarheid in stedelijke gebieden (Nederlandse steden)

4. De Randstad: toekomstige topregio? (Randstad)

Leerdoelen 2.1 

Je kent de kenmerkende eigenschappen van de Rijn en de Maas en hun stroomgebied

Je kunt uitleggen hoe die eigenschappen de waterafvoer beïnvloeden

Je weet welke gevolgen ruimtelijke aanpassingen in de rivieren hebben gehad voor de waterafvoer en bevaarbaarheid. 

Wat voor rivieren zijn de Maas en de Rijn?

1. Rijn : Regenrivier Maas : Gemengde rivier
2. Rijn: Gletsjerrivier Maas: Gemengde rivier
3. Rijn : Gletsjerrivier Maas: Regenrivier
4. Rijn : Gemengde rivier Maas : Regenrivier

Stroomgebieden van Nederlandse rivieren

De grens tussen de stroomgebieden van twee rivieren heet

1. regiem
2. delta
3. waterscheiding
4. stroomstelsel

Een stroomstelsel bestaat uit drie delen, die samen het lengteprofiel vormen

Bovenloop

Middenloop

Benedenloop

Dwarsprofiel bedijkte rivier

Debiet en Regiem

• Debiet is de hoeveelheid water die op een bepaald punt door de rivier stroomt

• De schommelingen in de waterafvoer noem je het regiem.

Vertragingstijd

Regenval 

Water in de rivier.

Invloed op de piekafvoer.

Het geheel van hoofdstroom en zijtakken noem je het ........ van een rivier.

1. regiem
2. stroomgebied
3. verval
4. stroomstelsel

Stroomgebied van de Rijn

Bron

Bendenloop

Bovenloop

Monding 

Middenloop

Groot verhang

m.n. sedimentatie

m.n. erosie

klein verhang

Meanders

v-dal

Vertragingstijd en verstening

Verstening vertragingstijd

Vertragingstijd dus geen piekafvoer

afhankelijk van:

1. vegetatie
2. ondergrond
3. invloed van de mens

Verstedelijking

Verstening/verharding = groter oppervlakte straten, wegen en bebouwing.

-> kortere vertragingstijd en piekafvoer 

Welke van de volgende ingrepen in het landschap verkorten de vertragingstijd?

1. Het aanleggen van snelwegen
2. Het verharden van tuinen
3. Het ontbossen van een natuurgebied
4. Het verhogen van dijken

Wat is vertragingstijd en wat heeft dat te maken met ontbossing?

Zomerdijk

Winterdijk

Uiterwaarde

Zomerbed

Kribben

Binnendijks

Leerdoelen 2.1 

Je kent de kenmerkende eigenschappen van de Rijn en de Maas en hun stroomgebied

Je kunt uitleggen hoe die eigenschappen de waterafvoer beïnvloeden

Je weet welke gevolgen ruimtelijke aanpassingen in de rivieren hebben gehad voor de waterafvoer en bevaarbaarheid.