Nederlands Film Festival: BAANTJER HET BEGIN

• Nederlands
• Burgerschapsonderwijs
• +6
• MBO
• Studiejaar 1-4

Introductie

Film creëert een werkelijkheid. De maker zet allerlei middelen in om onze blik te sturen. Wij zien wat de filmmaker wil dat wij zien. In hoeverre is de student zich hiervan bewust? Wat doen de filmbeelden met de student? Deze bewustwording wordt bereikt door onderzoekend leren. Er zijn dus geen goed-fout opdrachten, wel kijkvragen, klassengesprekken en reflectievragen. Synopsis: In de jaren tachtig staat de hoofdstad onder hoogspanning. Krakersrellen, illegale drugshandel en de op handen zijnde kroning van prinses Beatrix met mogelijk een moordaanslag: de pas begonnen rechercheur De Cock heeft er zijn handen vol aan. Zijn politiepartner, de ras-Amsterdammer Montijn, neemt het zelf niet zo heel nauw met de wet.

Instructies

Leerdoelen

• De student leert dat de hoofdpersoon in het verhaal altijd een conflict moet oplossen.
• De student is zich bewust van en herkent de middelen die de filmmaker inzet om spanning op te bouwen.
• De student kan uitleggen wat art direction inhoudt en hoe een ander tijdsbeeld (in dit geval de jaren ’80) kan worden vormgegeven door cinematografische middelen (camera, licht, geluid, etc.)
• De student is zich ervan bewust dat taalgebruik en uitspraak het beeld van de kijker over het personage beïnvloeden.

Werkwijze

• Van de film Baantjer het begin (2019, 111 min., Arne Toonen) bekijk je met de klas korte fragmenten. Hierbij worden vragen gesteld over het narratief (op welke manier de inhoud verteld wordt), de filmische vormgeving en de context van de film worden gehouden. Dit lesmateriaal is ontwikkeld ter ondersteuning bij de film Baantjer het begin. De les kan voorafgaand aan het bekijken.
• Deze opdrachten zijn geschikt voor mbo-studenten. De opdrachten kenmerken zich door natuurlijke differentiatie. Dit houdt in dat studenten op eigen niveau (onderdelen van) het probleem kunnen oplossen. Bij overleg zal discussie vaak noodzakelijk zijn.
• Er kan worden gekozen voor verschillende werkvormen: individueel, in groepjes of klassikaal. 
• Deze les duurt in totaal 1 uur (exclusief de film en nabespreking of extra lessen) en kan naar eigen inzicht uitgebreid worden.
• Deze les kan geprint worden, inclusief de notities per dia, door op de print knop te drukken rechtsboven in het scherm.
• Nadat de klas de hele film heeft gezien, kunnen de vragen nogmaals worden behandeld. Verschillen de antwoorden?

NB: Ons advies is om bij deze les niet te werken met 'devices in de klas'. Je kunt dit uitzetten door het vinkje onderin het scherm van de lespresentatie te deactiveren.

BAANTJER HET BEGIN

Vraag of opdracht

Extra informatie

Tip

Kijk

Luister

Legenda:

Waar staan de iconen voor, hoe werkt deze les? Klik in de volgende dia's op de iconen voor uitleg.

Wat verwacht je van een film gebaseerd op een politieserie? Welke elementen (met betrekking tot het scenario of de filmische vormgeving) verwacht jij terug te zien in de film?

De film die je gaat bekijken heet Baantjer het begin. Heb je de film gezien?

Ken je of heb je de televisieserie gezien?

Ken je of heb je de boeken gelezen?

Baantjer

Baantjer was een Nederlandse televisieserie op RTL4 gebaseerd op de boeken geschreven door politierechercheur Appie Baantjer. De serie werd uitgezonden van 1995 tot 2006. Er zijn in totaal 12 seizoenen gemaakt. Hoofdpersoon rechercheur Jurre de Cock probeerde iedere aflevering een moord op te lossen.

Opdracht 1: Verwachtingen

Vragen vooraf.

Antwoorden: 

- Vraag 1 t/m 3: eigen antwoorden.  

- Vraag 4: Suggesties: de moord of misdaad die pas vlak voor het einde opgelost wordt, actie tijdens achtervolgingsscènes, het goede overwint het kwade (traditionele politieserie), typisch Nederlandse setting (Rotterdam in Flikken Rotterdam, de Amsterdamse grachten in de serie Baantjer).

Extra informatie Baantjer:

Baantjer was een Nederlandse televisieserie op RTL4 gebaseerd op de boeken geschreven door politierechercheur Appie Baantjer. De serie werd uitgezonden van 1995 tot 2006. Er zijn in totaal 12 seizoenen gemaakt. Hoofdpersoon rechercheur Jurre de Cock probeerde iedere aflevering een moord op te lossen. Bekijk hier de intro van de serie.

Je gaat nu naar

fragment 1 kijken >

Bekijk fragment 1

Fragment 1

hoofdpersoon

De hoofdpersoon - ook wel de protagonist - is het personage waar de film om draait. De kijker volgt de hoofdpersoon, ziet de ontwikkeling die hij of zij doormaakt en leeft met hem of haar mee.

Waar gaat de film over denk je? Welke aanwijzingen krijg je in het eerste fragment over het verloop van de film?

Wie is volgens jou de hoofdpersoon? Waarom denk je dat? 

Wat verwacht jij dat er gaat gebeuren? Waar kan het conflict dat het hoofdpersonage moet oplossen over gaan?

conflict

De hoofdpersoon in een film heeft altijd een bepaald doel. Dit doel kan niet zomaar bereikt worden. Hindernissen maken het de hoofdpersoon lastig om zijn of haar doel te verwezenlijken en zorgen dus voor een conflict.

Opdracht 2: Hoofdpersoon en conflict

Vragen bij een specifiek fragment. 

Antwoorden:

- Vraag 1: eigen interpretatie. Suggestie: Via de radio hoor je over de kroning van Beatrix en rellen in de stad. Je ziet knokploegen, krakers en agenten. Hieruit kun je opmaken dat er veel onrust is in Amsterdam, dat er angst is voor het ontstaan van (nog meer) rellen tijdens de kroning en dat je aan alles merkt dat er iets staat te gebeuren in de stad. De politieacties rondom de dagen van de kroning zullen een grote rol spelen in de film.

- Vraag 2: Jurre de Cock, omdat je hem als kijker volgt, vanaf het begin van zijn dag tot en met het gesprek met Montijn. Van Jurre kom je in de eerste scènes het meeste te weten.

- Vraag 3: eigen interpretatie. Suggestie: Het doel van de politie is het beveiligen van de kroning en het veilig houden van de stad. Jurre moet dit voor elkaar zien te krijgen in zijn net nieuwe functie met zijn nieuwe samenwerkingspartner.

Extra informatie hoofdpersoon: 

De hoofdpersoon - ook wel de protagonist - is het personage waar de film om draait. De kijker volgt de hoofdpersoon, ziet de ontwikkeling die hij of zij doormaakt en leeft met hem of haar mee. 

Extra informatie conflict:

De hoofdpersoon in een film heeft altijd een bepaald doel. Dit doel kan niet zomaar bereikt worden. Hindernissen maken het de hoofdpersoon lastig om zijn of haar doel te verwezenlijken en zorgen dus voor een conflict. Vervelend voor het hoofdpersonage, maar vaak interessant voor de kijker, die de hoofdpersoon volgt terwijl hij of zij het conflict probeert op te lossen.

Je gaat nu naar

fragment 2 kijken >

Bekijk fragment 2. Je ziet nogmaals het gesprek tussen Jurre en Tonnie.

Bekijk Fragment 2

Bekijk fragment 2. Je ziet nogmaals het gesprek tussen Jurre en Tonnie. 

0

Fragment 2

Waarom kiezen filmmakers er denk jij voor om twee tegenpolen te laten samenwerken?

In de film werken Jurre de Cock en Tonnie Montijn samen als politiepartners. Wat valt je op aan de relatie tussen deze twee personages?

Kun je voorbeelden noemen van andere (Nederlandse) films of series met twee tegenpolen in de hoofdrol? (Denk aan misdaadfilms en –series)

tegenpolen

De relatie tussen personages – en vooral tussen hoofdpersonen – is van invloed op de loop van het verhaal. Uitspraken en handelingen roepen een tegenreactie van een ander personage op. Hoe extremer de handeling, hoe extremer de tegenreactie. Kortom, hoe groter de verschillen tussen de personages zijn, hoe meer reactie / frictie dit oplevert.

Opdracht 3: Personages

Vragen bij een specifiek fragment.

Antwoorden:

- Vraag 1: Jurre en Tonnie zijn totaal verschillende karakters, zelfs tegenpolen. 

- Vraag 2: Suggesties: Wat is dan liefde, Smeris, Flikken Maastricht, De 12 van Oldenheim, Zwarte Tulp, Moordvrouw, Bureau Raampoort. 

- Vraag 3: Twee tegenpolen die samen moeten werken zorgen geheid voor frictie en daardoor voor meer spanning. Beide personages worden gedwongen uit hun eigen comfortzone te stappen.

Extra informatie tegenpolen:

De relatie tussen personages – en vooral tussen hoofdpersonen – is van invloed op de loop van het verhaal. Uitspraken en handelingen roepen een tegenreactie van een ander personage op. Hoe extremer de handeling, hoe extremer de tegenreactie. Kortom, hoe groter de verschillen tussen de personages zijn, hoe meer reactie / frictie dit oplevert.

Je gaat nu naar

fragment 3 kijken >

Je kijkt nu opnieuw naar een deel van het eerdere fragment.

Bekijk Fragment 3
Je kijkt nu opnieuw naar een deel van het eerdere fragment.

0

Fragment 3

Er is hier gebruik gemaakt van superimpose, er is tekst over het beeld geplaatst. Wat maakt de tekst jou als kijker duidelijk? 

Waarom hebben de makers er denk jij voor gekozen om de datum van de kroning nadrukkelijk in beeld te brengen? 

timelock

De tijdsklok (het aftellen) staat voor een ultimatum. Een timelock zie je vaker in misdaadfilms, omdat de zoektocht naar de dader(s) hierdoor nog interessanter wordt. Er staat dan nog meer druk op de agenten, omdat de dader(s) binnen een bepaalde tijd gepakt moet(en) worden.

superimpose

Superimpose is de naam voor de techniek, waarbij twee beelden over elkaar heen worden geprojecteerd en beide nog zichtbaar zijn.

Wat is het effect hiervan op jou als kijker?

Opdracht 4: Deadline

Vragen bij een specifiek fragment.

Antwoorden:

- Vraag 1: Dat het nog 7 dagen duurt tot de kroning.

- Vraag 2: De datum wordt nadrukkelijk in beeld gebracht, zodat jij als kijker weet dat er tijdens de kroning iets gaat gebeuren. Er wordt afgeteld naar een belangrijk moment in het verhaal.

- Vraag 3: Dit zorgt voor extra spanning. Wat gaat er gebeuren tijdens de kroning? Wat is de rol van Jurre hierin?  

Extra informatie superimpose:

Superimpose is de naam voor de techniek, waarbij twee beelden over elkaar heen worden geprojecteerd en beide nog zichtbaar zijn. In het geval van Baantjer het begin wordt er tekst over het filmbeeld geplaatst.  

Extra informatie timelock:

De tijdsklok (het aftellen) staat voor een ultimatum. Je weet als kijker dat het misgaat op de dag van de kroning. Doordat er afgeteld wordt naar dat moment, wordt de spanning opgebouwd. Een timelock zie je vaker in misdaadfilms, omdat de zoektocht naar de dader(s) hierdoor nog interessanter wordt. Er staat dan nog meer druk op de agenten, omdat de dader(s) binnen een bepaalde tijd gepakt moet(en) worden.  

Je gaat nu naar

fragment 4 kijken >

De film Baantjer het begin speelt zich af in de jaren 80. Bekijk nu fragment 4 en schrijf ondertussen mee. Noteer op welke manier de filmmakers de jaren ’80 hebben vormgegeven. Denk aan props, kleding, haardracht etc. Kun je een ‘goof’ ontdekken?

art direction

Bij het maken van een film wordt er goed nagedacht over de art direction, de vormgeving van de film. Art direction gaat over de vormgeving van de film die vóór de camera plaatsvind. Denk bijvoorbeeld aan: het licht, de kleding, de voorwerpen (rekwisieten/ props) en het decor.

goof

Een goof is een fout, een inconsequentie. Iemand draagt bijvoorbeeld een horloge dat nog niet bestond in 1980. Of het personage heeft in het ene shot een blauwe trui en in het andere een rode.

Opdracht 5: Art direction

Je kijkt nu nogmaals naar een fragment uit het begin van de film. Let dit keer extra op de vormgeving.

Extra informatie art direction:

Art direction gaat over de vormgeving van de film die vóór de camera plaatsvind. Denk bijvoorbeeld aan: het licht, de kleding, de voorwerpen (rekwisieten/props) en het decor.

Extra informatie goof:

Een goof is een fout, een inconsequentie. Iemand draagt bijvoorbeeld een horloge dat nog niet bestond in 1980. Of het personage heeft in het ene shot een blauwe trui en in het andere een rode (terwijl het dezelfde scène moet zijn).

0

Fragment 4

Bespreek na het zien van het fragment opdracht 5. 

Vraag: 

De film Baantjer het begin speelt zich af in de jaren 80. Bekijk nu fragment 3 en schrijf ondertussen mee. Noteer op welke manier de filmmakers de jaren ’80 hebben vormgegeven. Denk aan props, kleding, haardracht etc. Kun je een ‘goof’ ontdekken?

Antwoord:

- Suggesties: geld (guldens in plaats van euro’s), spelling (bureau van politie in plaats van politiebureau), de auto’s, vaste telefoons, ouderwets behang, inrichting en meubels, kleding, haardracht, muziek, radiostem...

In het volgende fragment kijk je naar een achtervolgingsscène. 

Je gaat nu naar

fragment 5 kijken >

Bekijk Fragment 5

0

Fragment 5

Wat maakt deze achtervolgingsscène spannend? 

achtervolgingsscène

Achtervolgingsscènes komen vaak voor in misdaadfilms of series. Wat je regelmatig ziet bij achtervolgingen zijn onder meer bijna-ongelukken, voorwerpen die omvallen en een rustige omgeving (zoals bij Baantjer het begin een chinees restaurant) die het contrast met de snelle achtervolging laat zien. 

Snelheid is belangrijk bij achtervolgingsscènes. Hoe zorgen de makers ervoor dat jij als kijker het gevoel krijgt dat het er razendsnel aan toegaat? 

Opdracht 6: Achtervolging

Vragen bij een specifiek fragment.

Antwoorden:

- Vraag 1: eigen interpretatie.

- Vraag 2: Suggesties: de snelle shotwissels, Jurre en de verdachte die recht op de camera afrennen, de uptempo muziek, het rustige Chinese restaurant waar de achtervolging dwars doorheen gaat (extra groot contrast), de camera die dichtbij beide personages blijft zodat de kijker onderdeel wordt van de achtervolging en niet iemand is die van een afstandje naar het gebeuren kijkt...

Extra informatie achtervolgingsscène :

Achtervolgingsscènes komen vaak voor in misdaadfilms of series. Wat je regelmatig ziet bij achtervolgingen zijn onder meer bijna-ongelukken, voorwerpen die omvallen en een rustige omgeving (zoals bij Baantjer het begin een chinees restaurant) die het contrast met de snelle achtervolging laat zien.

Je gaat nu naar

fragment 6 kijken >

Een acteur speelt een bepaalde rol en kruipt in de huid van een ander personage. Wat valt je in het volgende fragment op aan de stem/het accent van de personages? 

Opdracht 7: Accenten

Een acteur speelt een bepaalde rol en kruipt in de huid van een ander personage.  Bekijk fragment 6. 

0

Fragment 6

Bespreek opdracht 6. 

Vraag:
Bekijk fragment 6. Wat valt je op aan de stem/het accent van de personages?

Antwoord:

Jurre praat netjes en correct. Montijn praat met een Amsterdams accent.

Wat voor effect heeft het accent op hoe jij naar de personages kijkt?

Waarom hebben de makers voor deze accenten gekozen denk je?

Zou jij het nog steeds geloofwaardig vinden als de accenten van Jurre (Waldemar Torrenstra) & Montijn (Tygo Gernandt) omgedraaid waren geweest? 

acteren

Acteurs hebben kleding en make-up om op een personage te lijken, maar gebruiken ook hun eigen stem om iemand te spelen die ze niet zijn.

Opdracht 7: Accenten

Vragen bij een specifiek fragment.

Antwoorden:

- Vraag 1: Jurres taalgebruik past bij hoe hij is en denkt over zijn werk als politieagent (strikt volgen van de wet). Tonnie praat met een accent, is een echte Amsterdammer, let iets minder op zijn woorden (en neemt het ook niet zo nauw met de regels).

- Vraag 2: Suggestie: de accenten verschillen van elkaar, waardoor de personages nog meer tegenpolen van elkaar lijken. De correcte Jurre uit Urk versus het Amsterdamse schoffie Montijn.

- Vraag 3: eigen interpretatie. Suggestie: Het zou de karakters minder geloofwaardig maken. Tonnie kent de stad Amsterdam en kent de mensen. Als hij keurig ABN zou praten, zou dit opvallen. Andersom, als een nieuweling in de stad al prat Amsterdams praat, is dit ook opvallend.

Extra informatie acteren:

Acteurs hebben kleding en make-up om op een personage te lijken, maar gebruiken ook hun eigen stem om iemand te spelen die ze niet zijn. 

Bekijk nu fragment 7, de trailer van Van God Los. 

Acteur Tygo Gernandt (Montijn) heeft in verschillende films ook verschillende accenten. In de film Van God Los, waar hij een Gouden Kalf voor Beste Acteur voor won, speelt hij Maikel Verheije, een Limburgse crimineel.

Je gaat nu naar

fragment 7 kijken >

Bekijk fragment 7

Fragment 7

Had Tygo Gernandt dit accent vind jij ook kunnen hebben in de film Baantjer het begin? Waarom wel of niet?

Hoe leer je een nieuw accent aan?

Opdracht 7: Accenten

Vragen bij een specifiek fragment.

Antwoorden:

- Vraag 1: eigen interpretatie.

- Vraag 2: Suggesties: een stemcoach of dialectcoaches bezoeken, geluidsopnames maken tijdens een gesprek met iemand die een dialect spreekt of met een zwaar accent spreekt en hiermee oefenen, regiotelevisie bekijken/beluisteren...

Wat vond je van de film? 

Welke scène is je het meest bijgebleven? Waarom?

Wat vond je van de manier waarop de makers de jaren ’80 in beeld hebben gebracht?

Zag je het einde aankomen? Waarom wel of niet?   

Vervolgsuggesties voor na het kijken van de filmt

Vervolgsuggestie:

Kijk de hele film. De vragen uit deze les kunnen ook na het kijken van de gehele film beantwoord worden. De studenten kunnen dan met elkaar in gesprek of hun antwoorden aangepast moesten worden of niet en door welke informatie dit nodig was.

Deze film is geselecteerd voor het educatieprogramma van het Nederlands Film Festival. Klik hier voor meer informatie.