Herhaling H2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 3

Herhaling hoofdstuk 2

Nederland als industriële samenleving

...ben je goed voorbereid op de toets

AAN HET EINDE VAN DE LES...

Klassikale herhaling

Maken herhalingsopdracht

Bespreken herhalingsopdracht

DOEN

§2.1

De industriële revolutie

Industriële revolutie
Grote verandering in de 18e en 19e eeuw in West-Europa door de komst van fabrieken en machines

1800

Belgie: Textielfabrieken, stoommachines, steenkool/ijzererts

 Nederland: Landbouw, handel, nauwelijks fabrieken

Waarom bleef Nederland achter:

Grote investering gehad in wind- en watermolens, nog geen steenkool aanwezig, weinig spoorwegen, hoge belastingen

België gaat verder als apart land.

Industrie komt op gang

Grote investering in infrastructuur, belasting kan omlaag door winst NL-Indië, kolonie was belangrijk afzetgebied

Arbeidsomstandigheden

Lage lonen, vrouwen en kinderen, onveilig, arbeidsdeling, geen wetten

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

1860

Alleen rijke mannen mogen stemmen, liberalen in het parlement

Weg naar een beter leven

Arbeiders richten vakbonden op. Zij organiseren stakingen

Algemeen kiesrecht zou het probleem op moeten lossen

Algemeen kiesrecht ➤ arbeiders stemmen op mensen die arbeiders willen helpen ➤ die kunnen nieuwe wetten maken

Sociale wetten van de liberalen

1874: Kinderwetje - Kinderen onder 12 jaar niet in fabriek werken

1889: Arbeidswet - Verbod op lange dagen, gevaarlijk werk en nachtwerk voor vrouwen en kinderen

1901: Leerplichtwet - Kinderen tussen 6 en 12 moeten naar school. *uitzonderingen

1919: Nieuwe arbeidswet - Maximaal 8 uur per dag, 45 uur per week

Modern Nederland

Economische groei - nieuwe uitvindingen zorgt voor nieuwe fabrieken (gloeilamp/Philips)

Bevolking/transport/communicatie - 1890(spoorwegen) - 1900(eerste auto) -  1920(radio) - 1924(vlucht naar NL-Indië)

Crisis en oorlog - 1929(internationale economische crisis) - 1940(Tweede Wereldoorlog)

§2.2

Van industrie naar diensten

1945

Nederland verwoest: fabrieken, (spoor)wegen, bruggen, steden, transportsector

Regering had geen geld

Wederopbouw

Lonen worden laag gehouden. Hulp van VS: Marshallplan

1957: Europese Economische Gemeenschap

NL, BE, LU, DUI, FR, IT: samenwerking op gebied van handel

1950

Pensioen. 

§2.3

Van industrie naar diensten

BASIS

B

Snelle groei

Leerdoel:

• Je kunt een aantal gevolgen noemen van de economische groei in Nederland vanaf 1950

Vanaf 1950:

• Groei economie
• Nog geen mogelijkheid om lonen te verhogen

Reactie vakbonden

• Dit is ok.
• Want: invoering uitkering bij arbeidsongeschiktheid, pensioen

1963:

• Lonen mogen weer omhoog, stijgt enorm
• Vijfdaagse werkweek

Begrippen:

• welvaart
• consumptiemaatschappij
• gastarbeiders

 

• migratie

§2.3

Van industrie naar diensten

BASIS

B

Snelle groei

In Nederland neemt welvaart toe: het gaat enomisch goed

Consumptiemaatschappij: vele luxeproducten kunnen gekocht worden

• koelkast
• auto
• televisie

Daarnaast meer vrije tijd om te sporten of vakantie  

§2.3

Van industrie naar diensten

BASIS

B

Snelle groei

1952: nagenoeg geen werkloosheid

Tekort aan arbeidskrachten:

• Mijnen
• Scheepsbouw
• Textielindustrie

Gevolg: gastarbeiders werven 

• Eerst Italië en Spanje, daarna Marokko en Turkije

Gunstige voorwaarden:

• Contracten onbeperkt verlengen
• Hele gezinnen zouden over moeten kunnen komen

1970:

• Regels rond migratie strenger: Eenmaal terug naar eigen land kom je moeilijk weer terug
• Gezinnen worden definitief naar Nederland gehaald

§2.3

Van industrie naar diensten

BASIS

C

De economie verandert

Leerdoel:

• Je kunt beschrijven hoe de Nederlandse economie vanaf de jaren 1970 veranderde

Er komt een einde aan de groei:

• 1973: stijgende olieprijzen
• Hoge lonen ➜ hoge prijzen ➜ minder export

Jaren 1980:

• Veel mensen raken hun baan kwijt
• Om productie winstgevend te maken moet loon naar beneden
  - kortere werkweek
  - lager loon
  - investeren in automatisering: productie door machines
  - fabrieken verplaatsen naar lage-lonen-landen: voorbeeld van globalisering 

Begrippen:

• automatisering
• globalisering
• Europese Unie (EU)

§2.3

Van industrie naar diensten

BASIS

C

De economie verandert

1990: Stijging economie en daarmee ook de welvaart.

1993: Nieuwe samenwerking in vorm van Europese Unie (EU)

Samenwerking op gebied van:

• economie
• migratie
• milieu
• criminaliteit
• etc....

Burgers mogen binnen de EU werken waar ze willen. Bedrijven werven personeel in heel EU 

Handel wordt makkelijker door de invoering van 1 munt: euro

§2.4

Milieuproblemen

BASIS

A

Nederland opbouwen

Vanaf late middeleeuwen verandering van landschap

• bossen verdwijnen en worden landbouwgrond
• Dijken moesten overstromingen stoppen

Vanaf de komst fabrieken milieu aangetast:

• milieuvervuiling
• bevolkingsgroei
• toename welvaart
• Uitstoot broeikasgassen

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen welke gevolgen industrialisatie had voor de natuur, het klimaat en de leefomgeving van mensen

Begrippen:

• milieu
  
• klimaatverandering

§2.4

Milieuproblemen

BASIS

A

Nederland opbouwen

Milieuvervuiling

• industrie en verkeer stoten fijnstof uit
• fabrieken loosden afval in rivieren, sloten en zeeën
• boeren vervuilden bodem met kunstmest en landbouwgif

§2.4

Milieuproblemen

BASIS

A

Nederland opbouwen

Milieuvervuiling

• industrie en verkeer stoten fijnstof uit
• fabrieken loosden afval in rivieren, sloten en zeeën
• boeren vervuilden bodem met kunstmest en landbouwgif

Bevolkingsgroei

• 1800: 1 miljard; 2020 8 miljard
• Hierdoor meer voedsel en producten nodig
• Veel natuur moet plaats maken voor landbouwgrond, wegen, huizen, bedrijven.

§2.4

Milieuproblemen

BASIS

A

Nederland opbouwen

Milieuvervuiling

• industrie en verkeer stoten fijnstof uit
• fabrieken loosden afval in rivieren, sloten en zeeën
• boeren vervuilden bodem met kunstmest en landbouwgif

Bevolkingsgroei

• 1800: 1 miljard; 2020 8 miljard
• Hierdoor meer voedsel en producten nodig
• Veel natuur moet plaats maken voor landbouwgrond, wegen, huizen, bedrijven.

Toename welvaart

• Mensen konden meer spullen kopen
• Hiervoor veel grondstoffen nodig

§2.4

Milieuproblemen

BASIS

A

Nederland opbouwen

Milieuvervuiling

• industrie en verkeer stoten fijnstof uit
• fabrieken loosden afval in rivieren, sloten en zeeën
• boeren vervuilden bodem met kunstmest en landbouwgif

Bevolkingsgroei

• 1800: 1 miljard; 2020 8 miljard
• Hierdoor meer voedsel en producten nodig
• Veel natuur moet plaats maken voor landbouwgrond, wegen, huizen, bedrijven.

Toename welvaart

• Mensen konden meer spullen kopen
• Hiervoor veel grondstoffen nodig

Uitstoot broeikasgassen

• Door verbranding steenkool of benzine
• Gevolg: klimaatverandering

§2.4

Milieuproblemen

BASIS

B

Bescherming van natuur en milieu

1900: burgers komen in actie om de natuur te beschermen

• Amsterdam wilde afval lozen in Naardermeer
• Natuurliefhebbers kwamen in protest
• Gevolg: oprichting Natuurmonumenten
• Zij komen voor 155.000 gulden het Naardermeer

Leerdoel:

• Je kunt het ontstaan van milieuorganisaties beschrijven

§2.4

Milieuproblemen

BASIS

B

Bescherming van natuur en milieu

1960: Wetenschap gaat zich ermee bemoeien

• Nadelige gevolgen van landbouwgif
• Artsen waarschuwen voor ongezonde leefomgeving

1972: Rapport Club van Rome

Waarschuwing:

• Einde economische groei door uitputting natuur 
  ⇛ aardolie
  ⇛ hardhout
  ⇛ vis 
• Door groeiende productie raakt milieu erg vervuild
  ⇛ grote delen aarde worden onleefbaar

• geleerden
• politici
• eigenaren grote bedrijven
• 
  

§2.4

Milieuproblemen

BASIS

B

Bescherming van natuur en milieu

Initiatieven burgers

• Milieudefensie
  ⇛ voert actie om milieu te beschermen
  ⇛ maakt overheid duidelijk dat er actie ondernomen moet worden
•  Greenpeace
  ⇛ Landen moeten samenwerken
  

Wat doet Nederland om
het milieu beter te maken? 

§2.4

Milieuproblemen

BASIS

C

Reactie van de politiek

1970

Eerste milieubeleid Nederland

• Niet zomaar afval lozen door fabrieken
• Vervuilde lucht uitstoten

1983

Grondwet: Recht op gezonde leefomgeving

Maar ook:

• Ciris in de jaren 80
• Economie moet groeien
• Ten kosten van het milieu

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen wat politici hebben gedaan om milieuproblemen op te lossen

Begrippen:

• milieubeleid
• duurzaamheid

§2.4

Milieuproblemen

BASIS

C

Reactie van de politiek

Pas na 1990 meer aandacht voor klimaatverandering

• An inconvenient truth
  ⇛ De aarde warmt op
  ⇛ De zeespiegel stijgt  

§2.4

Milieuproblemen

BASIS

C

Reactie van de politiek

Pas na 1990 meer aandacht voor klimaatverandering

• An inconvenient truth
  ⇛ De aarde warmt op
  ⇛ De zeespiegel stijgt  

1997

Landen maken afspraken

• Uitstoot broeikasgassen verminderen

§2.4

Milieuproblemen

BASIS

C

Reactie van de politiek

Pas na 1990 meer aandacht voor klimaatverandering

• An inconvenient truth
  ⇛ De aarde warmt op
  ⇛ De zeespiegel stijgt  

1997

Landen maken afspraken

• Uitstoot broeikasgassen verminderen

Parijs 2015

• 200 landen spreken af: aarde maximaal 2 graden opwarmen

§2.4

Milieuproblemen

BASIS

C

Reactie van de politiek

Pas na 1990 meer aandacht voor klimaatverandering

• An inconvenient truth
  ⇛ De aarde warmt op
  ⇛ De zeespiegel stijgt  

1997

Landen maken afspraken

• Uitstoot broeikasgassen verminderen

Parijs 2015

• 200 landen spreken af: aarde maximaal 2 graden opwarmen

Glasgow 2021

• Afbouw steenkoolgebruik
• Afbouw subsidies fossieke brandstoffen

§2.4

Milieuproblemen

BASIS

C

Reactie van de politiek

Duurzaam omgaan met de natuur

• Bomen kappen is nieuwe bomen planten
• Minder grondstoffen gebruiken
• Minder afval produceren
• Meer recyclen
• Minder uitstoot broeikasgassen
• Windmolens, zonnepanelen

Kritiek op duurzaamheid:

• Niet iedereen gelooft dat klimaatverandering wordt veroorzaakt door de mens
• Wie gaat alle maatregelen betalen?
• Angst dat andere landen niet meedoen

Nederland, België, Duitsland, Groot-Brittannië, Denemarken, Zweden

Op welke plaats staat Nederland als het gaat om verduurzamen?

06

"Ik begrijp het al"

"Herhaling is fijn"

Wil extra uitleg

Zelfstandig maken:
§2.4

1 t/m 13

Bereid je voor op het SE

Bekijk de LessonUp terug door in te loggen

Zelfstandig maken:

§2.4

1 t/m 13

Bereid je voor op het SE

Volg samen met meneer Harmsen een verlengde instructie

Met meneer Harmsen opdrachten maken

Bereid je voor op het SE

HEB JE HET GESNAPT?

...uitleggen waarom arbeiders weinig macht hadden

en hoe zij toch hun positie probeerden te verbeteren

...uitleggen door welke nieuwe wetten de situatie van de arbeiders
eind 19e eeuw sterk verbeterde

...kan je een aantal kenmerken noemen
van het moderne Nederland rond 1920

...de begrippen liberalen, vakbonden, algemeen kiesrecht,

socialisten en confessionelen uitleggen

AAN HET EINDE VAN DE LES KAN JE...

Liberalen

Socialisten

Confessionelen

Geef je inzet tijdens deze les een cijfer

110