Module 1 les 6 overige anticonceptie en overgang

• Farmacotherapie
• MBO
• Studiejaar 1

Overige anticonceptie

Lesinhoud

• Overige anticonceptiemethoden
• Uitstellen menstruatie
• Sterilisatie 
• Overgang 
• MAP zelfzorg

Welke anticonceptiemethoden
ken jij al?

Spiraal

• IUD
• 5 - 10 jaar in baarmoeder
• Lokaal
• Hormoonspiraal
• Koperspiraal
• Pharmacom code: IUD

Hormoonspiraal

• Mirena (R)
• 5 jaar
• Progestageen - Levonorgestrel
•  Ontsteking in baarmoeder
• Bevruchte eicel kan niet innestelen
• Slijmvlies baarmoeder wordt niet opgebouwd
• Slijm wordt taaier - zaadcellen kunnen niet doordringen

Koperspiraal

• Flexi-T, Gynefix & T-safe (R)
• Geen hormonen
•  5-10 jaar in baarmoeder
• Ontsteking in baarmoeder
• Slijm wordt taaier - bevruchte eicel kan niet innestelen
• Morning after spiraal

Spiraal 

• Net zo betrouwbaar als OAC
• Bijwerkingen; menstruaties worden heviger, langduriger en pijnlijker 
• Plaatsing kan pijnlijk zijn
• Vooraf; SOA test & pijnstilling

Prikpil

• Progestagene stof
• Medroxyprogesteron = Depo provera
• Eenmaal per 12 weken injecteren I.M.
• Voordeel: niet elke dag pil innemen
• Nadeel: doorbraakbloedingen
• Code Pharmacom: PP 

Implantaatstaafje

• Progestagene stof
• Etonogestrel = Implanon
• Via injectie onder de huid
• Onregelmatig bloedingspatroon
• 1 keer per drie jaar (overgewicht 2 jaar)
• Kan verschuiven

Nuvaring

• Oestrogene & Progestagene stof
• Eens per drie weken lokaal
• Stopweek 
• Nieuwe ring inbrengen 
• Bewaren in koelkast
• Code Pharmacom; nuvar

Pleister

• Transdermaal
• Evra (R) = EE & Norelgestromin 
• 1 keer per week gedurende 3 wk -> stopweek
• Op dezelfde dag vervangen
• Plakinstructie
• Elke dag checken ; los laten? Binnen 24 uur nieuwe plakken

Plakinstructie

Waarom zou iemand haar menstruatie uit willen stellen?

Menstruatie uitstellen

• Progestagene stof
• Norethisteron - Primolut
• Bijvoorbeeld in verband met vakantie, trouwen etc.
• Soms bij menstruatiestoornis
• Maximaal 10 dagen uitstellen
• Code Pharmacom: Primo 

Sterilisatie

• Afsluiten van de eileiders
•  3 manieren ; herstel soms mogelijk
• De eileiders worden dichtgemaakt met een ringetje of klemmetje
• De eileiders worden dichtgemaakt met gebruik van elektrische stroom
• De eileiders worden helemaal verwijderd

Wanneer begint de overgang?

Overgang

• Middelbare leeftijd ; vanaf 40 jaar (45-55)
  
•  Verandering hormoonhuishouding
  
• Onregelmatige cyclus (< oestrogeen)
  
• Functie eierstokken wordt minder
  
• Minder/niet vruchtbaar
  
• Geleidelijk lopend proces

Overgang

• Soms op jongere leeftijd: 1/100 voor 40 jaar
  
• Vrouwen 50 jaar -> 50% in menopauze
  
• Roken? Eerder in overgang 

Oorzaak 

Voorraad eicellen raakt op

Geen eisprong -> daling oestrogeen

Opbouw baarmoederslijmvlies ontregeld 

Oorzaak vroege overgang

Aanleg

Auto-immuunziekte in bijnier

Behandeling met chemo / radiotherapie

Operatie eierstokken

Meestal onduidelijk 

Climacterium

Periode waarin hormonale veranderingen plaatsvinden (overgang)

Laatste menstruatie = einde vruchtbare periode

Begrippen

Overgang

Periode van veranderd menstruatiepatroon & de eerste menstruatievrije jaren

Menopauze

De laatste menstruatie - menstruatie blijft volledig weg

Postmenopauze

Periode vanaf een jaar na de laatste menstruatie

Welke klachten horen bij de overgang?

Klachten overgang

• Menstruatiecyclus varieert (in lengte & mate)
  
• Opvliegers/ zweet aanvallen - met name 's nachts
  
• Achteruitgang slijmvlies geslachtsorgaan (dunner) -> afscheiding, jeuk, bloedverlies, pijn bij het vrijen
  
• Osteoporose < oestrogeen
  
• Psychische klachten

Psychische klachten

Nieuwe fase

Depressiviteit

Slapeloosheid

Gejaagdheid

Lusteloosheid

Vermoeidheid

Prikkelbaar 

Welk hormoon speelt een grote rol in de overgang?

Oestrogeen

• Aangevuld tijdens climacterium
  
• Bij verstoorde menstruatiecyclus
  
• Bij ontwikkelstoornissen geslachtsorgaan
  
• Niet te lang ivm risico's (6 -12mnd en dan stop)
  
• Minder opvliegers & minder kans op botontkalking
  
• Meer kans op borstkanker & hartvaatziekten 

Oestrogeen & progestageen

• Combinatie als menstrueren voorbij is
  
• Zodat baarmoederslijmvlies wordt afgestoten
  
• Geen baarmoeder? Progestageen niet nodig 

Combinatiepreparaten

• Continue: elke tablet heeft dezelfde samenstelling (activelle®, angeliq®, femoston continu®)​
  
• Meer dan 1 jaar geen menstruatie ​
  
• Na gebruik: doorbraakbloedingen ​
  

• Sequentiële: wisselende samenstelling (femoston, climene, trisequens®): ​
  
• Eerste 14 dagen alleen oestrogenen​
  
• Dag 15-28: progestageen + oestrogeen. ​
  
• Na 28 dagen : bloeding, wel doorslikken!​
  
• Voordeel: bloeding is voorspelbaar 

Adviezen

• Gezond eten -> voldoende ijzer -> voorkomen bloedarmoede
  
• Voldoende beweging
  
• Voldoende nachtrust
  
• Eventueel medicatie
  

Opvliegers?

Vocht opnemende kleding, laagjes, katoenen lakens, geen alcohol, warme dranken of sterk gekruid eten

Behandeling

Bij vaginale klachten (lokaal)

Estriol in Synapause vaginaalcreme/ovules of Vagifem

Postmenopauzaal

Oestrogeen & Progestageen combi - continue - tabletten

Perimenopauzaal

Anticonceptie (oraal, pleister of spiraal)

Anticonceptiepil

Stoppen rond 52 jaar

Meer kans op hart- en vaatziekten

Borstkanker

Onbekend of menopauze is begonnen door kunstmatige cyclus

AA: MFB! 

Medicatiebewaking

CI

• Oestrogeen gevoelige tumoren (borstkanker)
  
• Verhoogd risico op trombose
  
• Hoge bloeddruk
  
• Vrouwen met leverproblemen

Noodanticonceptie

Wat weet jij van noodanticonceptie?

Noodanticonceptie

Noodmethode die het risico op ZW verkleint nadat een vrouw recent onbeschermde geslachtsgemeenschap heeft gehad

Morning-afterpil

Spiraaltje

WHAM vragen 

WHAM vragen

Stroomschema

Let op privacy

Denk aan de spreekkamer

Persoonlijk spreken 

Welke vragen stel je de klant?

Wie? 

• Onbeschermde gemeenschap? Hoe lang geleden?
  
• Welk anticonceptiemiddel wordt gebruikt? Hoe lang? Hoeveel vergeten? Welke week?
  
• Zwangerschap mogelijk? Kwam laatste menstruatie op tijd? Even zwaar?
  
• Eerder MAP? Hoe vaak en wanneer?
  
• Ernstige problemen met anticonceptie?
  
• Ernstige leverfunctiestoornissen of maagdarmproblemen?
  
• Borstvoeding?

Hoelang?

• Hoe lang is onbeschermde gemeenschap geleden? ​
  
• Hoe lang pil vergeten? ​
  
• MAP zo snel mogelijk​
  
• Binnen 12 uur​ - 0,5% kans op zwangerschap​
  
• Binnen 72 uur - 2% kans op zwangerschap​
  
• Langer dan 72 uur ​ - naar huisarts verwijzen voor spiraal (tot 5 dagen)​ - vrijwel 0% kans op zwangerschap 

Actie?

• Vergeten pil alsnog ingenomen? ​
  
• Binnen 12 uur? geen actie nodig ​
  
• Zwangerschapstest heeft nog geen zin​
  
• Pas vanaf 4 dagen na de verwachte menstruatie 

Medicatie (bewaking)?

• Antacida - H2 antagonisten - Protonpompremmers - verminderen de opname - 2 uur voor of 4 uur na
  
• Anti-epileptica - verminderen werking MAP - HA spiraal
  
• Tuberculose of HIV medicatie - HA spiraal
  
• Sint-Janskruid - HA spiraal

Wanneer huisarts? 

• Langer dan 5 dagen geleden ​
  
• Al zwanger​
  
• Acute porfyrie ​
  
• Ernstige leverfunctiestoornis​
  
• Ziekte van Chron / ernstige maagdarmproblemen​
  
• Overgevoeligheid progestageen​
  
• Mogelijk een SOA​
  
• Ongewenst seksueel contact ​
  
• Meerder keren MAP in korte tijd ​
  
• Voorkeur voor spiraal 

Tot wanneer kan je norlevo adviseren?

Tot wanneer kan je Ella One adviseren?

Tot wanneer kan je een koperspiraal adviseren?

Preparaten 

Levonorgestrel (Norlevo) - MAP - binnen 72 uur

Ulipristal (EllaOne) - MAP - binnen 5 dagen

Koperspiraal - tot 5 dagen

MAP 

Progestageen ​

OTC ivm spoed ​

1e keus​

Stelt ovulatie uit​

Gebruik: zo snel mogelijk innemen (1 pil) ​

Levonorgestrel binnen 72 uur​

Ulipristal binnen 5 dagen ​

MAP 

• Hoe eerder hoe kleiner de kans op zwangerschap​
  
• BV Levonorgestrel: direct na voeding en tenminste 8 uur geen voeding geven aan baby ​
  
• BV Ulipristal: 1 week geen borstvoeding ​
  
• BW: misselijkheid, hoofdpijn, vermoeidheid, duizeligheid 

Koperspiraal

• Voorkomen van innesteling​
  
• Bevruchte eicel komt na 6 dagen in baarmoeder aan​
  
• Tot 5 dagen na onbeschermde gemeenschap​
  
• 0% risico op zwangerschap​
  
• Kans op opstijgende infectie bij de plaatsing​ - SOA test / antibiotica
  
• Kan 5-10 jaar blijven zitten​
  
• Inbrengen kan pijnlijk zijn - door HA 

Aandachtspunten 

MAP alleen voor nood anticonceptie

Menstruatie kan eerder of later komen

Na MAP extra voorzichtig bij gemeenschap - betrouwbaarheid pil neemt af - condoom

Beschermt niet tegen SOA's -> GGD

Vragen? 

Na de herfstvakantie; hoofdstuk 17 diabetes