Paragraaf 4.1/4.2: Ontwikkeling van het leven/organismen ordenen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 3

Welkom allemaal!

Let op de volgende punten:

• Pak je laptop erbij (lesson up app)
• Schrift en pen voor aantekeningen

Mooi! Dan gaan we beginnen!

Wat gaan we doen?

• Opening -> Voorstellen / planning
  
• Bespreken vragen/huiswerk
  
• Nieuwe stof 
• Opdrachten maken/werkvorm
• Klassikale afsluiting
  
• Huiswerk volgende les

Dus... Onderwerp deze les:

*Uitleg paragraaf 4.1/4.2: Ontwikkeling van het leven/organismen ordenen

*Zelfstandig werken opdrachten 4.1/4.2
 

Paragraaf 4.1: Ontwikkeling van het leven op aarde

Lesdoelen

Je kan uitleggen hoe het leven zich ontwikkelt aan de hand van de tijdbalk (ofwel, een tijdbalk aflezen)

Je kan aangeven welke ontwikkeling in verhouding de meeste tijd kost

4.1 Ontwikkeling van leven

Tijdbalk: Geeft tijd weer sinds het ontstaan van de aarde 
aflezen wanneer bepaalde groepen organismen zijn ontstaan

Soorten ontstaan, veranderd, uitgestorven

• Aarde bestaat ong 4600 miljoen jr
• 3500 milj jaar geleden:
  ontstaan eerste bacteriën
• 1000 miljoen jaar geleden:
  eerste waterdieren
• 450 miljoen jaar geleden:
  eerste planten en daarna dieren
• 3 miljoen jaar geleden:
  eerste mensachtigen 

Dino's?

Ja! 240 miljoen jaar geleden

65 miljoen jaar geleden uitgestorven - meteorietinslag 

Evolutionaire stamboom

• Uit welke voorouders groepen organismen zich hebben ontwikkeld
• welke groepen veel/ weinig verwantschap vertonen  

Hoelang geleden ontstond de aarde ongeveer?

1. 3500 miljoen jaar geleden
2. 4600 miljoen jaar geleden
3. 4600 jaar geleden
4. 2025 jaar geleden

En hoelang geleden ontstond de eerste mensachtige? (dit was nog niet eens de huidige mens he..)

1. 450 miljoen jaar geleden
2. 350 miljoen jaar geleden
3. 30 miljoen jaar geleden
4. 3 miljoen jaar geleden

4.2. Organismen ordenen

Je kunt organismen indelen door te kijken naar gemeenschappelijke kenmerken

• Je deelt ze in in 2 hoofdgroepen:
  
  

Prokaryoten: ééncellig.
Eukaryoten: 1- óf meercellig

Met celkern	Zonder celkern
Eukaryoten	Prokaryoten

De 4 Rijken:

Bacteriën, Schimmels, Planten, Dieren

4.2 Organismen ordenen

• Je kunt de kenmerken noemen van de cellen van bacteriën, schimmels, planten en dieren. 
  
  
• We kijken bij indelen van organismen naar cel-kenmerken

Welk organisme heeft geen celkern?

1. Schimmels
2. Bacteriën
3. Planten
4. Dieren

Welk organisme heeft géén celwand?

1. Dieren
2. Planten
3. Schimmels
4. Bacteriën

Hoe noemen we organismen zonder celkern?

Welk organisme heeft bladgroenkorrels?

1. Dieren
2. Planten
3. Schimmels
4. Bacteriën

Links: Herhaling.
Rechts: 'Organismen kun je indelen in steeds kleinere groepen'. 

4.3 Bacteriën en Schimmels

Je kent de kenmerken van bacteriën 

Bacterie: ééncellig.

- bestaat uit cytoplasma met een celmembraan eromheen

- Chromosomen liggen los in cytoplasma

45.000 soorten levende wezens

Ontwikkelingen van het leven op aarde

• Soorten die een gemeenschappelijke voorouder hebben, vertonen verwantschap
  

• Hoe jonger de gemeenschappelijke voorouder in een stamboom zit, hoe verwanter groepen zijn.
  

Stambomen en verwantschap

Ontwikkelingen van het leven op aarde

De mens stamt niet af van de apen, maar apen en mensen hebben dezelfde gemeenschappelijke voorouder

Wie is meer verwant? 

1. Hyena's en schijnkatten?

of

2. Beren en walrussen?

Stamboom van het leven

Paragraaf 4.2: Organismen ordenen

Lesdoelen

2.1 Je kunt organismen indelen door te kijken naar gemeenschappelijke kenmerken.

2.2 Je kunt de kenmerken noemen van de cellen van bacteriën, schimmels, planten en dieren.

Organismen ordenen

Alle organismen op aarde kun je indelen in 2 hoofdgroepen:

de prokaryoten en de eukaryoten.

Prokaryoten hebben geen celkern en zijn altijd eencellig.

Bacteriën zijn prokaryoten.

Eukaryoten hebben wel een celkern en kunnen eencellig of meercellig zijn. Tot de eukaryoten behoren de planten, de schimmels en de dieren.

Alle organismen bestaan uit 1 of meer cellen. Deze cellen hebben allemaal een celmembraan, cytoplasma en chromosomen.

Naast deze overeenkomsten zijn er ook veel verschillen.

Kenmerken

Bij de indeling van organismen kijken biologen naar de kenmerken die verschillen:

- aantal cellen

- aanwezigheid van celkernen

- aanwezigheid van celwanden

- aanwezigheid van bladgroenkorrels

- relatieve grootte

Aantal cellen

Er zijn eencellige organismen en meercellige organismen.

Bacteriën zijn eencellig. Ze bestaan maar uit 1 cel. Ook schimmels, planten en dieren kunnen eencellig zijn. Voorbeelden van eencellige eukaryoten zijn gist, boomalg en het pantoffeldiertje.

Aanwezigheid van celkernen

Cellen van schimmels, planten en dieren hebben een celkern.

Bacteriën hebben geen celkern.

Doordat bacteriën geen kernmembraan hebben, liggen de chromosomen (DNA) los in het cytoplasma.

Aanwezigheid van celwanden

Dieren onderscheiden zich van alle andere organismen doordat ze om hun cellen geen celwanden hebben.

Bacteriën, schimmels en planten hebben wel celwanden om hun cellen.

Aanwezigheid van bladgroenkorrels

Alleen bij planten komen in het cytoplasma bladgroenkorrels voor.

In bladgroenkorrels vindt fotosynthese plaats.

Bacteriën, schimmels en dieren hebben geen bladgroenkorrels.

Relatieve grootte

De cellen van organismen verschillen in grootte. Een bacteriecel is veel kleiner dan de meeste cellen van schimmels, planten en dieren.

Om bacteriën goede te zien heb je een elektronenmicroscoop nodig.

De grootte in verhouding tot de cellen van andere organismen noem je de relatieve grootte.

Gemeenschappelijke kenmerken

Door te kijken naar gemeenschappelijke kenmerken kun je organismen verder indelen in steeds kleinere groepen.

Vier rijken zijn bacteriën, schimmels, planten en dieren.

Elk rijk kun je verder indelen in stammen, enz.

Aan de slag!

Wat:

Paragraaf 4.1: opdrachten 1 t/m 7

Paragraaf 4.2: opdrachten 1 t/m 7

Hoe:

Alleen of in tweetallen

Hulp nodig? Zoek het op in je boek of vraag om hulp

Klaar? Maak een samenvatting en een begrippenlijst van 4.1 en 4.2

Nabespreking:

• Zijn er nog vragen?

• Hoe vonden jullie de les?

Tot slot:

Schuif je stoel aan

en

Ruim je afval op

Tot de volgende les!