Natuur en klimaat van de Amsterdamse grachtengordel
1 / 26
Lesduur is: 45 minIntroductie
De grachtengordel van Amsterdam, de plek waar cultuur en natuur samenkomt. Aan de hand van een (aantal) korte videofragmenten, kijkvragen en interactieve elementen maken de leerlingen kennis met de grachtengordel en gaan ze in gesprek over de natuur en het milieu in het centrum van Amsterdam.
Instructies
Bekijk van tevoren de video’s uit de les, de structuur van de les, en welke dia’s bij elkaar horen.
In de notities zijn per slide lesinstructies te vinden.
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Wat weet je over de
Amsterdamse grachten?
Slide 2 - Woordweb
Introductie: wat weten de leerlingen al over de grachten in Amsterdam? Zijn ze er al eens geweest? Hebben ze er wel eens van gehoord?
Zonder device: Vraag de klas om dit voor zichzelf te bedenken en vraag bij een aantal of alle leerlingen wat hun antwoord is.
Slide 3 - Tekstslide
Neem de leerdoelen van deze les kort door met de leerlingen
0
Slide 4 - Video
Laat de video van het Klokhuis over de Amsterdamse grachtengordel zien.
Vertel: Wat wordt er verteld over het ontwerp van de stad?
Het antwoord op de aankomende vraag wordt verteld op minuut 01:50
Waarom is de Amsterdamse grachtengordel gebouwd in
de vorm van een halve maan?
A
Veel andere steden zagen er ook zo uit.
B
Dit is de beste manier om de stad te verdedigen tegen vijanden.
C
Het vervoeren van spullen was op deze manier makkelijker.
D
Dit zorgde voor rechthoekige kavels waarop de rijke hun huizen en tuinen op konden bouwen
Slide 5 - Quizvraag
Er zijn twee juiste antwoorden: C & D
Uitleg per antwoord:
- A - Dit ontwerp is juist uniek en niet vaak ontworpen.
- B - Dit geldt voor een ronde ontworpen stad.
- C - Dit is juist, de schepen konden via de gebouwde grachten makkelijk goederen vervoeren en opslaan in grachtenpanden.
- D - Dit is juist, een aantrekkelijke kavel én uitzicht op de grachten. Wat wil je nog meer?!
Met device: laat de klas zelf de vraag beantwoorden en ga daarna de antwoorden af.
Zonder device: Ga alle opties af en vraag aan de klas of zij deken dat dit wel of niet het goede antwoord is en ga zo de antwoorden af.
Slide 6 - Tekstslide
Vertel:
In de zeventiende eeuw was er nog geen riolering en de inwoners van Amsterdam gooiden hun vuil dan ook rechtstreeks in de grachten. Deze vervuiling bracht in de negentiende eeuw allerlei uitbraken van ziektes met zich mee, zoals cholera. Hierna werd snel duidelijk dat de slechte volksgezondheid samenhing met deze slechte hygiëne.
Klik op de drie hotspots om te zien hoe het in de loop der tijd steeds schoner is geworden.
Slide 7 - Video
Laat de leerlingen de video over het grachtenwater bekijken.
Eventueel klassikaal bespreken: zou jij een slokje grachtenwater durven nemen? Waarom wel / niet.
Het schone water zorgt ook voor meer leven onder water dan je denkt. Hoeveel vissoorten leven er ongeveer in de Amsterdamse grachten denk je?
A
65
B
45
C
33
D
51
Slide 8 - Quizvraag
Leg uit:
Het grachtenwater is tegenwoordig gelukkig een stuk schoner. De aanleg van de riolering, gemalen en sluizen zorgen voor een constante doorstroom van water door de grachten.
Door het schonere water zijn er steeds meer vissoorten te vinden in de grachten.
Met device: laat de klas zelf de vraag beantwoorden
Zonder device: Vraag aan de klas welk antwoord zij denken dat juist is.
Slide 9 - Tekstslide
Vertel verder:
Het water in de Amsterdamse grachten is namelijk brak, dit een mix van zoet- en zoutwater.
De grachten staan via het IJ in verbinding met het Noordzeekanaal waardoor er zeewater via de sluis bij IJmuiden in het zoete water terechtkomt. Hierdoor kunnen er dus ook zo veel verschillende vissoorten leven in de Amsterdamse wateren.
Haring
Baars
Bot
Slide 10 - Sleepvraag
Licht toe:
De aanwezigheid van deze drie vissen op 1 plek is best bijzonder. Want de haring is een zoutwatervis, de baars een zoetwatervis en de bot beide. Juist in het brakke water tussen zoet en zout voelen alle 3 deze vissen zich thuis.
Slide 11 - Tekstslide
Vertel:
In 2017 is er een natuurfilm gemaakt die de stad bekijkt vanuit ogen van de vele wilde dieren en planten die er leven. Let zo meteen goed op in de trailer welke dieren je nog niet kent of niet had verwacht dat ze in Amsterdam zouden leven.
Slide 12 - Video
Laat de video van de trailer voor de film 'De Wilde Stad' zien.
Korte rondvraag over welke dieren ze nog niet (her)kennen of niet had verwacht in de binnenstad van Amsterdam.
Slide 13 - Tekstslide
Klassikaal doornemen
Stukje voor stukje wordt een foto van een meerkoet op een afval nest zichtbaar.
Stel de vraag op het scherm nog een keer aan de klas om hen te activeren.
Slide 14 - Tekstslide
Licht toe: Deze foto kwam net ook al even voorbij. Wat zie je? Wat valt je op?
Eén van de vele dieren die op en rondom de Amsterdamse grachten leeft, is de meerkoet. Wat is je opgevallen aan deze foto? En wat zegt dit over ons als mens?
Slide 15 - Tekstslide
Licht toe: Deze foto kwam net ook al even voorbij. Wat zie je? Wat valt je op?
Vertel na het zien van de hele foto:
Eén van de vele dieren die op en rondom de Amsterdamse grachten leeft, is de meerkoet. Wat is je opgevallen aan deze foto? En wat zegt dit over ons als mens?
Slide 16 - Tekstslide
vertel:
Eén van de vele dieren die op en rondom de Amsterdamse grachten leeft, is de meerkoet. Die heeft zich wel bijzonder goed aangepast aan zijn leefomgeving.
Vraag: Wat is je opgevallen aan deze foto? En wat zegt dit over ons als mens?
Antwoord: het nestmateriaal is deels van plastic. Wij als mensen gaat niet zorgzaam om met onze omgeving en vervuilen de grachten nog steeds.
Slide 17 - Tekstslide
Klik op de hotspots om te zien welke exoten zich nu (steeds vaker) in Amsterdam bevinden.
Slide 18 - Tekstslide
Vertel: Naast de grachten en de grachtenpanden, zijn er ook tuinen te vinden op de grachtengordel.
*Open hotspot 1*
Vertel: Tuinen zorgen niet alleen voor meer plek voor andere diersoorten, maar waren ook een belangrijk onderdeel van het 17de-eeuws grachtenontwerp. Het stadsbestuur had besloten dat de grachten groen moesten zijn en hierdoor kwamen er bomen langs de grachten en grote binnentuinen achter de grachtenhuizen.
Open de andere hotspots voor aanvullende informatie over regels in de tuinen.
Op het beschadigen van een boom op de grachtengordel of in een keurtuin, stond destijds een zware straf. Zo zou je hand eraf gehakt kunnen worden als je werd betrapt.
Vind jij dit een terechte straf?
Vind jij dit een passende straf?
Ja! Bomen moeten beschermd worden.
Nee, er zijn betere manieren om bomen te beschermen.
Nee, maar wel deze straf.....
Slide 19 - Poll
Deze slide heeft geen instructies
Welk soort boom is er het meeste in Amsterdam?
A
De Linde
B
De Iep
C
De Esdoorn
D
De Eik
Slide 20 - Quizvraag
Met device: laat de klas zelf de vraag beantwoorden
Zonder device: Vraag de leerlingen welke hun denken dat juist is?
Slide 21 - Tekstslide
Vertel verder: Iepen zijn geschikt voor veel grondsoorten. De boom is nauwelijks gevoelig voor zoute en vervuilende lucht en kan goed overleven in de stad. Meer groen in de stad zorgt voor verkoeling, een grotere biodiversiteit en meer zuurstof.
Slide 22 - Tekstslide
Vertel:
In het geval van zeespiegelstijging is Amsterdam afhankelijk van de techniek van malen, het wegpompen van water. Door middel van malen kunnen Amsterdam en Amstelland het juiste waterpeil behouden. Het gevolg van klimaatverandering voor Amsterdam zal dus zijn dat de stad meer maalcapaciteit nodig heeft. Daarvoor zou er een nieuw gemaal gebouwd moeten worden dat meer water naar het IJmeer kan afvoeren.
Slide 23 - Tekstslide
Punten nog toelichten:
Gooi afval in een prullenbak, niet in het water. Zo blijft het water schoon en veilig voor dieren.
2. Afval oprapen
Help mee door afval dat je ziet liggen op straat of bij de grachten op te rapen en in de vuilnisbak te doen.
3. Meehelpen met schoonmaakacties
Soms worden speciale acties georganiseerd om de grachten schoon te maken. Je kunt meehelpen door afval uit het water te vissen.
4. Minder plastic gebruiken
Gebruik herbruikbare flesjes en tassen, zodat er minder plastic afval in de grachten terechtkomt.
Samen kunnen we ervoor zorgen dat de grachten mooi en schoon blijven! 🌊🦆
Slide 24 - Tekstslide
Organisaties zoals Plastic Whale zorgen voor schonere grachten. Zij nemen groepen mee om op de wateren in Amsterdam te vissen naar plastic en ander afval dat in het water is beland. Dit plastic gebruiken ze daarna om weer nieuwe Plastic Whale boten van te maken.
De gemeente Amsterdam en Waternet beheren en behouden de kwaliteit van het drink- en grachtenwater en dragen zorg voor het klimaat en de natuur.
Waternet haalt ook dagelijks fietsen, koelkasten of ander afval uit de grachten. Maar ook andere aanpassingen worden gemaakt door de gemeente.
Slide 25 - Tekstslide
Leg uit dat Amsterdam sinds 2009 met een gedragscode Flora en Fauna werkt, stadsecologen brengen barrières in kaart en proberen deze op te lossen door.
Klik op de drie hotspots om te zien welke maatregelen er onder andere zijn getroffen.
Eerst dacht ik... Nu denk ik...
Eerst dacht ik . . . over het water in de grachten van Amsterdam
Nu denk ik . . . over het water in de grachten van Amsterdam
Slide 26 - Open vraag
Bekijk wat de leerlingen hebben geleerd door de vraag te stellen wat ze eerst dachten over het water in de grachten van Amsterdam. Vergelijk dat met hoe ze er nu over denken. Wat hebben ze uit deze les meegenomen?
