BBP

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Bruto Binnenlands Product

In deze Lessonup gaat het over het BBP (Bruto Binnenlands Product). Aan de orde komt hoe we het berekenen, dat dit de maatstaf is voor de welvaart (in enge zin), hoe we het reële BBP gebruiken voor de groei van een economie en het verband tussen BBP, arbeidsproductiviteit en werkgelegenheid.

Berekenen BBP

Het BBP is het totaal van de productie.

De productie berekenen we door het totaal van de toegevoegde waardes te nemen.

Bruto toegevoegde waarde bij bedrijven = waarde productie bij bedrijven = omzet – inkoop bij andere bedrijven = omzet – ingekochte grond- en hulpstoffen – diensten van derden

Dit bedrag wordt gebruikt om de beloningen van de productiefactoren (dit zijn kapitaal, arbeid, natuur en ondernemerschap) mee te betalen en er wordt een gedeelte afgehaald voor afschrijvingen.
Vandaar dat we de bruto toegevoegde waarde ook als volgt kunnen berekenen:

loon + huur + rente + pacht + winst + afschrijvingen

Dit bedrag wordt gebruikt om de beloningen van de productiefactoren (dit zijn kapitaal, arbeid, natuur en ondernemerschap) mee te betalen en er wordt een gedeelte afgehaald voor afschrijvingen.

Vandaar dat we de bruto toegevoegde waarde ook als volgt kunnen berekenen:

loon + huur + rente + pacht + winst + afschrijvingen

De toegevoegde waarde van de overheid kunnen we niet berekenen door van de omzet de inkoop van andere bedrijven af te halen.

De overheid verkoopt namelijk (meestal) niets.

Daarom wordt het totaal van de ambtenarensalarissen als maatstaf voor de productie / toegevoegde waarde van de overheid gebruikt.

Samengevat

BBP =

alle toegevoegde waardes bedrijven + ambtenarensalarissen
= totale omzet alle bedrijven – onderlinge levering bedrijven + ambtenarensalarissen
= van alle bedrijven de loonsom + huur + pacht + rente + winst + ambtenarensalarissen

Welvaart in enge & ruime zin

Als we het BBP berekenen door de geldwaarde van de productie te nemen (zoals hiervoor uitgelegd), berekenen we de welvaart in enge zin.

Er wordt hierbij geen rekening gehouden met factoren die we niet in geld kunnen uitdrukken, maar wel invloed hebben op de welvaart van de inwoners van een land.

Denk bijvoorbeeld aan negatieve externe effecten zoals milieuvervuiling. Dit lijdt tot een daling van de welvaart bij veel mensen.

Dit noemen we dan de welvaart in ruime zin.

Dit is alleen niet te meten, aangezien de (meeste) externe effecten niet in geld worden uitgedrukt. Je kunt op z’n hoogst een schatting maken of zeggen of het waarschijnlijker is dat het stijgt of daalt.

Herhaling externe effecten

We spreken van externe effecten als er bij de productie van een goed de volgende dingen meespelen:

- bij de productie komen onbedoelde bijproducten / effecten kijken (producten / effecten die niet het doel zijn van het oospronkelijke goed)

- deze producten / effecten beïnvloeden de welvaart van een ander dag degene die het goed consumeert.

- de eventuele (maatschappelijke) kosten die de onbedoelde bijproductie met zich meebrengt, zitten niet verwerkt in de prijs van het oorspronkelijke goed.

Reële BBP

Hoewel een stijging van de prijzen de productiewaarde van bedrijven zal vergroten, neemt hierdoor het aantal producten dat er gemaakt wordt niet toe. Kortom, het (nominale) BBP stijgt, terwijl de inwoners niet in meer behoefte kunnen voorzien. Dus, de welvaart stijgt hierdoor niet. Om dus de groei van de economie te kunnen bepalen, zouden we moeten kijken naar de groei van de productie.

We moeten dus kijken naar productievolume i.p.v. de productiewaarde. Dit doen we door de prijsstijging ‘eruit’ te halen, oftewel te kijken naar het reële BBP.

Dit doen we door de formule van de reële stijging te gebruiken:

reëel indexcijfer = nominaal indexcijfer / prijsindexcijfer x 100

_{(Misschien moet je nog even terug naar de Lessonup ‘indexcijfers 2’, als het nog niet helemaal duidelijk is hoe je dit ook al weer deed.)}

Voorbeeld 1

Stel dat de stijging van het nominale BBP 4% was.

De prijzen zijn in diezelfde tijd met 1% gestegen.

Met hoeveel procent is het reële BBP toegenomen?
104 / 101 x 100 = 102,97      
102,97 – 100 = 2,97%

Oefenopgave 1

- omzet bedrijven: 5 mld.
- onderlinge leveringen goederen & diensten: 1 mld.
- totale loonsom: 1,5 mld.
- pacht & huur: 0,5 mld.
- rente: 0,25 mld.
- afschrijvingen: 0,15 mld.
- ambtenarensalarissen (niet in loonsom): 0,05 mld.

a) Hoe groot is de bruto toegevoegde waarde van de bedrijven in dit land?
b) Hoe groot is het BBP in dit land?
c) Hoe groot was de winst van de bedrijven in dit land?

Gegeven is verder dat een jaar later het BBP 4,1 mld. bedraagt. In het afgelopen jaar zijn de prijs met 1% gedaald.
d) Bereken de stijging van het reële BBP.
e) Is de welvaart in ruimte zin in dit land gestegen of gedaald? Verklaar je antwoord.

Uitwerking oefenopgave 1

a) 5 mld. – 1 mld. = 4 miljard

b) 4 mld. + 0,05 mld. = 4,05 miljard

c) BBP – (loon + huur + pacht + rente) – afschrijvingen

= 4,05 – 1,5 – 0,5 – 0,25 – 0,15 = 1,65 miljard

d) Stijging BBP  (4,1 – 4,05) / 4,05 x 100% = 1,23%
Reëel indexcijfer BBP = 101,23 / 99 x 100 = 102,26
Stijging reëel BBP = 102,26 – 100 = 2,26%

e) De welvaart in enge zin is gestegen (want dat wordt gegeven door de reële productiewaarde), maar van de welvaart in ruime zin kun je niks zeggen. Je weet niks over negatieve externe effecten.

Verband BBP, apt en wgh

Er geldt dat de productie gelijk is aan wat één werknemer (gemiddeld) maakt x het aantal werknemers.

Dus: productie = arbeidsproductiviteit x aantal werknemers.
Voor een heel land:

BBP = gemiddelde arbeidsproductiviteit (apt) x werkgelegenheid (wgh).
Er geldt dus ook: BBP / apt = wgh

Voorbeeld 2

Bij een bedrijf geldt dat de productie gelijk is aan € 800.000 per maand. De arbeidsproductiviteit is € 8.000 per maand.
Dit bedrijf heeft dus € 800.000 / € 8.000 = 100 werknemers

Door een investering neemt de apt. toe tot € 10.000 per maand.
Het bedrijf heeft nu € 800.000 / € 10.000 = 80 werknemers nodig, dus kunnen er 100 – 80 = 20 ontslagen worden.

Oefenopgave 2

In een land is de gemiddelde arbeidsproductiviteit gelijk aan € 25.000 per jaar. De werkgelegenheid is 12 miljoen mensen.

a) Hoe groot is het BBP in dit land?

Een jaar later is de arbeidsproductiviteit gestegen met 5%. Het BBP is met 2% gestegen.

b) Hoe kun je zonder een berekening te maken verklaren dat de werkgelegenheid is gedaald?

c) Bereken de procentuele daling van de werkgelegenheid.

Uitwerking oefenopgave 2

a) BBP = € 25.000 x 12 mln. = 300 miljard

b) De arbeidsproductiviteit is meer gestegen dan de productie. Je hebt dus minder mensen nodig.

c) Manier 1:

(indexcijfer BBP / indexcijfer apt.) x 100 = indexcijfer wgh.      

102 / 105 x 100 = 97,14
Werkgelegenheid dus veranderd met 97,14 – 100 = - 2,86%
Manier 2:

BBP is nu: 1,02 x 300 mld. = 306 mld.
Apt. is nu: 1,05 x 25.000 = 26.250
Werkgelegenheid = 306 mld. / 26.250 = 11.657.142,86
Dat is een verandering van: (11.657.142,86 – 12.000.000) / 12.000.000 x 100% = -2,86%