H5.3 deel 1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

VWO 4

5.3 De Reformatie

Lesdoelen:

In deze paragraaf leer je:

- welke kritiek er was op de katholieke kerk.

- hoe de kritiek leidde tot de splitsing in de kerk.

KA: De protestantse Reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.

VWO 4

5.3 De Reformatie

Kritiek op de katholieke kerk

In 1513 werd Giovanni de Medici gekozen tot paus Leo X.

Hij was een kunstliefhebber van het klassieke erfgoed en levensgenieter. 

Tijdsgeest; de roep om hervorming van de kerk werd steeds luider en massaler.

--> geestelijken leidden een leven dat in strijd was met de ideeën met de kerk.

Ze waren belust op wereldse zaken als geld, macht, eten, drank en seks. Dit was in strijd met het celibaat.

Ook de pausen deden hieraan mee. 

- paus Julius II --> buitenechtelijke dochter

- paus Leo X --> geruchten over sodomie (homoseks)

Bekijk de Sint Pietersbasiliek van binnen. De kerk is in meerdere fasen gebouwd en heeft een late-renaissance en barokarchitectuur.

Welke kenmerken van de renaissance kan je aan de binnenkant van de kerk terugzien?

Sint Pietersbasiliek

VWO 4

5.3 De Reformatie

Kritiek op de katholieke kerk

Maarten Luther was een Duitse monnik. Hij had op meerdere vlakken kritiek op de kerk;

- De paus Leo X verkocht aflaten voor de bouw van de Sint Pietersbasiliek.

- Geestelijken waren belust op wereldse zaken zoals seks, macht, eten en drank.

- Geïnspireerd door het christelijk humanisme (geschriften van Erasmus) kwam Luther tot de conclusie dat de kerkleer niet klopte. Veel van wat de kerk men leerde, had niets meer te maken met het zuivere christendom.

Geestelijken konden volgens de kerk bemiddelen tussen god en de leken. Luther keert zich hier van af. Alleen oprecht geloof kunnen ervoor zorgen dat God zonden vergeeft.

Maarten Luther

Erasmus

Maarten Luther

Puas Leo X

De paus moet ondersteund worden door zijn theologen. Is dat bij Luther ook zo?

Dit hondachtige figuur is de duivel. Kijk maar eens wat er uit zijn mond en kont komt.

Lutherse theologen (=godgeleerde)

Katholieke parafernalia (kostbare spullen), zoals een kruis met Jezus eraan, Mariabeelden.

Deze man, die bij de paus hoort is Judas. Judus ken je ook al weer van...?

Is deze prent is pro-Luther of pro-paus?
Kies het beste antwoord.

1. Voor Luther, want Luther heeft de bijbel in zijn hand.
2. Voor de paus, want de paus heeft meer mensen achter zich.
3. Voor Luther, want de paus wordt met de duivel geassocieerd.
4. Voor de paus, want hij zit hoger dan Luther.

VWO 4

5.3 De Reformatie

Splitsing van de kerk

Reactie Luther op de aflaten: '95 stellingen'

--> begin van de protestantse Reformatie of Hervorming:  

christendom viel in het West-Europa uiteen:  1. katholieken

                                                                             2. protestanten

Paus Leo X was woedend --> 1521 deed hij Luther in de ban (excommuniceren).

Luther had door de boekdrukkunst al veel aanhangers --> begon eigen kerk (Lutheranisme). 

De paus vroeg aan keizer Karel V om hem ter dood te veroordelen. Hij geeft hem nog een laatste kans om bij de rijksdag in Worms zijn kritiek in te trekken.

--> Luther komt maar weigert zich te herroepen.

Vonnis: Luther is vogelvrij verklaard.

Keizer Karel V

VWO 4

5.3 De Reformatie

Splitsing van de kerk

Maarten Luther krijgt asiel van de keurvorst van Saksen. In zijn kasteel vertaalde Luther Erasmus' Griekse versie van het Oude Testament in de Duitse volkstaal.

--> iedere gelovige kan nu zelf de bijbel lezen.

Luther roept Duitse vorsten op de kerk in hun gebied te hervormen.

- religieuze oorzaak; vorsten steunden de kritieken op de kerk.

- politieke oorzaak; de protestantse kerk was eenvoudig en sober. Kerkelijke bezittingen konden de koningen nu innemen.

--> In Duitsland ontstond nu een protestante kerk zonder celibaat, heiligenverering, kloosters, geestelijken en andere zaken die niet in de bijbel stonden. Wél dominees (predikanten) die de bijbel uitlegden en kerkdiensten leidden.

01:17

Welk misstand ziet Luther hier?

1. Monniken vrijen met vrouwen
2. Monniken kopen aflaten
3. Er zijn te weinig monniken
4. Monniken vereren de verkeerde heiligen.

04:14

Leg uit waarom men een aflaat wilde kopen?

07:14

Waaruit kan je opmaken dat de paus veel bezig is met macht en rijkdom?

09:51

Op welke manier bespeelt de monnik Tetzel het volk?

1. Hij maakt de mensen angstig en dwingt ze een aflaat te kopen.
2. Hij bespeelt de mensen door andere dingen te beloven dan dat de paus doet.
3. Hij maakt ze mensen angstig en beloofd hen een plek in de hemel als ze een aflaat kopen.
4. Hij bespeelt de mensen door kritiek te leveren op de paus, waardoor ze op de brandstapel kunnen eindigen.

13:56

Wat is de mening van Luther over de aflaten die verkocht worden?

13:57

De rest van de video kijk je de volgende les.

VWO 4

5.3 De Reformatie

Aan de slag!

- Lees blz. 70

- Maak de LessonUp af

Deze prent is gemaakt door: katholieken / protestanten, want...

Beschrijf enkele misstanden in de kerk omstreeks 1500.

Geef aan wat de kern was van Luthers kritiek op de kerkleer.

Gebruik bron 16 blz. 83 wb. Leg uit of de beschrijving van de Beierse hertog past bij de kritiek op de kerk van Erasmus en Luther.

Gebruik afbeelding 5.15 en bronnen 17 en 18 blz. 83 wb.
Luther sprak op de rijksdag van Worms in 1521 (zie bron 17).
Leg uit waarom Luther daar moest verschijnen.

Gebruik afbeelding 5.15 en bronnen 17 en 18 blz. 83 wb.
Luther sprak op de rijksdag van Worms in 1521 (zie bron 17).

Noem van Luthers uitspraken voor de rijksdag (bron 17):
- twee gevolgen op korte termijn voor hemzelf.
- een gevolg voor Duitsland op langere termijn en
- een gevolg voor Europa op langere termijn.