12.3 Overwinning van de geallieerden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Leerdoelen

• beschrijven op welke manier de massamoord op de Joden werd uitgevoerd en hoe de bewustwording na de oorlog vorm kreeg
• een beschrijving geven van de achtergronden van het zionisme en het ontstaan van de staat Israël.

Planning en uitvoering van een volkenmoord

• Meer dan vijftig miljoen burgers en soldaten waren tijdens de oorlog om het leven gekomen  
•  in Duitsland en Polen werden vernietigingskampen ontdekt, waarin de nazi’s systematisch meer dan 6 miljoen Joden hadden vermoord.
• vijftien belangrijke nazi’s kwamen in januari 1942 in het geheim bijeen voor de zogeheten Wannseeconferentie. Hier maakten zij afspraken over de ‘Endlösung’ (de definitieve oplossing) van het ‘Jodenprobleem.
• Ze besloten speciale vernietigingskampen (soort fabrieken van de dood) te bouwen, waarin Joden door middel van vergassing om het leven zouden worden gebracht.
• Op deze manier pleegden zij de grootste volkenmoord (of: genocide) uit de geschiedenis. 

De stichting van de staat Israël

• Joden die het hadden overleefd, wilden een nieuw leven opbouwen in het voor hun door God beloofde land' waar ze meer dan 2000 jaar geleden koninkrijken hadden gehad: Palestina. Door de Romeinen werden ze rond 67 n.C. verdreven (begin van de diaspora). De naam werd door de Romeinen veranderd in Palestina.
• Mensen als Theodor Herzl zette zich eind 19e eeuw in voor een joodse staat (zionisme).
• Er werd land gekocht en de eerste zionisten maakten een begin met het koloniseren en cultiveren van het land (later kibbutz - collectieve landbouwnederzettingen)
• In Palestina woonden echter al eeuwenlang Arabieren.
• De Britten beloofde aan beide kanten iets: Arthur Balfour (Britse minister van BZ), beloofde namelijk hulp bij het stichten van een ‘nationaal tehuis’ voor het Joodse volk. 

De stichting van de staat Israël

• Deze Balfourverklaring uit 1917 riep direct grote weerstand op bij de Arabische bevolking in Palestina. 
• in 1915 had GB namelijk ook beloftes aan de Arabieren gedaan: De stichting van een Arabisch rijk, waarvan Palestina deel zou uitmaken.
• Vanaf de 16e eeuw tot 1917 maakte Palestina onderdeel uit van het Ottomaanse Rijk.
• Na de Eerste Wereldoorlog (val van Ottomaanse Rijk) kreeg GB zeggenschap over Palestina. Het werd een mandaatgebied. GB wist zich geen raad met de situatie.
• Hoewel er in Palestina nog niet veel Joden woonden, waren er sinds het begin van de 20e eeuw al wel een paar compleet Joodse steden ontstaan, waaronder Tel Aviv. De spanningen tussen Joden en Arabieren namen toe.

De stichting van de staat Israël

• Na de Holocaust vond men in de westerse wereld (vooral VS) dat de Joden een eigen staat verdiende. GB droeg Palestina over aan de net opgerichte Verenigde Naties!
• De Verenigde Naties (VN) besloten in 1947 Palestina op te delen. De Joden zouden dan een eigen staat hebben, net als de Arabische inwoners van Palestina.
•  Jeruzalem zou daarbij onder internationaal toezicht komen te staan.
• Arabische leiders wezen het besluit af, maar desondanks riepen Joodse leiders (Ben Goerion) in mei 1948 de staat Israël uit. 
• Het was het begin van een conflict dat tot op de dag van vandaag voortduurt

Herhaling

• Waarom ontstond het idee van de 'Endlösung'? Wat heeft de Wannseeconferentie hiermee te maken?
• Wat is zionisme en welk persoon speelde hier een belangrijke rol in aan het eind van de 19e eeuw?
• De Balfourverklaring uit 1917 was een opsteker voor het zionisme. Leg dit uit. Waarom waren de Arabieren in Palestina hier zo boos over?
• Wat heeft de Tweede Wereldoorlog betekent voor het zionisme na 1945?
• De plannen van de VN wat betreft Palestina, liepen op niks uit na 1947. Leg uit waarom.
• Wanneer riepen de joodse leiders de staat Israël uit? Wat was de reactie van de islamitische buurlanden? 

Stelling van betekenis

• Wat op dit moment in Gaza gebeurt, kan je bestempelen als zijnde 'genocide' !
• Geef argumenten om deze stelling te ontkrachten of te bekrachten
  

Palestina

• Palestina bestaat uit twee gebieden, de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever (en Oost-Jeruzalem als hoofdstad).
• Palestina wordt door 143 van de 193 lidstaten van de Verenigde Naties erkend (sinds 2019), echter niet door de meeste westerse landen en niet door Israël.
• Na de zesdaagse oorlog van 1967 heeft Israël een groot grondgebied van Palestina bezet.
• De Gazastrook werd sinds 2005 verlaten maar gaat gebukt onder een blokkade sinds 2007
• In 1988 verklaarde de in 1964 opgerichte Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) de Staat Palestina (de Palestijnse gebieden omvattend) onafhankelijk.
• In 1993 werden tussen Israël en de PLO de Oslo-akkoorden gesloten, die zorgden voor de oprichting van de Palestijnse Autoriteit, met gezag over Palestijnse gebieden.

Rabin (links-Israël) en Arafat (rechts PLO) tijdens de Oslo Akkoorden. In het midden Clinton, de Amerikaanse president

Gaza

• De Gazastrook ligt gescheiden van de Westelijke Jordaanoever en is daarmee een Palestijnse exclave.
• Hamas  (islamitische fundalmentalisten) greep in 2007, na een korte, heftige, Palestijnse Burgeroorlog met geweld de controle over Gaza, dat toen nog onder bestuur van de Palestijnse Autoriteit viel. 
• Abbas kreeg de controle over de Westelijke Jordaanoever en werd internationaal erkend als de officiële Palestijnse Autoriteit terwijl Hamas controle bleef houden over de Gazastrook.
• Sinds 2006 hebben er in Gaza geen verkiezingen meer plaatsgevonden. Gaza heeft ook geen parlement.
• Gaza werd door Israël en Egypte hermetisch afgesloten en economische en militaire blokkades opgeworpen.

Begrippen

• genocide: stelselmatige uitroeiing van een volk of bevolkingsgroep, ook wel ‘volkenmoord’ genoemd.
• Holocaust: de systematische vernietiging van zes miljoen Europese Joden door de nazi’s in de Tweede Wereldoorlog. Afgeleid van het Griekse woord voor ‘brandoffer’; ook wel aangeduid als ‘Shoah’.
• Shoah: Hebreeuws voor ‘catastrofe’: zie Holocaust.
• zionisme: de beweging die streeft naar een Joodse staat in Palestina. De term verwijst naar de berg Zion, waarmee Jeruzalem wordt aangeduid.