Domein C2

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Domein C2

9.1  Macht

De komende lessen

- Wat is macht (9.1)

- De ongelijke verdeling van politieke participatie (9.2)

- De ongelijke verdeling van politieke macht  

- De verschillende visies op de wenselijkheid van politieke (9.3) participatie

- Theorieen over machtsverdeling in een democratie (9.4)

- Wat is gezag (9.5)

Actualiteit van de dag

tm 2: 14 minuut

https://twitter.com/eenbezigebij/status/1709472693366435890?s=51&t=VL9bjdOIYLJbvldnUSEVCA

Definitie: MACHT

Macht is het vermogen om hulpbronnen in te zetten om bepaalde doelstellingen te bereiken en de handelingsmogelijkheden van anderen te beperken of vergroten.

Macht op niveau

Macht is een relationeel begrip en komt op meerdere niveaus voor:

• Micro niveau (individueel)
• Meso niveau (groep)
• Macro niveau (samenleving, nationaal of internationaal)

Formele & Informele macht

Formele macht 

• Macht die iemand heeft op grond van zijn positie én is vastgelegd.
• Bijvoorbeeld: in wetboek, schoolregels, vanuit een beroep.

Informele macht

• Macht die iemand krijgt door uitstraling, kennis of charisma.
• Bijvoorbeeld: Charisma, superieure denkvaardigheden/kennis of traditie.

Formeel of informeel?

Formeel of informeel?

Een docent heeft ...

1. Informele macht
2. Formele macht

Wat klopt niet?

1. Macht kun je op formele en informele basis hebben
2. Macht is altijd vastgelegd in de wet
3. Vrienden hebben ook een vorm van macht
4. Macht gaat niet altijd gepaard met geweld

Machtsbronnen

Er zijn vier type machtsbronnen:

• Economische bronnen
• Cognitieve bronnen
• Affectieve bronnen
• Politieke bronnen

zoals geld, productiemiddelen en dominantie in een internationaal handelsnetwerk; 

zoals charisma

zoals waardevolle kennis

zoals wetten en militaire middelen

Politieke macht

Politieke macht is het vermogen om de politieke besluitvorming te beïnvloeden

Macht

Machtsuitoefening door de overheid en de formele structuren van de politieke orde zijn gebaseerd op formele macht. 

 Zo heeft de overheid in Nederland als enige de legitieme macht over geweldsuitoefening  

Machtsverschillen spelen binnen en tussen staten een grote rol. 

Machtsevenwicht:  Wanneer actoren ongeveer evenveel macht hebben, dan kunnen zij hun wil niet opleggen aan de ander 

Machtsongelijkheid kan leiden leidt tot oorlog en geweld, zowel tussen staten als ook binnen een staat. 

Machtsvacuüm wanneer de overheid macht verliest en een burgeroorlog ontstaat.

Wanneer iemand je kan dwingen om iets te doen omdat hun macht is vastgelegd in wetten of reglementen spreek je van:

1. Informele macht
2. Formele macht

Domein C2

9.2  De ongelijke verdeling van politieke participatie en politieke macht  

Politieke participatie

Electorale participatie

• Dit gaat om stemmen bij verkiezingen, meewerken aan verkiezingscampagne of lidmaatschap politieke partij.

Niet-electorale participatie

• Lobbyen, contact zoeken met politicus, meedoen aan protestactie of lidmaatschap belangenorganisatie.

Electoraal betekent alles wat de verkiezingen te maken heeft. 

Politieke participatie

Mensen in een lagere maatschappelijke positie 

- participeren minder

- hebben minder politieke macht 

- beschikken over minder machtsbronnen om invloed uit te oefenen en te participeren

- hebben relatief minder toegang tot hogere functies in politiek en bestuur en minder participatie in de politiek.  

VRAAG

Een mogelijk gevolg van inkomensongelijkheid is dat in een land de lage inkomensgroepen weinig gaan stemmen tijdens verkiezingen.

Geef een verklaring voor een lage opkomst bij verkiezingen onder mensen uit lage inkomensgroepen.

ANTWOORD

Een verklaring voor een lage opkomst bij verkiezingen onder mensen uit lage inkomensgroepen is dat mensen uit lage inkomensgroepen in het algemeen minder vertrouwen hebben in de politiek en daardoor niet komen stemmen.

Domein C2

9.3 Verschillende visies op de wenselijkheid van politieke participatie 

Visies op politieke participatie

Er zijn twee visies op politieke participatie:

1. Ontwikkelingsvisie
2. Instrumentele visie

Visies op politieke participatie

1. Ontwikkelingsvisie

• Politieke participatie is een doel op zichzelf. Burgers willen politiek actief zijn en leren er veel van. Hun kennis, zelfvertrouwen en bekwaamheid om te participeren neemt toe wanneer zij echt betrokken zijn bij grote politieke vraagstukken. 
• Hoe meer burgers politiek actief zijn, hoe beter  de democratie functioneert. 
• In deze visie wordt betrokkenheid van burgers bij het politiek systeem toegejuicht. Deelname aan verkiezingen is niet voldoende. 

Visies op politieke participatie

2. Instrumentele visie

• Politieke participatie is een middel om tot een politiek besluit te komen. Het is wenselijk dat burgers stemmen tijdens verkiezingen, want zo kan rekening worden gehouden met de belangen van burgers. 
• Participatie is in deze visie wenselijk als het leidt tot beter beleid, of tot meer acceptatie van beleid. 
• Participatie is niet altijd goed, bijvoorbeeld wanneer vooral specifieke groepen zoals wanneer politiek actieve burgers het niet accepteren wanneer zij hun zin niet krijgen. 

Welke theorie vindt het wenselijk dat mensen stemmen tijdens verkiezingen?

1. Ontwikkelingstheorie
2. Instrumentele theorie
3. Allebei
4. Geen van beide

Welke theorie zag stemmen als een middel?

1. Ontwikkelingstheorie
2. Instrumentele theorie

Welke theorie wil dat politieke participatie gestimuleerd wordt?

1. Ontwikkelingstheorie
2. Instrumentele theorie

Domein C2

9.4 Verschillende theorieën over de machtsverdeling in een democratie 

  

THEORIE VAN HET PLURALISME

De moderne samenleving bestaat uit verschillende maatschappelijke groepen, die gezamenlijk verschillende belangen vertegenwoordigen.

Zo is er altijd een zekere spreiding van macht en open toegang tot politieke besluitvorming.

MACHTSELITETHEORIE

Er is een kleine groep personen (machtselite) die sleutelposities inneemt in de maatschappij en veel macht heeft. 

Veel macht en invloed is geconcentreerd in grote organisaties, waartegen de macht van de regering nauwelijks is opgewassen.

Domein C2

9.5 Gezag 

Gezag

Macht die als legitiem wordt gezien.

Legitiem:

- Als juist beoordeeld

- Aanvaardbaar volgens de wet

>> Geaccepteerde macht

Gezag

Gezaghebbende mensen of instanties hebben macht, want hun volgers doen wat zij willen, maar het is geen macht gebaseerd op dwang. 

Het is macht die als legitiem ervaren wordt, zowel door de gezaghebbende als door degenen die deze volgen of gehoorzamen.

Hoe krijg je gezag?

Gezag kan een persoon ontlenen aan:

1. kwaliteiten die aan de actor worden toegeschreven
2. de positie die deze actor in een organisatie inneemt; 
3. de prestaties die aan hem toegeschreven worden. 

Gezag ontwikkelen

Het opbouwen van gezag is een langzaam proces. Verliezen van gezag gaat echter vaak erg snel.

Politici hebben veel belang bij gezag. Politiek gezag betekent dat mensen accepteren wat er door de politiek besloten is.

VRAAG

Een mogelijk gevolg van inkomensongelijkheid is dat in een land de lage inkomensgroepen weinig gaan stemmen tijdens verkiezingen.

Geef een verklaring voor een lage opkomst bij verkiezingen onder mensen uit lage inkomensgroepen. Gebruik in je verklaring het kernconcept gezag. (2p)

ANTWOORD

Mensen uit de lage inkomensgroepen kunnen er weinig vertrouwen in hebben dat de overheid maatregelen neemt om hun (maatschappelijke) positie te verbeteren. 

Weinig vertrouwen kan betekenen dat de lage inkomensgroepen de macht van de overheid om hun (maatschappelijke) positie te verbeteren als minder legitiem beschouwen. Het gebrek aan gezag dat lage inkomensgroepen toekennen aan de overheid kan dan een verklaring zijn om niet te stemmen.